«Ήταν εκεί με τα πολεμοφόδια να σκοτώσουνε αν δεν θέλαν να πουν οι γυναίκες που’ ναι οι άντρες και που’ ναι τα τουφέκια τωνε. Αλλά δεν μίλησε καμιά. Δεν είπε τίποτα».
Αλιεύει η Αλεξία Τσούνη
Πηνελόπη Κωστάκη-Γρυντάκη, Ελένη Κωστάκη-Νικητάκη, Βασιλεία Νικητάκη-Ζουμπεράκη
Η Πηνελόπη Κωστάκη-Γρυντάκη ήταν μικρό κορίτσι όταν οι Γερμανοί κύκλωσαν το χωριό της, την Καλή Συκιά Ρεθύμνου, και έκαψαν γυναίκες ζωντανές γιατί δεν μαρτυρούσαν τα κρυσφύγετα των αντρών.
Ογδόντα έξι ετών σήμερα, η Πηνελόπη είναι μια από τις επιζήσασες που εξιστορούν βιώματα που δεν ξεχνιούνται ποτέ στο ντοκιμαντέρ «ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΑ» των Γερμανίδων Barbara Englert και Leonie Englert για την Κατοχή στην Κρήτη.
Το ντοκιμαντέρ (πρωτότυπος γερμανικός τίτλος EINGEBRANNT) θα ταξιδεύει ολόκληρο το Σεπτέμβριο στην Κρήτη, σε πόλεις και μαρτυρικά χωριά:
- 11/9 Ρέθυμνο (Φορτέτζα 21:00),
- 12/9 Άγιοι Απόστολοι (Δημοτικό θέατρο 21:00),
- 14/9 Ηράκλειο (Πάρκο Γεωργιάδη 21:00),
- 23/9 Ανώγεια (Πλατεία Αρμί 21:00),
- 26/9 Καλή Συκιά (Αίθουσα του Συλλόγου 12:00),
- 28/9 Χανιά (Πνευματικό Κέντρο 20:00).
Πολύ συχνά η ύπαρξη των γυναικών, η συνεισφορά, οι εμπειρίες, οι φωνές τους αποσιωπώνται στην Ιστορία.
Έτσι και οι γυναίκες στην Κρήτη, δεν εμφανίζονται σχεδόν καθόλου στην ιστοριογραφία, παρότι ήταν αυτές που αντιστάθηκαν πρώτες στη γερμανική κυριαρχία.
Το ντοκιμαντέρ «ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΑ» αφηγείται την ιστορία της Κατοχής από την πλευρά των γυναικών, αναδεικνύοντας πτυχές που ελάχιστα έχουν ερευνηθεί.
Σε αλλεπάλληλα ταξίδια τους στην Κρήτη από την άνοιξη του 2016 ως το φθινόπωρο του 2018, οι σκηνοθέτριες Barbara Englert και Leonie Englert πήραν συνεντεύξεις από περισσότερες από 40 επιζήσασες της Κατοχής, ηλικίας σήμερα 80 έως 100 ετών.
Όπως σημειώνει η Leonie Englert:
«Για μας είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε για τα εγκλήματα πολέμου της γερμανικής Βέρμαχτ και των ταγμάτων SS που έγιναν στην Κρήτη πριν κατακλυστεί από Γερμανούς τουρίστες».
Στο δίωρης διάρκειας ντοκιμαντέρ που προέκυψε από το πολύωρο υλικό εμφανίζονται είκοσι δύο από τις γυναίκες.
Με αμεσότητα και διαύγεια που συγκλονίζει, οι επιζήσασες εξιστορούν τις εκτελέσεις και το κάψιμο των χωριών, την ορφάνια, την πείνα, τα καταναγκαστικά έργα, τον εκτοπισμό, το φόβο που δεν έφυγε ποτέ από μέσα τους.
Διηγούνται ακόμη τον καθημερινό αγώνα τους για επιβίωση, τις πράξεις αντίστασής τους κατά των Γερμανών, την αλληλεγγύη μεταξύ τους και θίγουν το ρόλο των δωσίλογων στις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι Γερμανοί.
Τα όσα αφηγούνται οι γυναίκες αλλά κι όσα μένουν «αδιήγητα», αναβιώνουν με ευρηματικό τρόπο μέσα από σκηνές κουκλοθεάτρου που γυρίστηκαν στα μέρη που συνέβησαν τα γεγονότα.
Τις κούκλες κατασκεύασε και εμψυχώνει η ομάδα κουκλοθεάτρου Φύρδην Μίγδην της Ζωής Βλάσση και Νατάσσας Ταπάκη από το Ρέθυμνο.
Στην ταινία συνεργάζεται επίσης η κολλεκτίβα φωτογράφων και εικονοληπτών Obscura Lab από το Ρέθυμνο.
Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται με τη μορφή περφόρμανς: Αποσπάσματα από το ποίημα «Κατάσταση Πολιορκίας» της Ρένας Χατζηδάκη απαγγέλλονται ζωντανά, οι οθόνες προβολής ανοίγουν και οι εικόνες πέφτουν πάνω στους θεατές.
«Μια προσπάθεια ν’ αγγίξουμε την Ιστορία» λέει η Barbara Englert.
Η ταινία συγχρηματοδοτήθηκε μέσω του Crowdfunding-Initiative του Aventis Foundation και του Πολιτιστικού Ταμείου Frankfurt RheinMain.
Έκανε πρεμιέρα τον περασμένο Ιανούαριο στην Φρανκφούρτη όπου γνώρισε θερμή υποδοχή από κοινό και Τύπο. Μεταξύ άλλων, το Journal Frankfurt έγραψε:
Αναστασία Ραπτάκη-Μαγκουφάκη
“Δεν ακουγόταν ούτε ανάσα όταν οι εκατοντάχρονες επιζήσασες αφηγούνταν πώς ξεκίνησε η τυραννία, τότε που «οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές έπεφταν σαν βροχή από τα αεροπλάνα» ή όταν γινόταν ξεκάθαρο μέσα από τις ιστορίες τους ότι οι «Γερμανοί δεν είχαν μέσα τους ανθρώπου αίμα»”.
Η Barbara Englert (Μπάρμπαρα Ένγκλερτ) γεννήθηκε το 1960 στη Φρανκφούρτη. Σπούδασε στη Σχολή Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών της Στουτγκάρδης και δούλεψε ως ηθοποιός σε δημοτικά και κρατικά θέατρα σε Φράιμπουργκ, Έσσεν και Στουτγκάρδη και στη συνέχεια στο ελεύθερο θέατρο στη γενέτειρά της Φρανκφούρτη.
Έχει ερμηνεύσει σημαντικές γυναικείες μορφές όπως η Ζαν Ντ’ Αρκ, η «Παρθένος της Ορλεάνης» του Schiller ή η Petra Kelly στο έργο “Primadonna/Schwerer Held” του Wolfgang Spielvogel, ερμηνεία για την οποία βραβεύτηκε το 1996 στο Φεστιβάλ «Πολιτική στο Ελεύθερο Θέατρο» (Festival „Politik im Freien Theater“).
Ως σκηνοθέτρια έχει δουλέψει με εφήβους και έχει ανεβάσει έργα νέων συγγράφεων. Στις σκηνικές αναγνώσεις της συστήνει στο σύγχρονο κοινό κλασικά κείμενα με μια νέα φρεσκάδα και ζωτικότητα.
Από το 2004, μέσω της διαρκώς ανανεούμενης καλλιτεχνικής κοοπερατίβας be-frankfurt, συνεργάζεται με εικαστικούς καλλιτέχνες, μουσικούς, χορευτές πάνω σε projects που αλληλεπιδρούν με το δημόσιο χώρο.
Το 2014 τιμήθηκε με το βραβείο “Berg-Berndt-Preis” για τη θεατρική διασκευή της νουβέλας LENZ του Georg Büchner σε συνεργασία με νέους street artists.
H Leonie Englert (Λέονι Ένγκλερτ) γεννήθηκε το 1992 στο Friedberg (Hessen) και μεγάλωσε στη Φρανκφούρτη. Σπούδασε Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και πήρε πτυχίο στις Κοινωνικές Επιστήμες από το Πανεπιστήμιο της Λειψίας.
Έχει εργαστεί σε διάφορες θεατρικές και κινηματογραφικές παραγωγές ως βοηθός σκηνοθέτη και παραγωγού και εικονολήπτρια.
Από το 2016 εργάζεται στην παραγωγή του ντοκιμαντέρ «Αλησμόνητα» στο οποίο συνυπογράφει τη σκηνοθεσία με τη μητέρα της, Barbara Englert.
