Γράφει η Δώρα Στυλιανίδου
Οι περισότερες βάναυσες και αποτροπιαστικές πρακτικές του φεουδαρχικού μεσαίωνα των χωρών της Ασίας και της Άπω Ανατολής στόχευαν στις γυναίκες όχι μόνο επειδή ήταν ευάλωτες, αλλά γιατί ήταν εξαρτημένες οικονομικά και κοινωνικά απο τους άνδρες και την πατριαρχία, που ρύθμιζε κάθε λεπτομέρεια της ζωής τους.
Το σώμα των γυναικών στην Κίνα ήταν κτήμα του πατέρα, αδελφού, σύζηγου και γιού αφέντη. Η γυναίκα ήταν κυριολεκτικά “δεμένη” στο άρμα του κυρίαρχου αρσενικού που κανόνιζε κάθε πτυχή της ζωής της. Απομονωμένη μέσα στο σπίτι, αλλά και έξω όταν δούλευε στα χωράφια, κάτω απο μια συνεχή, ανελέητη επιτήρηση, δεν είχε διαφυγή απο πουθενά.
Ακόμα και ο Κομφουκιανισμός που πρέσβευε την κοινωνική τάξη και αρμονία, θεωρούσε ότι το βάρβαρο δέσιμο των γυναικείων ποδιών συνέβαλε στη σύσφιξη των σχέσεων των δύο φύλων. Μετά από αιώνες βέβαια, ο Κομφουκιανισμός θα προτείνει την κατάργηση της πρακτικής. Μέχρι τότε όμως οι Κινέζες θα υποστούν αυτό το τρομερό βασανιστήριο και μάλιστα πολλές φορές αγόγγυστα, αφού τα “πόδια του Λωτού” θα τους εξασφάλιζαν ένα πετυχημένο γάμο με ένα πλούσιο σύζυγο.
Τι ακριβώς ήταν όμως τα “πόδια του Λωτού”που ακούγονται τόσο ποιητικά όσο και ένας στίχος χαϊκού;
Ένας “ακροδέτης” μούλιαζε τα πόδια του κοριτσιού, συνήθως απο την νηπιακή ηλικία , σε ‘ ένα ειδικό διάλυμα και έκανε μασάζ στα πέλματα να μαλακώσουν και να χαλαρώσουν οι μύες του ποδιού. Μετά απο κάμποση ώρα “γύριζε”στην κυριολεξία τα δάκτυλα των ποδιών, ανατρέποντας έτσι την φυσική λειτουργία των οστών, προσπαθώντας να φτάσει το μπροστινό μέρος στη φτέρνα. Το κοριτσάκι ούρλιαζε σπαρακτικά σε όλη την διαδικασία.
Τέλος ο “ακροδέτης” έσπαγε την καμάρα του ποδιού και έδενε το πόδι όσο πιο σφικτά μπορούσε. Όταν το πόδι έφτανε τα 7.5 εκατοστά, έβγαζε τους επίδεσμους και το θύμα φορούσε χρυσοποίκιλτα πασουμάκια. Η “αιθέρια” τώρα νύφη με τα μικροσκοπικά, χαριτωμένα ποδαράκια, ήταν πλέον έτοιμη για ένα μελλοντικό πλούσιο, πετυχημένο γάμο. Τα ποδαράκια του Λωτού -που ανέδυαν μια αποκρουστική δυσοσμία απο τη μόλυνση και τα μικρόβια, όταν έβγαιναν τα πασουμάκια, ήταν κατά τα άλλα σαν μινιατούρες παιδικών ποδιών, το όνειρο και η νοσηρή φαντασίωση κάθε κινέζου άνδρα, που ήθελε μια γυναίκα ανίκανη να περπατήσει, κλεισμένη μέσα στο σπίτι, ένα κομψό φάντασμα που έσερνε τα σακατεμένα πόδια του με τα χρυσοποίκιλτα πασουμάκια, αργά-αργά με μικρά ταλαντευόμενα βήματα.
Πολλές γυναίκες ακρωτηριάστηκαν στα κάτω άκρα γιατί η μόλυνση τους απείλησε τη ζωή. Παρόλες όμως τις παραμορφώσεις και αναπηρίες, η πρακτική συνεχίσθηκε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι οι άνδρες δεν υποβάλονταν σε παρόμοια βασανιστήρια γιατί είχαν θέση ισχύος απέναντι στις γυναίκες και τους προστάτευε η πατριαρχία.
Ποια είναι η προέλευση της πρακτικής;
Αξίζει να εξετάσουμε την προέλευση αυτής της πρακτικής. Εμφανίζεται στη φεουδαρχική Κίνα και έχει τις ρίζες της στη περίοδο των 5 Δυναστειών και των Δέκα Βασιλείων, τον 10ο αιώνα, ανάμεσα στις παλλακίδες και ευνοούμενες χορεύτριες της αριστοκρατίας. Έγινε δημοφιλής από τις ανώτερες τάξεις της δυναστείας των Τάνγκ και διαδόθηκε σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ακόμα και τις πιο φτωχές, μέχρι και την δυναστεία των Qing.
Φημολογείται ότι η ονομασία αυτής της παράδοσης “πόδια του Λωτού” ξεκινάει απο την εποχή του αυτοκράτορα Xiao Baojuan. Η αγαπημένη του παλακίδα ευνοούμενη, λικνιζόταν σε ένα πάτωμα με ανάγλυφους λωτούς και, σαγηνευμένος ο αυτοκράτορας, αναφώνησε ότι “μοιάζει σαν να ανθίζουν λωτοί ανάμεσα στα πόδια της” και κατόπιν ζήτησε απο μια άλλη παλακίδα να δέσει τα πέλματα της με λευκό μετάξι και να χορέψει στις μύτες. Θαμπωμένες απο θαυμασμό πολλές γυναίκες της αριστοκρατίας έσπευσαν να την μιμηθούν.
Όσο διαδιδόταν αυτή η πρακτική, οι Κινέζες έδεναν όλο και πιο σφικτά τα δάκτυλα των ποδιών τους, για να χωρέσουν σε όλο και πιο μικροσκοπικά πασουμάκια Όμως αυτή η τεχνική αποδείχθηκε ολέθρια για το πόδια, γιατί τα παραμόρφωνε και κατέληγε σε πλήρη αναπηρία. Εντούτοις η πρακτική συνεχιζόταν.
Το μικροσκοπικό πόδι, που δεν θύμιζε τίποτα γυναικείο αλλά μάλλον μιά νοσηρή μινιατούρα, είχε γίνει το σύμβολο του απόλυτου κάλλους και του πλούτου και αδιαμφησβήτητα ήταν η απαραίτητη προυπόθεση για την εξασφάλιση γαμπρού. Πίστευαν τότε ότι κανένας πλούσιος δεν θα παντρευόνταν γυναίκα αν δεν είχε δεμένα τα πόδια της. Συνεπώς μια κοπέλα της ανώτερης τάξης δεν μπορούσε να βρεί έναν πλούσια άνδρα αν δεν ακολουθούσε αυτή την πρακτική.
Ωστόσο υπάρχει μιά άλλη εκδοχή σε αυτή την εφιαλτική ιστορία. Οι φτωχές τάξεις μεγάλωναν τα κοριτσάκια με σκοπό να τα βάλουν να δουλεύσουν και να εξοικονομήσουν πόρους για την επιβίωση της οικογένειας. Η πρακτική αυτή καθήλωνε τις κοπέλες στο σπίτι, και αδυνατώντας να περπατήσουν και να βγούν έξω, δούλευαν σκληρά , σαν σκλάβες φτιάχνοντας κεντήματα και χειροτεχνήματα, που τα πούλαγε η οικογένεια για να ζήσει, μένοντας μέσα. Και έτσι ενώ αρχικά τα “πόδια του Λωτού”ήταν μια πρακτική της αριστοκρατίας, πέρασε εν συνεχεία και στις κατώτερες φτωχές τάξεις και επιβλήθηκε ολοσχερώς.
Επιπλέον οι φτωχές γυναίκες αποσκοπούσαν και αυτές σε έναν πλούσιο γάμο, ελπίζοντας να ξεφύγουν απο την τυρρανία της οικογένειας και την ένδεια. Τα δεμένα πόδια όμως τις οδηγούσαν σε μιά νέα τυρρανία, αυτή του συζύγου που ηδονιζόταν ακόμα και απο την δυσωδία των μολυσμένων ποδιών τους, ενώ αυτές έπνιγαν τον αβάστακτο πόνο που ένιωθαν σε κάθε βήμα που έκαναν.
Μέχρι τον 19ο αιώνα ένα πολύ μεγάλο ποσοστό φτωχών γυναικών 40-50% υποβάλονταν σε αυτό το βασανιστήριο, ενώ στην αριστοκρατία το ποσοστό ήταν 100%. Η συγγραφέας του βιβλίου Δεμένα πόδια, νεανικά χέρια, Λόρεν Μπόσεν (στη φωτογραφία το εξώφυλλο) αναφέρει στο CNN ότι οι άνδρες ηδονίζονταν στη θέα των μικροσκοπικών ποδιών, ωστόσο με το πέρασμα του χρόνου η πρακτική αυτή κατέληξε να εξυπηρετεί το καθαρά οικονομικό συμφέρον. Οι γυναίκες λοιπόν υποβάλονταν σε αυτό το μαρτύριο για χάρη των ανδρών και ο φετιχισμός των ποδιών -μινιατούρα κορυφώθηκε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1664 ο αυτοκράτορας της δυναστείας των Qing επιχείρησε να βάλος τέλος στην πρακτική, χωρίς επιτυχία. Στα τέλη του 19ου αιώνα Κινέζοι μεταρρυθμιστές προσπάθησαν και αυτοί, χωρίς αποτέλεσμα. Η πρακτική που άντεξε αιώνες, σταματάει τελικά στις αρχές του 20ου αιώνα και όταν έρχονται οι κομμουνιστές στην εξουσία έχει ήδη διακοπεί. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστες ηλικιωμένες Κινέζες με δεμένα πόδια, που οι τραγικές αναμνήσεις του βασανιστηρίου τους τις στοιχειώνουν ακόμα.
Οι φεμινίστριες θεωρούν ότι τα δεμένα πόδια είναι απόδειξη μιάς κουλτούρας σεξισμού και βίας κατά των γυναικών με την πλήρη εξάρτηση της γυναίκας απο τον άνδρα. Το τέλος αυτής της πρακτικής αποτελεί μέρος της χειραφέτησης των Κινέζων γυναικών και του αγώνα τους να εξαλείψουν τα κατάλοιπα της πατριαρχίας απο την κοινωνία και την ζωή τους. Το σώμα της γυναίκας δεν μπορεί να γίνεται πιά θυσία στο βωμό της οικογενειακής επιβίωσης αλλά ούτε στο βωμό των ανδρικών επιθυμιών. Ο αγώνας για την γυναικεία αυτονομία συνεχίζεται.
Πηγές: βικιπέδια στα ελληνικά και αγγλικά
