Μανιφέστο για τη σχεσιακή αναρχία

Το σύντομο εκπαιδευτικό μανιφέστο για τη σχεσιακή αναρχία μετέφρασε και έστειλε στο Μωβ για δημοσίευση η Μιράντα Γκανέτσου

Εκ μέρους του Μωβ θέλουμε να παρατηρήσουμε ότι στην μετάφραση του πολύ ενδιαφέροντος κειμένου, χρησιμοποιείται μόνο το αρσενικό γένος, πράγμα που αντιβαίνει στον αγώνα μας για τη χρήση και των δύο γενών, στο πλαίσιο της προσπάθειας να καταπολεμήσουμε τον σεξισμό στη γλώσσα. Σ.Β.

Η Σχεσιακή αναρχία ή σχεσιακός αναρχισμός (relationship anarchy), ως μορφή προσωπικής στενής σχέσης, αποτελεί μέρος του κινήματος της πολυσυντροφικότητας (polyamory) και των εν γένει ανοιχτών σχέσεων, οι οποίες απορρίπτουν την ιδέα της μονογαμίας ως κοινωνική και χρηματοοικονομική σχέση. O όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από την Άντι Νόρντγκρεν το 2006, όταν όρισε και διερεύνησε αυτή τη σχεσιακή δυναμική στο «σύντομο εκπαιδευτικό μανιφέστο για την σχεσιακή αναρχία».

Βασική αρχή της σχεσιακής αναρχίας αποτελεί η παραδοχή ότι οι προσωπικές σχέσεις δεν δύναται να κατηγοριοποιηθούν και να ετεροπροσδιορισθούν με βάση τις κοινωνικές νόρμες και ιεραρχήσεις αλλά το περιεχόμενο και η μορφή τους διαμορφώνεται ελεύθερα και ευέλικτα, αναπτύσσεται δυναμικά και αποκλειστικά από τα άτομα που μετέχουν σε αυτές. Για την κατανόηση της σχεσιακής αναρχίας ως μη μονογαμικής είναι απαραίτητο να γίνει αντιληπτό ότι η ελευθερία διαμόρφωσης του περιεχομένου εκάστης σχέσης δεν ταυτίζεται με την απουσία δέσμευσης. Στην πραγματικότητα, η σχεσιακή αναρχία συνδέεται με την απουσία των προσδοκιών που συνδέονται με τους έμφυλους ρόλους και την κοινωνικά επιβληθείσα τάση διάκρισης των προσωπικών σχέσεων σε σεξουαλικές, ρομαντικές, φιλικές ή πλατωνικές.

Το «Σύντομο εκπαιδευτικό μανιφέστο για την σχεσιακή αναρχία» της Άντι Νόρντγκρεν δημοσιεύθηκε πρώτα στα Σουηδικά ως “Relationsanarki i 8 punkter”, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, το 2012, μεταφράστηκε από την ίδια στα Αγγλικά (https://log.andie.se/post/26652940513/the-short-instructional-manifesto-for-relationship). Στο φυλλάδιο αυτό επιχειρείται η θέση των βάσεων και των αρχών του κινήματος της σχεσιακής αναρχίας. Το κείμενο του παρατίθεται αυτούσια μεταφρασμένο κατωτέρω :

Η αγάπη είναι άφθονη και κάθε σχέση είναι μοναδική

H σχεσιακή αναρχία αμφισβητεί την ιδέα ότι η αγάπη είναι μια περιορισμένη έννοια που μπορεί να είναι αληθινή μόνο αν περιοριστεί σε ένα ζευγάρι. Έχεις την ικανότητα να αγαπάς περισσότερα από ένα άτομα, και η σχέση με ένα άτομο δεν αναιρεί ούτε μειώνει την ικανότητα να συνάψεις σχέση και να αγαπήσεις και κάποιο άλλο άτομο. Δεν πρέπει να βαθμολογείς και να κατηγοριοποιείς ανθρώπους και σχέσεις · αγαπάς ξεχωριστά το κάθε άτομο και συνδέεσαι με μοναδικό τρόπο με αυτό. Ένα άτομο στη ζωή σου δεν χρειάζεται να χαρακτηριστεί ως «πρωτεύον» για να νοείται η σχέση ως αληθινή. Στην πραγματικότητα, κάθε σχέση είναι ανεξάρτητη και δημιουργείται μεταξύ αυτόνομων και ελεύθερων ατόμων.
Αγάπη και σεβασμός αντί για δικαίωμα.

Η απόφαση να μην βασιστεί μια σχέση στο θεμέλιο του αυτονόητου δικαιώματος συνδέεται άμεσα με τον σεβασμό της ανεξαρτησίας και της αυτοδιάθεσης των προσώπων. Τα συναισθήματά σου για ένα άτομο, η εξέλιξη της σχέσης σας και οι βιωμένες κοινές στιγμές σας δεν σου δίνουν αυτόματα και αυτονόητα το δικαίωμα περιορισμού και ελέγχου του ετέρου ατόμου ώστε να συμμορφωθεί με τη συμπεριφορά που θεωρείται «φυσιολογική και αποδεκτή» μέσα στη σχέση. Είναι σημαντικό να εξερευνήσει ο καθένας την έννοια της συνύπαρξης και της δέσμευσης, με σεβασμό στα προσωπικά όρια και τις πεποιθήσεις του κάθε μέρους. Ας επιλέξουν οι αγαπημένοι μας κατά την διαμόρφωση των προσωπικών τους σχέσεων τα μονοπάτια εκείνα που κρατούν την ακεραιότητά τους άθικτη, χωρίς συμβιβασμούς και χωρίς οποιαδήποτε ελεύθερη επιλογή να δημιουργεί κρίση στη σχέση. Πραγματικά αμοιβαία είναι η σχέση στην οποία δεν υπάρχουν έννοιες όπως «αυτονόητο δικαίωμα», «περιορισμός» και «απαίτηση». Η αγάπη, άλλωστε, δεν είναι πιο «πραγματική» όταν οι άνθρωποι συμβιβαστούν με τα κοινωνικώς αποδεκτά ή επειδή αυτό είναι αναμενόμενο.

Βρίσκοντας το βασικό σύστημα σχεσιακών αξιών

Πώς θέλεις να σου συμπεριφέρονται; Ποια είναι τα βασικά όρια και οι προσδοκίες σου στις σχέσεις; Με τι είδους ανθρώπους θα ήθελες να περάσεις τη ζωή σου, και πώς θα ήθελες να προχωρήσουν οι σχέσεις σου; Βρες τις βασικές αρχές που προσδιορίζουν τις σχέσεις όπως τις αντιλαμβάνεσαι και εφάρμοσέ τες σε όλες τις μετέπειτα σχέσεις που θα δημιουργήσεις. Μην φτιάχνεις ειδικούς κανόνες και εξαιρέσεις που αποκλίνουν από τις προσωπικές σχεσιακές σου αξίες προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να δείξεις στους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα σου ότι τους αγαπάς «πραγματικά».

Ο Ετεροσεξισμός βρίσκεται παντού και είναι αχαλίνωτος, αλλά μην αφήσεις τον φόβο να σε οδηγήσει

Να θυμάσαι ότι υπάρχει ένα πολύ ισχυρό κανονιστικό σύστημα και δομημένα πρότυπα στο παιχνίδι που υπαγορεύει τι είναι η πραγματική αγάπη, και πώς οι άνθρωποι θα πρέπει να ζήσουν. Πολλοί θα αμφισβητούν τόσο εσένα όσο και την εγκυρότητα των σχέσεων σου όταν δεν ακολουθείς αυτούς τους κανόνες. Χρειάζεται συνεχής και από κοινού προσπάθεια με τα άτομα που έχουμε δίπλα μας ώστε να αντιμετωπιστούν οι συμπεριφορές και οι συνεχείς αρνητικές κριτικές που απορρέουν από τις πιο τοξικές νόρμες. Βρες θετικά αντίβαρα και μην αφήνεις τον φόβο να οδηγεί τις σχέσεις σου.

Προσπάθησε για το απροσδόκητο

Το να είσαι ελεύθερος, να είσαι αυθόρμητος, να εκφράζεις τον εαυτό σου χωρίς να φοβάσαι τις συνέπειες, απαλλαγμένος από τα «κοινωνικά πρέπει» είναι αυτό που νοηματοδοτεί τη ζωή και τις σχέσεις που βασίζονται στην σχεσιακή αναρχία. Η βάση των σχέσεων είναι η επιθυμία συνάντησης, εξερεύνησης του άλλου ατόμου και αλληλεπίδρασης με αυτό και όχι ετεροκαθορισμένες και κοινωνικά επιβεβλημένες υποχρεώσεις και απαιτήσεις που δημιουργούν αυτόματα απογοήτευση όταν δεν ικανοποιούνται.

Προσποιήσου μέχρι να το καταφέρεις

Μερικές φορές μπορεί να αισθανθείς ότι χρειάζεται υπεράνθρωπη προσπάθεια για να διαχειριστείς όλες τις δυσκολίες που συνδέονται με την αποδόμηση των κοινωνικών στερεοτύπων που διαποτίζουν τις συντροφικές σχέσεις. Μια συμβουλή είναι : «Προσποιήσου μέχρι να το πετύχεις» · όταν αισθάνεσαι σιγουριά, προσήλωση και αυτοπεποίθηση σκέψου πως σε φαντάζεσαι να ενεργείς, μετέτρεψε το σε απλές πρακτικές καθημερινές συμβουλές και ακολούθησε τες όταν τα πράγματα μοιάζουν πιο δύσκολα. Μίλησε και ζήτησε υποστήριξη από άλλους που ακολουθούν παρόμοια στάση ζωής, από άτομα που αμφισβητούν τις νόρμες και σπάνε τους κανόνες και ποτέ μην κατηγορείς τον εαυτό σου όταν λόγω κοινωνικής πίεσης εξαναγκάζεσαι σε συμπεριφορές που δεν θέλεις.

Η εμπιστοσύνη είναι προτιμότερη

Αν επιλέξεις να θεωρείς εξαρχής ότι το άτομο που έχεις δίπλα σου δεν θέλει να σε βλάψει, θα ακολουθείς μια πολύ πιο θετική και παραγωγική διαδρομή στη σχέση από ότι αν -παραμένοντας δύσπιστος, επιφυλακτικός, γεμάτος ανασφάλειες – αναζητάς διαρκώς την επιβεβαίωση. Μερικές φορές οι άνθρωποι έχουν τόσα εγκλωβισμένα συναισθήματα μέσα τους που δεν υπάρχει καθόλου ενέργεια για να προσεγγίσουν, να ενδιαφερθούν ουσιαστικά και να φροντίσουν τους άλλους. Δημιούργησε μια σχέση βασισμένη στην ελευθερία επιλογής, δώσε στους ανθρώπους που είναι δίπλα σου την ευκαιρία να παραμείνουν ή να φύγουν από την σχέση ελεύθερα, μην εγκλωβίζεσαι σε επιλογές, συγχώρησε. Δημιούργησε μια σχέση όπου το άτομο δίπλα σου θα μπορεί να μιλήσει, να επικοινωνήσει, να εξηγήσει, να αντιληφθεί τα προσωπικά όρια και τις ανάγκες σου και να παραμένει υπεύθυνος και συμμέτοχος στην εξέλιξη της σχέσης. Όμως πάντα να θυμάσαι τις βασικές σχεσιακές αξίες σου, να παραμένεις συνεπής και να φροντίζεις τον εαυτό σας!

Η αλλαγή θα έρθει μέσω της επικοινωνίας

Για τις περισσότερες εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής υπάρχει κάποιο κανονιστικό και κοινωνικά προσδιορισμένο πρότυπο. Αν θέλεις να παρεκκλίνεις από αυτή τη νόρμα θα πρέπει να επικοινωνήσεις ουσιαστικά με το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεσαι. Διαφορετικά, τα πράγματα τείνουν να παίρνουν τον δρόμο που η νόρμα ορίζει, καθώς τα άτομα υποσυνείδητα εν πρώτοις συμπεριφέρονται κατά τα κοινωνικώς αποδεκτά. Η επικοινωνία και η από κοινού προσπάθεια για την αλλαγή είναι ο μόνος τρόπος να ξεφύγουμε από τα επιβαλλόμενα. Οι ριζοσπαστικές σχέσεις πρέπει να βασίζονται στην στενή και ουσιαστική επικοινωνία και στην συζήτηση-όχι ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης μόνο για να λύσουν “προβλήματα”. Να επικοινωνείτε σε ένα πλαίσιο αμοιβαίας και ειλικρινούς εμπιστοσύνης. Είναι πλέον τόσο συνηθισμένο οι άνθρωποι να μην λένε ποτέ ελεύθερα και με σαφήνεια τι σκέφτονται και τι αισθάνονται, ώστε καταλήγουμε να αναλώνουμε τον χρόνο μας προσπαθώντας να διαβάσουμε ανάμεσα στις γραμμές και να κρίνουμε εκ των υστέρων την πορεία των πραγμάτων προκειμένου να αντιληφθούμε τι πραγματικά εννοούσαν. Οι προσεγγίσεις όμως αυτές και η προσπάθεια ερμηνείας των συμπεριφορών μπορούν να βασιστούν μόνο σε προηγούμενες εμπειρίες και άρα είναι απόλυτα επισφαλείς. Ρωτήστε το άτομο που είναι δίπλα σας για κάθε κατάσταση που βιώνετε και ζητήστε να είναι σαφές στις απαντήσεις του!

Προσαρμόστε και ορίστε οι ίδιοι τις δεσμεύσεις σας

Η καθημερινότητα, οι ευχάριστες στιγμές και οι δυσκολίες, αλλά και η ζωή στο σύνολό της δεν θα είχε νόημα αν δεν την περνούσαμε μαζί με άλλους ανθρώπους. Η απόκτηση και η ανατροφή παιδιών, η αγορά ενός σπιτιού, η προσωπική ωρίμανση μέσα από τις καθημερινές κακουχίες οικοδομούνται πάνω σε σχέσεις βασισμένες στην εμπιστοσύνη και αφοσίωση. Η σχεσιακή αναρχία δεν σχετίζεται με την απόρριψη και την απουσία οποιασδήποτε δέσμευσης. Αντίθετα, στην σχεσιακή αναρχία το κάθε άτομο σχεδιάζει και αυτοπροσδιορίζει την έννοια των δεσμών που το συνδέουν με τους ανθρώπους γύρω του και απελευθερώνεται από τους κανόνες που υπαγορεύουν ότι η αληθινή αγάπη απαιτεί ορισμένου είδους δεσμεύσεις, ή ότι κάποιες δεσμεύσεις όπως η ανατροφή των παιδιών ή η συγκατοίκηση πρέπει να συνοδεύονται εξ ορισμού από ορισμένα συναισθήματα. Ξεκινήστε από το μηδέν και να παραμένετε σαφείς σχετικά με το είδος των δεσμεύσεων που θέλετε από τους άλλους ανθρώπους!