Η κρυμμένη ιστορία της γυναικείας εργασίας

της Louise Raw

Γενικά, πιστεύεται ότι η ιστορία των γυναικών στους χώρους εργασίας ξεκινά γύρω στη δεκαετία του 50, με κάποιες προηγούμενες αναλαμπές στις περιόδους των παγκόσμιων πολέμων. Έχουμε πιστέψει ότι πριν από αυτό οι γυναίκες ήταν οικιακά όντα, που δεν είχαν μεγάλη σχέση με πράγματα έξω από τις γυναικείες τους ασχολίες. Ως προς αυτό έχουμε εξαπατηθεί –και καθόλου τυχαία.

Οι γυναίκες εργάζονται από όταν υπάρχει η εργασία, αλλά η ιστορία έχει αποστρέψει το βλέμμα της από αυτή την αλήθεια. Ένας ολόκληρος κόσμος κουκουλώθηκε –ένας κόσμος με διάρκεια χιλιετιών. Ακόμα και οι σπηλαιογραφίες που έχουν γίνει γνωστές είναι αυτές που απεικονίζουν άντρες να κυνηγούν βίσωνες με ακόντια. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν εκατοντάδες απεικονίσεις γυναικών που χορεύουν, που φροντίζουν παιδιά, αλλά και που κυνηγούν. Τα πολύχρωμα αποτυπώματα χεριών, επίσης, συνήθως ανήκουν σε γυναίκες και παιδιά, πράγμα που τις καθιστά τις πρώτες καλλιτέχνιδες.

Στην Αρχαία Αίγυπτο, οι γυναίκες παρασκεύαζαν μπύρα. Υπάρχει ως απόδειξη ένα πανέμορφο αγαλματίδιο γυναίκας που λιώνει άνθη λυκίσκου, με δικέφαλους που θα ζήλευε η Μισέλ Ομπάμα, πράγμα που δείχνει ότι πρόκειται για απεικόνιση της πραγματικότητας και το πιο πιθανό είναι να το έφτιαξε μια άλλη ζυθοποιός.

612c594a1908a9c2fd8400d1596f2f7e

Τα αρχεία των συντεχνιών του Μεσαίωνα περιλαμβάνουν γυναίκες σε κάθε γνωστό επάγγελμα: εργάτριες σε εργοτάξια, αγγειοπλάστισσες, μεταλλουργούς, κωδωνοποιούς.

Τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν όταν η οικονομία σημείωσε πτώση. Οι άντρες άρχισαν να πιέζουν κατά της επαγγελματικής προόδου των γυναικών, αλλά δεν μπόρεσαν να τη σταματήσουν. Τον 18ο αιώνα, ένα βιβλίο με συμβουλές προειδοποιούσε τις νεαρές κοπέλες ότι μόνο ένας ανόητος θα παντρευόταν μια γυναίκα που δε βγάζει χρήματα. Και οι εργαζόμενες γυναίκες δεν είχαν παθητική στάση: στο Λέστερ το 1788, ένα σωματείο χιλίων γυναικών κλωστοϋφαντουργών ήταν γνωστό για την αγωνιστικότητά του. Σε άλλες πόλεις, γυναίκες απεργοί μπουγέλωναν τους απεργοσπάστες.

Από τη δική μου έρευνα, βρήκα ότι το σύγχρονο συνδικαλιστικό κίνημα ξεκίνησε με την απεργία των εργατριών σε εργοστάσιο παρασκευής σπίρτων στο Λονδίνο, το καλοκαίρι του 1888, αλλά παρά τις πολυάριθμες μαρτυρίες η απεργία αυτή παρουσιάζεται ως ασήμαντη.
Τι είχε αλλάξει όμως το 1888, ώστε μια νίκη των γυναικών της εργατικής τάξης να μη γίνεται πιστευτή;

Matchstickgirls

Δεν είναι σύμπτωση ότι οι Βικτωριανοί θεωρούσαν την αγωνιστικότητα των γυναικών «ακόμα μεγαλύτερη απειλή για την καθεστηκυία τάξη από ό,τι η εκπαίδευση των κατώτερων στρωμάτων». Οι γυναίκες τής εργατικής τάξης είχαν γίνει ο εχθρός τής υψηλής κοινωνίας.
Μέρος της ευθύνης έχει η βιομηχανοποίηση. Οι δρόμοι των πόλεων ήταν πια γεμάτοι νεαρές εργάτριες εργοστασίων, που έπαιρναν τα μεροκάματά τους -έστω και πενιχρά- στο χέρι, και όχι στο χέρι του πατέρα ή του συζύγου τους. Αντιλαμβανόμαστε την ανησυχία που προκάλεσε αυτό στους παρατηρητές της μεσαίας τάξης, που αποκαλούσαν τις εργάτριες στα σπίρτα «παλιοκόριτσα» που «πειράζουν τους περαστικούς». Σημειωτέο ότι ο καθώς πρέπει κόσμος δεν έβγαινε από το σπίτι τις ώρες που άλλαζε η βάρδια στο εργοστάσιο σπίρτων για να μη φτάσει στα αυτιά του το απρεπές λεξιλόγιο. Τον καιρό εκείνο, ο Έγκελς ωρυόταν για τα παραμελημένα παιδιά των εργαζόμενων γυναικών, αδιαφορώντας για την πραγματικότητα τού βάρβαρου συστήματος των εργοστασίων, που απαιτούσε 16ωρη εργασία καθημερινά και δεν πρόσφερε καμία πρόνοια για τα παιδιά.

Αυτή ήταν η μεγάλη αλλαγή. Οι γυναίκες άρχισαν να κατηγορούνται επειδή εργάζονταν και οι εργαζόμενες γυναίκες άρχισαν να κατηγορούνται για κάθε τι στραβό στην κοινωνία. Ο αλκοολισμός των αντρών εργατών, η παιδική θνησιμότητα, ο ίδιος ο εκφυλισμός τού βρετανικού έθνους, για όλα έφταιγαν οι γυναίκες της εργατικής τάξης. Η Βρετανία δεν θα είχε εκβιομηχανιστεί χωρίς την εργασία των γυναικών, αλλά ακόμα και οι νέοι εργοστασιάρχες που πλούτιζαν από την εργασία τους άρχισαν να επιμένουν με περισσή υποκρισία ότι οι «καθωσπρέπει» γυναίκες δεν πρέπει να δουλεύουν και ότι οι δικές τους γυναίκες και κόρες θα ήταν «κυρίες μόνο με δραστηριότητες αναψυχής». Άντρες εργάτες και συνδικαλιστές ενστερνίστηκαν την ιδεολογία της γυναίκας στα οικιακά. Τα αρχεία ενός σωματείου δείχνουν ότι τα μέλη του δυσκολεύονταν να ανταπεξέλθουν στις αντιφάσεις της κατάστασής τους: ήξεραν ότι το λάθος ήταν η μικροπρέπεια του εργοδότη που πλήρωνε τις γυναίκες λιγότερο, αλλά και ότι οι δικές τους γυναίκες ήταν αναγκασμένες να δουλεύουν όταν στο σπίτι χρειαζόταν ψωμί εδώ και τώρα. Τελικά, όμως, προτίμησαν να στηρίξουν το αίτημα της εποχής για μισθούς (στους άντρες) που να επαρκούν για τα προς το ζην και πίεσαν τα αφεντικά να μην προσλαμβάνουν γυναίκες. Τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Γυναίκες και άντρες αγωνίζονταν μαζί σε κινήματα από τη μεταρρύθμιση του Νόμου του Καλαμποκιού ως τον Χαρτισμό. Τώρα όμως, οικονομικές σκοπιμότητες προκάλεσαν έναν πόλεμο ανάμεσα στα φύλα.

Αυτό δεν περιορίστηκε στην εργατική τάξη. Η κατάρα του «αγγέλου του σπιτιού» χτύπησε και τις γυναίκες της μεσαίας τάξης. Αν έμεναν ανύπαντρες μετά από κάποια ηλικία, θεωρούνταν περιττές και γίνονταν σοβαρές συστάσεις να αποσταλούν στις αποικίες. Αν παντρεύονταν, ήταν υποχρεωμένες να αφιερώσουν τη ζωή τους σε έναν συνεχή εγκλεισμό στο σπίτι, στην ανατροφή παιδιών, στο νοικοκυριό και στις «αγαθοεργίες», βάζοντας πάντα σε προτεραιότητα τον άντρα του σπιτιού, για τον οποίο πρέπει να είναι το σπίτι μια φωλιά ηρεμίας όταν επιστρέφει από μια κουραστική ημέρα στη δουλειά. Οι γυναίκες τής μεσαίας τάξης δεν ήταν ενθουσιασμένες με αυτόν τον εξευγενισμένο εγκλεισμό. Η Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ εξέφρασε τη δυσφορία εκατομμυρίων γυναικών όταν ρώτησε «γιατί οι γυναίκες έχουν πάθος, νόηση, ηθική και μια κοινωνική θέση που δεν τους επιτρέπει να ασκήσουν τίποτα από αυτά;»

victorian-0042

Η ιδεολογία τής γυναίκας των οικιακών και της «κυρίας» ήταν ένα αποτελεσματικό μέσο για κοινωνικό έλεγχο και ήταν και εξαιρετικά επίμονη. Η λήθη της ιστορίας των εργαζόμενων γυναικών σήμαινε ότι, αναγκαστικά, οι γυναίκες θα αναλάμβαναν αντρικές δουλειές, αντίληψη που διατηρήθηκε μέχρι και τη δεκαετία του 1990. Οι άντρες συνδικαλιστές δεν πίστευαν ότι οι γυναίκες θα μπορούσαν να είναι «καλά» μέλη των σωματείων ή ενεργές στις απεργίες, αν και τα γεγονότα αποδεικνύουν το αντίθετο: αυτό συνέβαλε στο να χαθεί το μισό δυναμικό του κινήματος όταν ο θατσερισμός και οι διαρθρωτικές οικονομικές αλλαγές κατέστρεψαν του άντρες βιομηχανικούς εργάτες. Τη δεκαετία του 1990, η Εθνική Συνομοσπονδία Εργατών Βρετανίας αναγκάστηκε να ξεκινήσει μια εκστρατεία για την πρόσληψη εργατριών.
Σήμερα, το 55% των μελών σωματείων στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι γυναίκες, αλλά είμαστε ακόμα αντιμέτωπες με έναν καπιταλισμό που προσπαθεί να κυριαρχήσει στις γυναίκες, να τις ελέγξει και να τις σεξουαλικοποιήσει ανά πάσα στιγμή.

Πρέπει να γνωρίζουμε την ιστορία μας και να απαιτούμε να μην ξεχαστεί, ώστε να μπορούμε αντιστεκόμαστε σε ολέθριες απόπειρες να μας ορίσουν κάποιοι άλλοι, αλλά και να είμαστε πραγματικά και ελεύθερα οι εαυτές μας.

μετάφραση: Ματίνα Καραγιαννίδου-Σταμπουλή

πηγή: www.morningstaronline.co.uk