Γιατί η Φρίντα Κάλο θα μισούσε την εμπορευματοποίηση της εικόνας της

Τιμάται πραγματικά η κληρονομιά της με αυτόν τον τρόπο;

Αλιεύει η Ιρέν Κόντου

Όπως φαίνεται και από την περίπτωση της Φρίντα Κάλο, η καλή η 
εμπορευματοποίηση, όπως και ο καλός ο μύλος, τα αλέθει όλα. Πρόκειται 
για εκμετάλλευση μιας επαναστατικής φυσιογνωμίας, που έγινε γνωστή, αλλά 
η εμπορευματοποίηση την εντάσσει στον κύκλο του κέρδους και της 
οικειοποίησης από το κυρίαρχο σύστημα. Και δυστυχώς δεν υπάρχει 
δυνατότητα θεσμικής αντίστασης, όλα είναι “ελεύθερα”. Δεν ξεχνάμε την 
Κάρμεν που ήταν μια τσιγγάνα με ελεύθερη ψυχή, το αντίθετο της πειθήνιας 
γυναίκας που ήταν το κυρίαρχο σύμβολο, και όμως εδώ και δεκαετίες το 
σύστημα την κάνει παραστάσεις και μουσικές την ίδια ώρα που καταστέλλει 
τους σύγχρονους τσιγγάνους και τσιγγάνες που δεν εντάσσονται στην 
δεοντολογία των “ντόπιων” της κάθε χώρας. Σ.Β.

 

Την περασμένη εβδομάδα το μουσείο V&A εγκαινίασε την πολυαναμενόμενη έκθεση της Φρίντα Κάλο. Παράλληλα με τον ενθουσιασμό ότι μπορούσαμε να δούμε κομμάτια, πίνακες και αντικείμενα που εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό, εμφανίστηκε ένας κατακλυσμός αμφιλεγόμενων και αμφισβητήσιμων ηλεκτρονικών συνδέσμων στο ίντερνετ. Ενώ η Vogue αναρωτιέται τι θα μπορούσαμε να μάθουμε για την επαναστατική, ριζοσπαστική, φεμινίστρια καλλιτέχνη, εξετάζοντας το καθεστώς ομορφιάς της και όλες τις δημιουργίες, μια Λονδρέζικη εταιρία δημοσίων σχέσεων ενθάρρυνε τους ανθρώπους να αγκαλιάσουν το «Fridamania» πληρώνοντας 60 λίρες για να αγοράσουν προϊόντα με Μεξικάνικο θέμα- όπως ένα Μεξικάνικο πρωινό στην πλατεία Leicesterέκθεση του μουσείου V&A υποτίθεται ότι μας κάνει να δούμε τον αυτοδημιούργητο και κατασκευασμένο εαυτό της Κάλο, αλλά στην πραγματικότητα η όλη διαφημιστική εκστρατεία γύρω από αυτήν έχει φωτίσει το πώς εμείς ως πολιτισμός τιμούμε την κληρονομιά της- και δεν το κάνουμε τόσο καλά.

Η εμπορευματοποίηση της ταυτότητας της Φρίντα Κάλο δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Πρόσφατα οι περιουσιακοί κληρονόμοι της καλλιτέχνη μπήκαν σε έντονη διαμάχη με την εταιρία Mattel, η οποία δημιούργησε μια κούκλα barbie με το πρόσωπο της χωρίς να έχει πάρει την έγκριση τους. Το πρόβλημα επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι η κούκλα, ανοιχτόχρωμη, με ιδανικές αναλογίες και χωρίς το χαρακτηριστικό ενωμένο φρύδι, δεν έμοιαζε σε τίποτα στην Φρίντα Κάλο. Ακόμη και η ηθοποιός Σάλμα Χάγιεκ, που υποδύθηκε τη Κάλο στην αυτοβιογραφική ταινία το 2002, κατέκρινε την κούκλα και τους δημιουργούς της στο Ινσταγκραμ, γράφοντας «Η Φρίντα Κάλο δεν προσπάθησε ποτέ να είναι ή να μοιάζει με οποιονδήποτε άλλο. Γιόρταζε την μοναδικότητα της. Πως μπόρεσαν και την μετέτρεψαν σε barbie;

Ωστόσο η barbie ήταν το πιο πρόσφατο ανάμεσα σε μια σειρά προϊόντων «Fridabilia», που υποβιβάζει την καλλιτεχνική κληρονομιά της Φρίντα σε απλά εμπορικά συλλεκτικά αντικείμενα. Όταν κάποιος αγοράζει την εικόνα της σε τσάντες, είδη μακιγιάζ, κάλτσες, θήκες κινητού ή σε οτιδήποτε άλλο έχει αναπαραχθεί, η ειρωνία είναι ότι χρησιμοποιεί το πρόσωπο της ως σημείο, αντικατοπτρίζοντας, εν αγνοία του, την πολιτική και φεμινιστική στάση της ως δικιά του.

Πέρσι έγινε φίλτρο στο Snapchat δίνοντας έτσι την ευκαιρία στο γυναικείο πληθυσμό που δηλώνει ότι την αγαπά να την φορέσει στο πρόσωπο του για λίγη ώρα. Ορισμένοι κριτικοί υποστήριξαν πως τα υψηλά επίπεδα δημοτικότητας της Φρίντα και η κατάταξη της ως εξαιρετικά εμπορεύσιμης προσωπικότητας έχουν στην ουσία δυσφημίσει την τέχνη της. Μια τέχνη που επικεντρώνεται στον σωματικό πόνο, την θνησιμότητα, την αναπηρία, τον φεμινισμό, την αμφιφυλοφιλία- περίπλοκα θέματα που καθόλου δεν δείχνει να πραγματεύεται η ποπ περσόνα που της έχουν κατασκευάσει.

Είναι επίσης αυτονόητο πως μια ένθερμη Κομμουνίστρια όπως η Φρίντα Κάλο, δεν θα συμβιβαζόταν με την ιδέα πως η τέχνη της χρησιμοποιείται για να πουληθούν πανάκριβα γεύματα και σετ καλλυντικών. «Αισθάνομαι άβολα με τη ζωγραφική μου» γράφει η καλλιτέχνης σε ένα από τα προσωπικά της ημερολόγια. «Πάνω από όλα θέλω να τη μετατρέψω σε κάτι χρήσιμο για το κομμουνιστικό επαναστατικό κίνημα». Στο ίδιο απόσπασμα αναφέρεται στην αφοσίωση της στην Κομμουνιστική επανάσταση ως «το μόνο αληθινό λόγο για να ζήσει». Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι μόλις 60 χρόνια μετά από τη σύνταξη αυτών των λέξεων, η Τερέσα Μέι θα εμφανιζόταν στο Συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος με ένα βραχιολάκι Φριντα Κάλο στο καρπό της, προφανώς χωρίς ειρωνεία.

Ο τρόπος με τον οποίο θυμόμαστε τη Φρίντα είναι φανερά προβληματικός αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως δεν είναι όλα αρνητικά. Το γεγονός ότι και μόνο την θυμόμαστε είναι αρκετά επαναστατικό από μόνο του. Σε μια αρένα που παραδοσιακά κατακλύζεται από λευκούς και αρσενικούς καλλιτέχνες, η Φρίντα ως queer, με αναπηρία WOC, είναι μια επαναστατική φιγούρα και οι ειλικρινείς απόψεις της για το φεμινισμό και τη γυναικεία αυτονομία ήταν δεκαετίες μπροστά από την εποχή της.

Παρόλο που κακώς απεικονισμένη περσόνα της επικρατεί στην αγορά, η ίδια δεν παύει να είναι μια αξιόλογη, αινιγματική και ιδιαίτερη καλλιτέχνης στα μυαλά όλων. Σχετικά με την επικράτηση της «Fridamania» ο Γκάι Τριμπει γράφει στους New York Times, πως παρά την δόξα που εισπράττει για λίγο η τέχνη της, εκείνη παραμένει ένα ανεξάντλητο θέμα. «Ήταν μια ιδιοφυΐα. Πρίν γίνει μαγνητάκι για το ψυγείο υπήρξε δεινή ακτιβίστρια, ήξερε πως να χειρίζεται τις κοινωνικές επιταγές και τα μέσα σχεδόν έναν αιώνα πριν κάνουν την εμφάνιση τους τα social media.

Η εκδοχή της Φρίντα Κάλο που βλέπουμε να πλημμυρίζει το διαδίκτυο απέχει παρασάγκας από την αληθινή, πολύπλοκη ταυτότητα της. Η δική μας έκδοση είναι μια εμπορική, αποστειρωμένη εκδοχή της δικής της ταυτότητας, μια που μπορούμε να την ανάγουμε σε τσάντες, κούκλες, φίλτρα, quotes, μπλούζες, βραχιολάκια.

Το γεγονός ότι η Φρίντα Κάλο παρέμεινε στη συλλογική μας συνείδηση ως προεξέχουσα προσωπικότητα που για όσο ζούσε μιλούσε για τη δύναμη της τέχνης, της πολιτικής και της ταυτότητας της -οφείλουμε τώρα να την τιμήσουμε για το έργο της, εκπροσωπώντας την σωστά- μέσα από τους πίνακες της, τη γραφή της και τον αληθινό της εαυτό.

Πηγή