Γράφει η Αφροδίτη Σταμπουλή*
Μετά τη αναδημοσίευση στο Μωβ θέματος για τους όρους και τις συνθήκες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ουκρανία, την εμπορευματοποίηση και την εκμετάλλευση των γυναικών που γίνονται παρένθετες μητέρες (βλ. σύνδεσμο στο τέλος), ζητήσαμε από την Αφροδίτη Σταμπουλή ενημέρωση για την ελληνική νομοθεσία επί του θέματος. Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μια συνοπτική παρουσίαση της νομοθεσίας και της εξέλιξής της από το 2002 μέχρι σήμερα. Ευελπιστούμε να υπάρξουν περισσότερα δημοσιεύματα για το σοβαρό αυτό θέμα, και να αρχίσει και από τις στήλες του Μωβ μια συζήτηση. Σ.Β.
Στην Ελλάδα νομοθεσία για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, συμπεριλαμβανόμενης της παρένθετης μητρότητας, υπάρχει από το 2002 (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ). Σύμφωνα με το ν. 3089: «Η μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας γονιμοποιημένων ωαρίων, ξένων προς την ίδιαν, και η κυοφορία από αυτήν επιτρέπεται με δικαστική άδεια που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, εφόσον υπάρχει έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει, καθώς και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη. Η δικαστική άδεια παρέχεται ύστερα από αίτηση της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνο, εφόσον αποδεικνύεται ότι αυτή είναι ιατρικώς αδύνατο να κυοφορήσει και ότι η γυναίκα που προσφέρεται να κυοφορήσει είναι, εν όψει της κατάστασης της υγείας της, κατάλληλη για κυοφορία.». Ο ίδιος νόμος ορίζει ότι οι διατάξεις περί παρένθετης μητρότητας: «εφαρμόζονται μόνο στην περίπτωση που η αιτούσα και η κυοφόρος γυναίκα έχουν την κατοικία τους στην Ελλάδα».
Στο νόμο 3305 του 2005 (κυβέρνηση ΝΔ) ορίζεται ότι λαμβάνεται υπόψη κατά προτεραιότητα το συμφέρον του παιδιού που θα γεννηθεί, προστίθεται ψυχολογική αξιολόγηση και προληπτικές ιατρικές εξετάσεις για την παρένθετη μητέρα και επιτρέπεται η καταβολή των ιατρικών δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Προβλέπεται επίσης η αποζημίωση για εισοδήματα που η παρένθετη μητέρα στερήθηκε εξαιτίας της αποχής από την εργασία της για τις ίδιες αιτίες. Το ύψος προσδιορίζεται από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής που ιδρύεται με τον ίδιο νόμο. Το 2008 η Αρχή ρύθμισε τον τρόπο υπολογισμού της αποζημίωσης και όρισε ότι δεν μπορεί να ξεπερνά τα 10.000 ευρώ.
Με το ν. 4272 του 2014 (συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ) επιτράπηκε η εφαρμογή των διατάξεων για την παρένθετη μητρότητα εφ’όσον η αιτούσα ή η παρένθετη μητέρα έχει κατοικία ή προσωρινή διαμονή στην Ελλάδα. (Ο ΣΥΡΙΖΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση καταψήφισε συνολικά το νομοσχέδιο.)
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ-Οικολόγων φρόντισε να ξαναλειτουργήσει η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, η οποία βρισκόταν σε αδράνεια για πάνω από πέντε χρόνια. Η Αρχή συνέταξε το Φεβρουάριο του 2017 Κώδικα Δεοντολογίας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, ο οποίος ορίζει ως επί πλέον προϋποθέσεις για την παρένθετη μητέρα, ότι αυτή θα πρέπει να μην είναι μικρότερη των 25 και μεγαλύτερη των 45 ετών, να έχει ήδη ένα τέκνο και να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από 2 καισαρικές τομές.
Στη συμβολή του Τμήματος Φεμινιστικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ στο πρόγραμμα για την υγεία το 2014, με δεδομένη τη θέση ότι η Υγεία είναι κοινωνικό αγαθό, το οποίο μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα παρέχει καθολικά και δωρεάν σε όλο τον πληθυσμό της χώρας στο πλαίσιο ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας, αναφέρεται: «Για τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν ανέκαθεν αποδεκτό ότι η κάθε γυναίκα έχει δικαίωμα να αποφασίζει αν, πότε και πόσα παιδιά θα κάνει άρα στηρίζει τόσο την πρόσβαση στις μεθόδους αντισύλληψης και στην τεχνητή διακοπή κύησης, όσο και σε υψηλού επιπέδου φροντίδα υγείας που αφορά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και την λοχεία αλλά και την ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Η ενθάρρυνση της μητρότητας ως επιλογής και η διασφάλιση όλων των αναγκαίων μέσων, ιατρικών και κοινωνικών (εργατική νομοθεσία), για την πραγμάτωσή της δεν συσχετίζεται από τον ΣΥΡΙΖΑ με αντιλήψεις περί δημογραφικού προβλήματος.»
- Μαιευτήρας γυναικολόγος και βουλεύτρια Σερρών του ΣΥΡΙΖΑ