Συντάσσει η Βέρα Σιατερλή
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες άρχισαν να πραγματοποιούνται την σύγχρονη εποχή στη μικρή και φτωχή Ελλάδα, από τις 6 Απριλίου – 15 Απριλίου 1896 με το νέο ημερολόγιο, όπως αναγνωρίστηκε διεθνώς, με επίκεντρο το καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο, που ανακαινίσθηκε εκ βάθρων, χάρις στην οικονομική συνεισφορά του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, στην μικρότερη πόλη που έχει διοργανώσει Ολυμπιακούς Αγώνες την Αθήνα. Η πρωτεύουσα της Ελλάδας τότε αριθμούσε μόλις 111.486 κατοίκους αλλά αφορούσε μόνο τους μισούς κατοίκους της καθώς ο γυναικείος πληθυσμός εξαιρείτο.
Οι γυναίκες αποκλείονταν από τις αθλητικές διοργανώσεις κυρίως τις διεθνείς. Οι γυναικείοι σύλλογοι ζητούν αναγνώριση και συμμετοχή στον διεθνή αθλητισμό.
Για πρώτη φορά στην Ιστορία, στις 24 Μαρτίου 1921, πραγματοποιείται στο Μόντε Κάρλο μια γυναικεία Ολυμπιάδα. Η διοργάνωση αυτή είναι η πρακτική διαμαρτυρία των γυναικών, σε παγκόσμια κλίμακα, κατά της αδιάλλακτης στάσης της ηγεσίας της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, η οποία συνεχίζει να παραβλέπει το γεγονός της ανάπτυξης του γυναικείου αθλητισμού.
Σε αυτούς τους αγώνες, συμπεριλήφθηκαν αγωνίσματα στίβου και καλαθοσφαίρισης και συμμετείχαν 300 περίπου αθλήτριες από πέντε χώρες. Αίσθηση προκάλεσε το γεγονός ότι για πρώτη φορά, γυναίκες φορούν δημόσια, αθλητική ενδυμασία και ανοίγουν με την στάση τους τον δρόμο για την καταπολέμηση των κοινωνικών προκαταλήψεων.
Η επιτυχία των αγώνων αυτών είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν οι πιέσεις προς την ΔΟΕ, ώστε να συμπεριλάβει πλήρες πρόγραμμα γυναικείων αγωνισμάτων στο στίβο. Πραγματικά, οι πιέσεις αυτές οδήγησαν εν τέλει στο να συμπεριληφθούν γυναικεία αγωνίσματα στίβου, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ (1928). Ο δρόμος είχε πια ανοίξει, για όλες τις μετέπειτα αθλήτριες και ολυμπιονίκες!
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Άμστερνταμ σηματοδοτήθηκαν από τις πολλές καινοτομίες, που άλλαξαν την όψη τους. Η χρονική διάρκεια περιορίστηκε στις 16 ημέρες (28 Ιουλίου – 12 Αυγούστου), που έκτοτε ακολουθείται πιστά από την εκάστοτε διοργανώτρια χώρα. Εμφανίστηκαν για πρώτη φορά οι γυναίκες σε αγωνίσματα στίβου, αν και υπήρχαν πολλές αντιδράσεις με προεξάρχοντες τον αναβιωτή των Ολυμπιακών Αγώνων Πιερ ντε Κουμπερτέν και τον Πάπα Πίο Γ’.
Καινοτομία αποτέλεσε και η ολυμπιακή φλόγα, που έκαιγε μέχρι τη λήξη των αγώνων στις 12 Αυγούστου σ’ ένα πύργο μέσα στο στάδιο. Δεν τελέστηκε, ωστόσο, λαμπαδηδρομία, ενώ η φλόγα άναψε στον Μαραθώνα. Για πρώτη φορά έκανε την εμφάνισή της στους αγώνες η Coca Cola ως χορηγός της αμερικανικής ομάδας, την οποία προμήθευσε με 1.000 κιβώτια του αναψυκτικού. Η Ελλάδα παρέλασε πρώτη, για πρώτη φορά, σε ένδειξη τιμής ως γενέτειρα των Ολυμπιακών Αγώνων και η Ολλανδία, ως διοργανώτρια, τελευταία. Το τελετουργικό αυτό τηρείται απαρέγκλιτα από τότε.
Υποψήφιες πόλεις για τη διοργάνωση ήταν μόλις δύο, το Άμστερνταμ, που τελικά επικράτησε και το Λος Άντζελες, που κέρδισε τους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στην τελετή έναρξης δεν παρέστη η βασίλισσα Βιλελμίνα, επειδή θεωρούσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες «παγανιστική εκδήλωση». Την έναρξη των αγώνων κήρυξε ο σύζυγός της πρίγκιπας Χέντρικ.
Στους αγώνες συμμετείχαν 2.883 αθλητές (2.606 άνδρες και 277 γυναίκες) από 46 χώρες. Μεγάλη μορφή των αγώνων, ο καναδός σπρίντερ Πέρσι Γουίλιαμς, που κέρδισε τα 100 μ. (με παγκόσμιο ρεκόρ 10,3) και τα 200 μ. Ο θρυλικός Φινλανδός δρομέας Πάαβο Νούρμι κέρδισε το ένατο και τελευταίο του χρυσό μετάλλιο στο αγώνισμα των 10.000 μ. Δύο χρυσά μετάλλια στην κολύμβηση κέρδισε και ο «Ταρζάν» Τζόνι Βαϊσμίλερ. Η πολωνίδα δισκοβόλος Χαλίνα Κονοπάτσκα ήταν η πρώτη γυναίκα που κατέκτησε χρυσό μετάλλιο στα αγωνίσματα στίβου. Τα περισσότερα μετάλλια κατέκτησαν οι ΗΠΑ, 56 συνολικά (22-18-16), έναντι 31 της Γερμανίας (10-7-14), που επανεμφανίστηκε στους αγώνες μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και 25 της Φινλανδίας (8-8-9).
Η Ελληνική Συμμετοχή
Η Ελλάδα συμμετείχε με 23 αθλητές, χωρίς να κατακτήσει μετάλλιο. Οι έλληνες αθλητές, εκτός των άλλων, έμειναν εντυπωσιασμένοι από το πρωινό που προσέφεραν οι ολλανδοί διοργανωτές: τσάι, γάλα, κακάο, φρέσκο βούτυρο, μαρμελάδα, τυρί και ζαμπόν. «Οι Ολλανδοί εδώ το λένε πρωινό, αλλά εμείς στην Ελλάδα το λέμε ξεθέωμα στο φαγητό» σχολίαζαν κάποιοι από τους αθλητές μας. Κάποιοι άλλοι ζητούσαν επίμονα διπλή μερίδα μπιφτέκια για μεσημεριανό, ενώ το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπιζαν ήταν η έλλειψη ψωμιού στα γεύματά τους, αφού οι διοργανωτές Ολλανδοί δεν συνήθιζαν να το περιλαμβάνουν στα μενού τους. Φυσικά οι γυναίκες δεν είχαν καμία θέση στην ελληνική αποστολή!
Η εμφάνιση των γυναικών στα αγωνίσματα στίβου ήταν αιτία για την παραίτηση του αναβιωτή των Αγώνων, του βαρόνου Πιέρ Ντε Κουμπερτέν από Προέδρου της ΔΟΕ ο οποίος ήταν κάθετα αντίθετος.
Η είσοδος των γυναικών στον στίβο για πρώτη φορά σχολιάστηκε πολύ και τα αγωνίσματα που συμμετείχαν ήταν 100μ., 800μ., δισκοβολία, άλμα εις ύψος και 4Χ100μ.
Το αγώνισμα των 800μ. είχε μπει λοιπόν για πρώτη φορά στο πρόγραμμα για τις γυναίκες, αλλά όσες συμμετείχαν είχαν παρουσιάσει μεγάλη εξάντληση. Πάρθηκε λοιπόν η απόφαση από την παγκόσμια ομοσπονδία να μην ξανασυμμετάσχουν γυναίκες στα 800μ., κάτι που ακυρώθηκε μόλις το 1960 ! Στον γυναικείο στίβο επικράτησαν οι καναδέζες και οι αμερικανίδες. Τη μερίδα του λέοντος στα μετάλλια είχαν και πάλι οι αμερικανοί με δεύτερη τη Γερμανία και αρκετά κοντά τη Φινλανδία, τη Σουηδία και την Ιταλία.
Απόσπασμα: «Το 1936, μετά από δύο σχεδόν δεκαετίες ανταγωνισμού και διαπραγματεύσεων, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Στίβου (International Association of Athletics Federations – IAAF) και η Διεθνής Ολυμπιακή Ομοσπονδία κατάφεραν να ενσωματώσουν και, συνακόλουθα, να ελέγξουν το γυναικείο στίβο, που από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 είχε συγκροτηθεί μέσα από τις δικές του οργανωτικές δομές και τους δικούς του αγωνιστικούς θεσμούς. Η Διεθνής Ομοσπονδία Γυναικείου Αθλητισμού (Federation Sportive Fminine Internationale – FSFI) ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1921 ως αντίδραση στην άρνηση της ΔΟΕ να συμπεριλάβει στο πρόγραμμα των Aγώνων αγωνίσματα γυναικών στο στίβο αλλά και σε άλλα αθλήματα. Πρωτεργάτιδα της ίδρυσης της FSFI ήταν η Γαλλίδα Alice Milliat. Είχε προηγηθεί στο Μονακό (Μάιος 1921) η διοργάνωση μιας γυναικείας εκδοχής των Ολυμπιακών Αγώνων. Σε αυτούς συμπεριλήφθηκαν αγωνίσματα στίβου και καλαθοσφαίρισης και συμμετείχαν 300 περίπου αθλήτριες από πέντε χώρες. Την επόμενη χρονιά (1922) η FSFI διοργάνωσε στο Παρίσι τους λεγόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες Γυναικών (Women Olympic Games). Επρόκειτο για μια διεθνή ημερίδα στίβου με 11 αγωνίσματα, στα οποία συμμετείχαν περίπου 2000 αθλήτριες από έξι χώρες, πέντε ευρωπαϊκές και τις ΗΠΑ, και τα παρακολούθησαν 20.000 θεατές.
Τέσσερα χρόνια αργότερα (1926) διοργανώθηκαν στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, με τη συμπαράσταση της βασιλικής οικογένειας, οι δεύτεροι Γυναικείοι Ολυμπιακοί Αγώνες, μια διοργάνωση ιδιαίτερα λαμπρή στις τελετές και τις εκδηλώσεις της και εντυπωσιακή στις επιδόσεις των αθλητριών. Η επιτυχία των αγώνων αυτών είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν οι πιέσεις προς την ΔΟΕ, ώστε να συμπεριλάβει πλήρες πρόγραμμα γυναικείων αγωνισμάτων στο στίβο. Πραγματικά, οι πιέσεις αυτές οδήγησαν σε διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΔΟΕ και της IAAF από τη μια πλευρά και της FSFI από την άλλη, οι οποίες οδήγησαν σε συμφωνία.
Η ΔΟΕ ανέλαβε την υποχρέωση να συμπεριλάβει δέκα αγωνίσματα γυναικών στο άθλημα του στίβου, ενώ η FSFI δεσμεύτηκε να μη χρησιμοποιεί τις λέξεις «Ολυμπιακοί Αγώνες» στις διεθνείς αθλητικές συναντήσεις που διοργάνωνε. Ωστόσο, η συμφωνία τηρήθηκε μόνο σε ένα βαθμό.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ (1928) συμπεριλήφθηκαν πράγματι για πρώτη φορά γυναικεία αγωνίσματα στίβου, ήταν ωστόσο τα μισά από όσα είχαν συμφωνηθεί, δηλαδή πέντε αντί για δέκα. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να πραγματοποιηθεί το πρώτο μποϊκοτάζ των Αγώνων, καθώς πολλές αθλήτριες στίβου αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, και ιδίως εκείνες από τη Μεγάλη Βρετανία που είχαν πρωταγωνιστήσει στα περισσότερα από τα αγωνίσματα στο Γκέτεμποργκ.
Παρ’ όλα αυτά η FSFI τήρησε τη δική της δέσμευση. Έτσι, οι αγώνες στίβου που οργανώθηκαν το 1930 στην Πράγα ονομάστηκαν Παγκόσμιοι Αγώνες Γυναικών, ένας θεσμός που επαναλήφθηκε το 1934 στο Λονδίνο. Οι αγώνες αυτοί ήταν οι τελευταίοι που οργανώθηκαν από τη FSFI. Η ενδυνάμωση των φασιστικών και αυταρχικών κυβερνήσεων στην Ευρώπη δημιουργούσε συνθήκες απαγορευτικές για την προώθηση των γυναικείων διεκδικήσεων, όχι μόνο στον αθλητισμό αλλά σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής.
Στις συνθήκες αυτές η FSFI ενσωματώθηκε στην IAFF το 1936. Η δεκαπεντάχρονη δράση της FSFI (1921-1936) ακολούθησε τη δυναμική παρουσία του γυναικείου κινήματος που αναπτυσσόταν στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό της διεκδίκησης πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων από τις γυναίκες, αλλά και της διαρκώς αυξανόμενης σημασίας του αθλητισμού και των Ολυμπιακών Αγώνων στο σύγχρονο κόσμο, ο αποκλεισμός των γυναικών από τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες (1896) και η περιορισμένη συμμετοχή τους στις διοργανώσεις που ακολούθησαν αποτέλεσαν ένα από τα κεντρικά ζητήματα στη δράση του γυναικείου κινήματος.
Σημείο αιχμής στις διεκδικήσεις τους υπήρξε η συμμετοχή των γυναικών στα αγωνίσματα του στίβου. Η περιορισμένη έστω παρουσία γυναικείων αγωνισμάτων στίβου από το 1928 είναι αποτέλεσμα της πίεσης που ασκήθηκε, σε μεγάλο βαθμό μέσα από τη δράση της FSFI.
Η ύφεση του γυναικείου κινήματος από τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου έως τη δεκαετία του 1960, οπότε δημιουργήθηκε ένα δεύτερο κύμα διεκδικήσεων από την πλευρά των γυναικών, αντανακλάται στην περιορισμένη αύξηση των γυναικείων αθλημάτων στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων από το 1948 έως το 1968.
Από τη δεκαετία του 1970, ωστόσο, και ιδίως τις δεκαετίες του 1980 και 1990 η μεταβολή υπήρξε εντυπωσιακή, καθώς σήμερα οι γυναίκες συμμετέχουν σε όλα σχεδόν τα αθλήματα που περιλαμβάνονται στο ολυμπιακό πρόγραμμα.
Συγκεκριμένα, στους Αγώνες του 2000 από τα συνολικά 28 αθλήματα του προγράμματος οι γυναίκες συμμετείχαν στα 25, ενώ οι άνδρες στα 27. Η εξέλιξη αυτή ακολούθησε τη ραγδαία αύξηση τόσο του αριθμού των αθλητριών που λάμβαναν μέρος στους Αγώνες, όσο και του αριθμού των χωρών από τις οποίες προέρχονταν.
Η τάση αυτή ωστόσο δεν επιβεβαιώθηκε και στο εσωτερικό της ΔΟΕ, και συγκεκριμένα στον αριθμό των γυναικών που βρίσκονταν μεταξύ των μελών της. Είναι ενδεικτικό ότι μόλις το 1973 έγινε δεκτή η συμμετοχή γυναικών στη ΔΟΕ, ωστόσο η πρώτη γυναίκα-μέλος εκλέχτηκε το 1981. Σήμερα, λιγότερες από 10 γυναίκες βρίσκονται στη ΔΟΕ, ένας αριθμός πολύ μικρός σε σύγκριση με τους σχεδόν 200 άνδρες. Η βελτίωση της θέσης των γυναικών από τις αρχές μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο βίο, συνεπώς και στον αθλητισμό, υπήρξε το αποτέλεσμα διεργασιών κοινωνικού και πολιτικού εκσυγχρονισμού που αναπτύχθηκε (και εξακολουθεί να αναπτύσσεται) με κέντρο τις κοινωνίες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, επιφέροντας καλυτέρευση στις συνθήκες ζωής των γυναικών και άμβλυνση των διακρίσεων σε βάρος τους». (Οι Ολυμπιακοί αγώνες των γυναικών ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΓΥΝΑΙΚΑ Μαρ 24, 2014 534669_10150603502420951_1426392168_n)
Πηγή: fhw.gr, paradisepark.gr, sansimera.gr, dide.flo.sch.gr, kar.org.gr