Γράφει η Βέρα Σιατερλή
Η ομορφιά απασχολούσε το γυναικείο φύλο από την αρχαιότητα και η απαρχή αυτού του ενδιαφέροντος χάνεται στην προιστορία. Η ομορφιά γενικά είναι το χαρακτηριστικό που προσφέρει μια αέναη εμπειρία απόλαυσης, ευχαρίστησης, και ικανοποίησης.
Η ομορφιά μελετάται ως κλάδος της αισθητικής, της κοινωνιολογίας, της κοινωνικής ψυχολογίας και του πολιτισμού. Ως δημιούργημα του πολιτισμού, έχει εμπορευματοποιηθεί εξαιρετικά με όχι πάντα θετικά αποτελέσματα. Μια “ιδανική ομορφιά” είναι η ύπαρξη η οποία θαυμάζεται, ή κατέχει χαρακτηριστικά τα οποία χαρακτηρίζονται ευρέως ως όμορφα σε έναν συγκεκριμένο πολιτισμό ή κοινωνία.
Η έννοια του ‘όμορφου’ ως κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα έλξης και συναισθηματικής ευημερίας. Με αυτήν την προϋπόθεση η πατριαρχική κοινωνία καλλιέργησε πρότυπα στα οποία οι γυναίκες θα έπρεπε να προσαρμόζονται προκειμένου να ικανοποιούν τις αντρικές απαιτήσεις.
Οι γυναίκες προσπαθούσαν να τονίσουν τα προσόντα τους με διάφορους τρόπους ή να βελτιώσουν την εμφάνισή τους προσαρμόζοντάς την στα πρότυπα της εποχής και πολλά σχετικά ντοκουμέντα έχουν διασωθεί.
Ο Ηρόδοτος είναι αυτός που έχει καταγράψει την αρχαιότερη συνταγή ομορφιάς, περί το 3000 π.Χ. Eίναι η μάσκα βερίκοκου με την οποία κάλυπτε το πρόσωπό της η βασίλισσα Ατσοσίτο.
Στην Αίγυπτο έχουν καταγραφεί πλήθος αναφορών στην κοσμητική τέχνη. Μάλιστα, οι Αιγύπτιοι έκαναν και εξαγωγές καλλυντικών σκευασμάτων. Η Κλεοπάτρα φέρεται να έγραψε με τη βοήθεια του γιατρού της μια πραγματεία περί καλλυντικών, προσπαθώντας να καταγράψει τις συνταγές ομορφιάς που ακολουθούσε. Σύμφωνα με τα όσα μας μεταφέρει ο Πλούταρχος, ιδιαίτερα χαρακτηριστικός ήταν ο τρόπος που μακιγιαριζόταν. Πολλές είναι οι συνταγές ομορφιάς που έχουν καταγραφεί και φτάσει μέχρι και τις μέρες μας από τις χρονικές εκείνες περιόδους, με κάποιες να μας εκπλήσσουν με τα ευφάνταστα συστατικά τους.
O ρόλος των γυναικών στον αρχαίο κόσμο είχε αρχίσει να διαφοροποιείται από τα ελληνιστικά χρόνια. Εξακολουθούσαν να ασχολούνται κυρίως με την οικιακή ζωή, αλλά δεν περιορίζονταν μόνο εκεί. Είχαν μόρφωση και έπαιρναν μέρος σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
Όσο ισχυροποιούταν ο ρόλος της γυναίκας, τόσο αναπτυσσόταν και η ανάγκη για καλλωπισμό και καλή εμφάνιση. Τα μύρα που χρησιμοποιούσαν ήταν σε μορφή ελαίου ή κρέμας. Τα καλλυντικά όπως το ψιμύθιο, που ήταν κρέμα για μακιγιάζ με βάση το λευκό του μολύβδου, φυλάσσονταν σε ειδικά δοχεία με πώμα, γνωστές ως πυξίδες.
Την περίοδο της εξάπλωσης του χριστιανισμού, η βιομηχανία των καλλυντικών δέχτηκε μεγάλο πλήγμα, μιας και η νέα θρησκεία δεν επικροτούσε τη φιλαρέσκεια, χαρακτηρίζοντας την αμαρτία.
Κατά τον 12ο αιώνα, εντοπίζουμε την επιστροφή στην καταγραφή συνταγών ομορφιάς, με τη συλλογή ενός δασκάλου της περίφημης σχολής του Σαλέρμου, η οποία αντιγράφτηκε από αναρίθμητους συγγραφείς μέχρι και επτά αιώνες αργότερα. Παράλληλα, πολλοί ήταν οι σοφοί και οι ερευνητές που ασχολήθηκαν με την ομορφιά με διάφορους τρόπους.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αντιλήψεις της ομορφιάς καθορίζονται εξελικτικά, ότι τα πράγματα, οι όψεις των ανθρώπων και τα τοπία που θεωρούνται όμορφα βρίσκονται συνήθως σε καταστάσεις που πιθανόν να δώσουν αυξημένη επιβίωση των γονιδίων του ανθρώπου που αντιλαμβάνεται την ομορφιά.
Στους νεότερους χρόνους ένα όνομα έχει γίνει συνώνυμο με τη γυναικεία ομορφιά σ’ ολόκληρο τον κόσμο σήμερα. Με την ομώνυμη βιομηχανία ομορφιάς, που ίδρυσε ο νεαρός Μαξ Φάκτορ (Max Factor) το 1909, έφερε την επανάσταση στο χώρο των καλλυντικών με τις καινοτομίες που εισήγαγε, όπως τα λιπ-γκλος, στικ, σκιές, ψεύτικες βλεφαρίδες και το αδιάβροχο μέικ-απ. Άλλωστε, ο Μαξ Φάκτορ ήταν αυτός που εισήγαγε τη λέξη μέικ-απ στην κοσμητολογία. Είναι ένας από τους πρωτεργάτες της κατασκευής προτύπων στην βιομηχανία της ομορφιάς του «ωραίου φύλου» που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο γίγνεσθαι της αισθητικής φυλακής των γυναικών.
O Μαξ Φάκτορ ή Maksymilian Faktorowicz (15 Σεπτεμβρίου 1872 – 30 Αυγούστου 1938), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, ήταν πολωνο- εβραίος επιχειρηματίας και εφευρέτης. Γεννήθηκε το 1877 στο Λοτζ της Ρωσίας, που σήμερα ανήκει στην Πολωνία. Ξεκίνησε την καριέρα του στη Μόσχα, φτιασιδώνοντας τις μπαλαρίνες του τσαρικού μπαλέτου. Το 1904, σε ηλικία 27 ετών κι έπειτα από πολλές περιπλανήσεις, καταλήγει στο Λος Άντζελες, όπου ανοίγει το πρώτο του κατάστημα στη θεατρική γειτονιά της πόλης υπηρετώντας το γυναικείο κοινό.
Γρήγορα, το όνομά του γίνεται γνωστό, καθώς κερδίζει την εμπιστοσύνη ηθοποιών και της νεοσύστατης τότε κινηματογραφικής βιομηχανίας για τις λύσεις που προτείνει στο μακιγιάζ. Η Τζιν Χάρλοου, η Μπέτι Ντέιβις και όλες οι μεγάλες σταρ του Χόλιγουντ ήταν πελάτισσές του στο σαλόνι ομορφιάς που διατηρούσε κοντά στην περίφημη «Χόλιγουντ Μπούλεβαρντ». Πολλές από τις θεές της μεγάλης οθόνης πόζαραν στις ολοσέλιδες διαφημίσεις του στα περιοδικά της εποχής. Η φίρμα Μάξ Φάκτορ γίνεται παγκόσμια γνωστή σε όλο τον κόσμο και καθορίζει την άποψη για την ομορφιά στον 20ο αιώνα.
Το 1934, μία καινοτόμα εφεύρεση υποσχόταν ότι θα μεταμόρφωνε απλές καθημερινές κοπέλες σε σταρ του σινεμά. Το «Μικρόμετρο Ομορφιάς της Μαξ Φάκτορ» ήταν μία πρώιμη μορφή του photoshop. Φοριόταν σαν κάσκα πάνω απ’ το κεφάλι του μοντέλου και αναδείκνυε κάθε μικροσκοπική ατέλεια στο πρόσωπό του. Έτσι ο μακιγιέρ μπορούσε να διορθώσει την απειροελάχιστα στραβή μύτη ή το ελαφρώς πεσμένο βλέφαρο της χολιγουντιανής ντίβας, που είχε στα χέρια του. Στη φωτογραφία που δημοσιεύτηκε το 1935 στο επιστημονικό περιοδικό «Modern Mechanix”, ο Φάκτορ εφάρμοζε το μικρόμετρο πάνω στην ηθοποιό Μάρτζορι Ρέινολντς. Η εφεύρεση παρουσιάστηκε ως η σωτηρία των ηθοποιών των οποίων οι ατέλειες του προσώπου μεγεθύνονταν στην τεράστια οθόνη του κινηματογράφου. Σύμφωνα με τη φωτογραφία, ο Φάκτορ ντυμένος ως γιατρός «θεράπευε” με την κάσκα του κάθε λάθος της φύσης.
Πρώτα κατέγραφε λεπτομερώς τις αναλογίες του προσώπου και ξεχώριζε τα σημεία που έπρεπε να βελτιωθούν με τη βοήθεια μακιγιάζ γεμίζοντας με κόμπλεξ και ενοχές τις γυναίκες που έπρεπε να διορθώνουν τα κακώς κείμενα! Ο τύπος της εποχής περιέγραφε τη συσκευή ως μάσκα του μπέιζμπολ που έμπαινε πάνω απ’ το κεφάλι και το πρόσωπο. Εφάρμοζε ακριβώς με τη βοήθεια ευλύγιστων, μεταλλικών λουρίδων, οι οποίες σταθεροποιούνταν με βίδες.
Η εφεύρεση είχε λύσεις για πολλά είδη προσώπων και διαφήμιζε ότι μπορούσαν να γίνουν μέχρι και 325 πιθανές προσαρμογές. Το μεγάλο προτέρημα της συσκευής έλεγαν ότι ήταν η ακρίβεια σε σημείο που να αντικαθιστά το έμπειρο μάτι του ειδικού. Οι δημιουργοί της υποστήριζαν ότι βρίσκει ακόμα και την πιο μικρή ατέλεια, την οποία ούτε ένας έμπειρος μακιγιέρ δεν μπορεί να δει. Ο κόσμος ευτυχώς δεν συνήθισε ποτέ την εμφάνιση της κάσκας, που έμοιαζε πιο πολύ με μηχανή βασανιστηρίου παρά με εξάρτημα ομορφιάς. Τελικά το περίφημο «μικρόμετρο ομορφιάς” κατέληξε να εκτίθεται στο Μουσείο Ψυχαγωγίας του Χόλιγουντ.
Ο Μαξ Φάκτορ έφυγε από τη ζωή στις 30 Αυγούστου του 1938, αφού πρόλαβε με τις λύσεις ομορφιάς που πρότεινε να μεταμορφώσει την απλή γυναίκα σε εκθαμβωτική σταρ ή έστω να της δημιουργήσει την ψευδαίσθηση και αν αυτή δεν μπορούσε να ανταποκριθεί οικονομικά σε αυτή την μεταμόρφωση, να την φορτώνει με συμπλέγματα κατωτερότητας και απωθημένα!
Πληροφορίες, αποσπάσματα: sansimera.gr, mixanitouxronou.gr, el.wikipedia.org