Ομιλία της Στέλλας Σάμου
7-9-19 στο Φεμινιστικό κάμπινγκ του Μωβ
Μια νέα μορφή απαλλοτρίωσης του γυναικείου σώματος, κυρίως των φτωχών γυναικών του Τρίτου Κόσμου και των μεταναστριών, είναι η παρένθετη μητρότητα. Πρόκειται για ένα εμπόριο σωμάτων, λειτουργιών και οργάνων που βρίσκεται στο σκοτάδι.
Η φωτογραφία από την εκδήλωση του Μωβ στο κάμπινγκ. Η Στέλλα Σάμου στη μέση.
Είχαμε τη δυσάρεστη ευκαιρία το Μάιο να παρακολουθήσουμε στο Ζάππειο, το “Φεστιβάλ Γονιμότητας”, όπου συμμετείχαν πολλές εταιρείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, οι οποίες βέβαια θησαυρίζουν, αλλά αναδείχθηκε αρκετά και το θέμα της παρένθετης μητρότητας. Είναι γνωστό στις συντρόφισσες μας στο εξωτερικό, ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το «μεγάλο πάρτι» γίνεται στην Ελλάδα. Σε μεγάλα ξενοδοχεία της Ευρώπης διοργανώνονται event από πολυεθνικές εταιρείες διαμεσολάβησης, όπου, εν είδει παζαριού, παρουσιάζουν τις υποψήφιες παρένθετες μητέρες ώστε οι παραγγελιοδόχοι ‘γονείς’ να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν αυτή που είναι του γούστου τους.
Να τονίσουμε ότι ο ελληνικός νόμος, γι’ αυτό το είδος εμπορίου, είναι ο πιο επιτρεπτικός της Ευρώπης, αφού συγκαλύπτει το εμπορικό κομμάτι της παρένθετης μητρότητας, οπότε προσέρχονται στην Ελλάδα για τουρισμό παρένθετης μητρότητας από πολλές χώρες της Ευρώπης, αφού ο νόμος επιτρέπει σε μόνιμους αλλά και προσωρινά διαμένοντες κατοίκους της χώρας να πραγματοποιήσουν αυτή την πρακτική, και πολύ απλά μια Ουκρανή ή μια Βουλγάρα τους στοιχίζει λιγότερο από μια Ελληνίδα! Ο καπιταλισμός θεωρεί ότι τα πάντα αγοράζονται και πωλούνται, ακόμη και η δημιουργία της ανθρώπινης ζωής, είναι απλά θέμα χρήματος.
H Ουκρανία είναι ο “παράδεισος” για την παρένθετη μητρότητα στην Ευρώπη. Ιδού η διαφήμιση της κλινικής, και ιδού και οι “προδιαγραφές” της υποψήφιας παρένθετης μητέρας. Στο Μωβ έχουμε δημοσιεύσει για το “εργοστάσιο μωρών” της Ουκρανίας.
Ένα ζευγάρι ή μια γυναίκα υπογόνιμη που διαθέτει χρήματα, μπορεί κατόπιν συμφωνίας να νοικιάσει τη μήτρα μιας γυναίκας, που θα γεννήσει ένα παιδί με ωάρια που θα έχουν αγοραστεί από μια άλλη γυναίκα και σπερματοζωάρια που θα προέρχονται από τον παραγγέλλοντα ή κάποια τράπεζα σπέρματος. Οι γυναίκες που κυοφορούν και αυτές που δίνουν ωάρια υπόκεινται σε θεραπείες με ορμόνες και άλλες, με αποτέλεσμα να ελλοχεύουν μεγάλοι κίνδυνοι για τα σώματά τους. Οι γυναίκες «δωρήτριες» ωαρίων βομβαρδίζονται με ορμόνες, ώστε να παράγουν πληθώρα ωαρίων, προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα επιλογής, αλλά και για επιχειρηματικούς λόγους για να μειωθεί το κόστος παραγωγής. Τα πρακτορεία που κάνουν τους διαμεσολαβητές έφτασαν να χρησιμοποιούν δύο και περισσότερες γυναίκες ως παρένθετες, ώστε να είναι εγγυημένο το αποτέλεσμα, αλλά και για να έχουν ένα overbooking παιδιών.
Τα μωράκια αυτά γεννήθηκαν στο Κιργιστάν, που είναι ένας ακόμα εύκολος προορισμός εξεύρεσης φτωχών γυναικών για παρένθετη μητρότητα.
Εκτός βέβαια από την οικονομική εκμετάλλευση, υπάρχει και το ερώτημα της βιοηθικής, δηλαδή τι είναι η μητρότητα και τι είναι η παραγωγή των νέων ανθρώπων. Πού τελειώνουν οι φυσικές λειτουργίες και πού αρχίζει το εμπόριο. Και εφόσον καμία χώρα δεν επιτρέπει την πώληση ανθρώπων, γιατί τότε η υποκατάστατη μητρότητα εξακολουθεί να είναι νόμιμη;
Το θέμα αυτό της βιοηθικής αποτελεί αντικείμενο μεγάλων συζητήσεων παγκοσμίως, για πολλούς κλάδους της τεχνολογίας και συγκεκριμένα στο θέμα των τεχνικών της αναπαραγωγής και της εμπορευματοποίησης των γυναικείων σωμάτων θα πρέπει να το δούμε μέσα από μια φεμινιστική οπτική.
Έχει ήδη δημιουργηθεί ένα Διεθνές Δίκτυο, το οποίο μετεξελίχθηκε σε συνασπισμό οργανώσεων, το COALITION FOR THE ABOLITION OF SURROGATE MOTHERHOOD, προκειμένου να μπορεί να παρεμβαίνει στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αγωνίζεται για την κατάργηση της Παρένθετης Μητρότητας. Σε αυτό το Συνασπισμό συμμετέχουν φεμινιστικές αλλά και ομοφυλοφιλικές οργανώσεις από πολλές χώρες της Ε.Ε., αλλά και χώρες εκτός Ε.Ε., οι οποίες μπροστά στον τυφλό ενθουσιασμό του επιστημονικού κόσμου αλλά και ενός κομματιού του γυναικείου κινήματος, προσπαθεί να βγάλει τη μάσκα αυτού που αντιπροσωπεύει το ζενίθ του νεοφιλελευθερισμού και που θεωρεί ως «ατομικό δικαίωμα» και ως «αναπαραγωγικά δικαιώματα» αυτά που στην ουσία είναι γεω-πολιτικά οικονομικά προνόμια, μέσα σ’ ένα καπιταλιστικό σύστημα με την υπεροψία των λευκών, της πατριαρχίας και των πλουσίων.
Να σημειώσουμε ότι στον τομέα της παρένθετης μητρότητας, σε χώρες σαν την Ινδία, η ασύδοτη εμπορική εκμετάλλευση των γυναικείων σωμάτων έφερε μεγάλες κοινωνικές διαμαρτυρίες. Μόνο στην Ινδία υπήρχαν 3.000 ιδιωτικές κλινικές με εκατοντάδες έγκλειστες γυναίκες η κάθε μια, προκειμένου να τεκνοποιήσουν παιδιά που παράγγελλαν πλούσιοι δυτικοί. Πρόσφατα η Ινδία και η Ταϊλάνδη αποφάσισαν ότι παύουν να είναι «χώρες ενοικίασης μητρών», νομοθέτησαν την απαγόρευση της παρένθετης μητρότητας για ξένους και τώρα σκοπεύουν να καταργήσουν την εμπορευματική παρένθετη μητρότητα, ακόμα και για τους γηγενείς.
Δυστυχώς όμως, το εμπόριο μετατοπίστηκε στην Καμπότζη, όπου τώρα γίνεται μεγάλος αγώνας καθώς έχουν βάλει φυλακή δεκάδες εγκύους παρένθετες μητέρες, ως συνενόχους στην εμπορία ανθρώπων, οι δε γυναικείες οργανώσεις ζητούν να μην τιμωρούνται οι γυναίκες αυτές αλλά τα κυκλώματα που τις έχουν εμπλέξει.
Δηλαδή η πλούσια Δύση αφού λεηλάτησε και λεηλατεί όλους τους φυσικούς πόρους του Τρίτου Κόσμου, και την τροφή των λαών της και εκμεταλλεύτηκε την εργατική τους δύναμη μέσω της αποικιοκρατίας, και συνεχίζει μέσω των μεταναστευτικών ροών, τώρα θεωρεί «δικαίωμα» της να λεηλατεί και τις μήτρες των γυναικών των φτωχότερων κρατών.
Τα παιδιά που γεννιούνται κατ’ αυτό τον τρόπο παρουσιάζουν αυξημένα προβλήματα υγείας, όπως προβλήματα στο ανοσοποιητικό τους σύστημα, καρδιολογικά κλπ. Η Διεθνής Παιδιατρική Ογκολογική Εταιρεία ανακοίνωσε ότι έχουμε αύξηση των ποσοστών που εμφανίζουν όγκο στον εγκέφαλο μεταξύ των παιδιών αυτών.
Δυστυχώς, σε διεθνές επίπεδο άρχισε να συζητείται ευρέως το θέμα, μόνο όταν έγινε αντιληπτό ότι το εθνικό σύστημα υγείας της κάθε χώρας και οι ασφαλιστικές εταιρείες καλούνται να καλύψουν το τεράστιο κόστος των νοσοκομειακών θεραπειών των γυναικών που υπήρξαν παρένθετες μητέρες ή δωρήτριες ωαρίων και των νεογέννητων παιδιών, καθώς βλάπτεται σοβαρά η υγεία τους.
Η Laura Corradi, οικοφεμινίστρια, καθηγήτρια που διδάσκει Σπουδές Φύλου στο Πανεπιστήμιο της Κατάνια και συγγραφέας του βιβλίου «Στην κοιλιά μας άλλης. Μια φεμινιστική κριτική στις τεχνολογίες αναπαραγωγής», εξηγεί ότι η τεχνολογία που δημιουργεί το πρόβλημα είναι αυτή που έρχεται να θεραπεύσει το πρόβλημα.
Οι ίδιες βιομηχανίες που παράγουν προϊόντα τα οποία χαρακτηρίζονται ως καρκινογόνοι παράγοντες, είναι οι ίδιες που παράγουν τα αντικαρκινικά φάρμακα, π.χ. η Imperial Medical Incorporate που παράγει φυτοφάρμακα τα οποία συνδέονται με τον καρκίνο του μαστού είναι η ίδια που παράγει και το Tamoxil για τη θεραπεία του. Οι βιομηχανίες που ευθύνονται για την υπογονιμότητα (π.χ. εξασθένηση του σπέρματος ή μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων) είναι οι ίδιες που δραστηριοποιούνται στις τεχνικές αναπαραγωγής.
Σήμερα πλέον παρατηρείται «χορός εκατομμυρίων» γύρω από τη βιομηχανία αναπαραγωγής, η οποία συνδέεται με το διεθνές τεχνοεπιστημονικό Lobby και το στρατιωτικό τομέα, ώστε να δημιουργήσουν τον τέλειο στρατιώτη ή τον τέλειο εργαζόμενο.
Στην Ευρώπη το κόστος που καλούνται να πληρώσουν οι παραγγέλοντες γονείς είναι γύρω στις 200.000 €, στην Ελλάδα που νόμος αναγνωρίζει μόνο την «αλληλέγγυα» μητρότητα, με την τροποποίησή του το 2014 δόθηκε η δυνατότητα αμοιβής της παρένθετης έως 10.000€ ως «αποζημίωση».
Εν ολίγοις, είμαστε αντιμέτωπες με την πλήρη «εμπορευματοποίηση» του γυναικείου σώματος, κατά την οποία οι γυναίκες υποβιβάζονται σε «μέσο παραγωγής» και «πρώτη ύλη», δηλαδή ούτε καν ο εργάτης που πουλά την εργατική του δύναμη και ευελπιστεί κάποτε να περάσει στα χέρια του ο έλεγχος των μέσων παραγωγής, αλλά μία διαδικασία ‘απανθρωποποίησης’ των γυναικών όπου οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως εκκολαπτικές-μηχανές και φυσικά δίχως κανένα δικαίωμα τόσο στη διαδικασία της παραγωγής του προϊόντος-παιδιού, όσο και στη διάθεση αυτού .
Οι παρένθετες μητέρες, βάσει των συμβολαίων που υπογράφουν, βρίσκονται στην πλήρη διάθεση του «παραγγέλλοντος», συνήθως κρατούνται φυλακισμένες σε κλινικές και όλες οι καθημερινές δραστηριότητες τους (από τον ύπνο, τη διατροφή κ.α) ορίζονται από συμβόλαια με πολύ αυστηρούς όρους και ρήτρες. Επίσης, είναι υποχρεωμένες να υποβληθούν σε οποιαδήποτε εξέταση επιθυμεί ο παραγγελιοδόχος. Δεν δικαιούνται να αλλάξουν γνώμη, ούτε να διακόψουν την εγκυμοσύνη ούτε να κρατήσουν το παιδί, καθώς οι ρήτρες των συμβολαίων είναι πολύ αυστηρές. Συνεπώς, θεωρώ ότι νομιμοποιούμαστε να χαρακτηρίσουμε την παρένθετη μητρότητα ως μια σύγχρονη μορφή ανθρώπινης σκλαβιάς.
Η τάση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου ο δημόσιος διάλογος είναι έντονος σε αντίθεση με τη χώρα μας, είναι να μην χρησιμοποιείται πλέον ο όρος «παρένθετη μητέρα» αλλά «φορέας», δηλαδή ένας φούρνος που μέσα του εκκολάπτεται ένα ανθρώπινο πλάσμα! Εν ολίγοις τίθεται υπό αμφισβήτηση η ανθρώπινη υπόσταση της γυναίκας, αλλά ταυτόχρονα εισάγονται οι προϋποθέσεις ώστε η αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους να ανατεθεί σε ένα τεχνο-επιστημονικο-πολιτικό lobby που θα ορίζει την αυτονομία των ανθρώπινων όντων.
Ενώ η φύση έχει προνοήσει για την ανάπτυξη ορμονών και μηχανισμών που διασφαλίζουν το δεσμό μητέρας-παιδιού, με την παρένθετη μητρότητα έχουμε βίαιη διακοπή αυτής της σχέσης, στερώντας από το νεογέννητο τη μητρική σχέση. Συνεπώς, ποιο είναι το ‘βέλτιστο συμφέρον του παιδιού’ που προβλέπει η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, του ΟΗΕ; Αυτό το πλάσμα έχει δικαίωμα στην ταυτότητά του; Έχει δικαίωμα να γνωρίζει τις καταβολές του; Έχει δικαίωμα στη μητρική σχέση;
Υπάρχουν παρένθετες που εξαναγκάζονται να γεννήσουν με καισαρική μόνο και μόνο γιατί οι παραγγελιοδόχοι δεν θέλουν το παιδί να περάσει από τον κόλπο της γυναίκας, γιατί η μητέρα και το παιδί δεν πρέπει ούτε να αγγιχθούν ή να δει η μητέρα το παιδί.
Ως γυναίκες και ως άνθρωποι οφείλουμε να αντιταχθούμε σ’ αυτή η βίαιη διακοπή της σχέσης μητέρας-παιδιού, δηλαδή εκείνη η θεμελιώδη σχέση του πολιτισμού μας, όπου η εγγύτητα μεταξύ μητέρας και παιδιού είναι τόσο στενή και αδιάρρηκτη. Μία σχέση που είναι «η μητέρα» όλων των σχέσεων.
Αντίθετα η αγορά της βιοτεχνολογίας απαιτεί να εισβάλλει σ’ αυτή τη θεμελιώδη σχέση και να διαλύσει τα πάντα, να νοικιάσει και να πουλήσει, όχι απλά για να αποκομίσει κέρδη, αλλά και γιατί οι σχέσεις είναι στον αντίποδα της κατανάλωσης, είναι το αντίδοτο και συνεπώς εχθρός του μοντέλου της ακατάσχετης καταναγκαστικής κατανάλωσης. Μας θέλουν όλες και όλους όσο το δυνατόν περισσότερο μόνους-ες, δίχως σχέσεις μεταξύ μας, ικανούς μόνο να εξασκούμε «τη μικρή μας εξουσία ως καταναλωτές και καταναλώτριες» .
Ένα μέρος του φεμινιστικού κινήματος (δυστυχώς δεν υπάρχει ενιαία άποψη και στάση) ζητά από τον ΟΗΕ η παρένθετη μητρότητα να κριθεί ως μία πρακτική που πλήττει τα δικαιώματα του ανθρώπου και των παιδιών. Και δεν είναι μόνο το φεμινιστικό κίνημα διασπασμένο αλλά γενικά ο προοδευτικός κόσμος, τα εργατικά συνδικάτα, τα κοινωνικά κινήματα, ακόμη και στο κίνημα των gay αρχίζουν να αναπτύσσονται διαφορετικές απόψεις. Παρατηρείται τεράστια δυσκολία στην εξεύρεση μιας «μέσης οδού» μεταξύ αυτών που είναι υπέρ της πλήρους απαγόρευσης της παρένθετης μητρότητας, όπως είναι η COALITION FOR THE ABOLITION OF SURROGATE MOTHERHOOD και όσων υιοθετούν τη νεοφιλελεύθερη άποψη για την αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους, δίχως καμία κριτική προς τις τεχνολογίες και τις συνέπειες που επιφέρουν στον άνθρωπο.
Σε γενικές γραμμές τα πεδία σύγκρουσης είναι :
1. Η παρένθετη μητρότητα είναι μια πράξη «αλληλεγγύης» και ως τέτοια θα πρέπει να εξαπλωθεί τόσο για ζευγάρια που έχουν δυσκολίες τεκνοποίησης όσο για τα gay ζευγάρια. Η ανταπάντηση είναι ότι πρόκειται για ψευτοδίλημμα καθώς μεταξύ των παραγγελιοδόχων και των παρένθετων μητέρων συνάπτονται κανονικά εμπορικά συμβόλαια που διέπονται από το εμπορικό δίκαιο και διακινούνται δισεκαττομμύρια. Στη χώρα μας, όπου η νομοθεσία μας επιτρέπει την παρένθετη μητρότητα ως πράξη αλληλεγγύης, σύμφωνα με δηλώσεις κορυφαίων γιατρών και νομικών στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η εξέλιξη αυτή, που ακουμπά πολλές φορές ακόμη και το χώρο του υποκόσμου, αμαυρώνει και δυσφημίζει μια σοβαρή δουλειά που γίνεται στην εξέλιξη του ιατρικού τουρισμού, όπου η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει την επόμενη 5ετία πάνω από πέντε δισεκατομμύρια ευρώ καθώς ο ετήσιος τζίρος παγκοσμίως άγγιξε τα 100 δισεκατομμύρια.
Αν περιοριζόταν, πραγματικά, στη δωρεά ωαρίων και στην αφιλοκερδή ενοικίαση μητρών δεν θα υφίστατο επιχειρηματικό συμφέρον και μεγάλες επενδύσεις στην έρευνα.
2. Θα πρέπει να είμαστε αλληλέγγυες προς τις νέου τύπου οικογένειες. Αναρωτιόμαστε, όμως, γιατί για μια ακόμη φορά θα πρέπει να είναι οι γυναίκες, και μάλιστα οι πιο φτωχές και αδύναμες, αυτές που θα πληρώσουν το τίμημα για τις επιλογές κάποιων πλουσίων δυτικών;
3. Το δικαίωμα στην μητρότητα και το δικαίωμα στην πατρότητα είναι ένα ατομικό δικαίωμα που η πολιτεία θα πρέπει να εγγυάται στον κάθε άνθρωπο. Όμως, μπορούμε να ορίσουμε ως ατομικό δικαίωμα αυτό που η άσκησή του προϋποθέτει η πραγμάτωσή του να γίνει εις βάρος κάποιου άλλου ατόμου και στη συγκεκριμένη περίπτωση εις βάρος της ελευθερίας, της αυτοδιάθεσης και της αυτοκυριαρχίας κάποιας άλλης γυναίκας; Υπό αυτή την έννοια, ενδεχομένως, μπορούμε να πούμε ότι δεν υφίσταται δικαίωμα στη μητρότητα ή στην πατρότητα. Στο όνομα υποτιθέμενων ατομικών δικαιωμάτων, οι γυναίκες γίνονται και πάλι αντικείμενα προς διάθεση, όχι απαραιτήτως της πατριαρχίας, αλλά σίγουρα του εμπορίου, μόνο και μόνο επειδή η τεχνολογία προσφέρει τη δυνατότητα.
4. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι μια γυναίκα θα πρέπει να είναι ελεύθερη να επιλέξει να γίνει παρένθετη μητέρα δίχως απαγορεύσεις και περιορισμούς, και να το κάνει είτε για βιοποριστικούς λόγους αυτής και της οικογένειας της, είτε για να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του παιδιού της, είτε ακόμη-ακόμη για να χρηματοδοτήσει ένα ταξίδι (!!!) Το ερώτημα είναι : Μπορεί μια γυναίκα να αποφασίσει να μην είναι ελεύθερη; Να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης; Να την κακοποιήσουν; Να ακυρώσει την προσωπικότητά της; Να πουληθεί; Προφανώς, όχι γιατί αυτό που την ταπεινώνει, ταπεινώνει ΟΛΕΣ ΜΑΣ, καθώς καμιά γυναίκα δεν είναι ένα «νησί» από μόνη της.
5. Επανέρχεται το παλιό σύνθημα, για την αυτοδιάθεση του σώματος μας: «Η μήτρα είναι δική μου και την ορίζω εγώ», που αντλούσε το νόημα του από το γεγονός ότι το γυναικείο κίνημα έθετε ως σκοπό να παρέχεται σε κάθε γυναίκα η δυνατότητα να επιλέγει ελεύθερα για το αν και πότε θα γίνει μητέρα. Αντίθετα, σήμερα χρησιμοποιείται εκ νέου το σύνθημα, όμως με τελείως διαφορετικό νόημα, που είναι αυτό της υποταγής της λειτουργίας της μήτρας της γυναίκας στα σχέδια κάποιου άλλου ατόμου, το οποίο θα ιδιοποιηθεί τον καρπό της γονιμότητας της, ορίζοντας μάλιστα τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα βιώσει την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη βίαιη διακοπή της μητρότητας.
Ευελπιστούμε ότι θα ανοίξει άμεσα μια πλατιά συζήτηση και στη χώρα μας πάνω στο θέμα της παρένθετης μητρότητας, πρωτίστως στο γυναικείο κίνημα αλλά και στην ελληνική κοινωνία, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την αυξανόμενη και ακμάζουσα αγορά εγκυμοσύνης.
Η αρχική φωτογραφία δείχνει μια διαμαρτυρία για την εμπορευματοποίηση της αναπαραγωγής και τη χρήση υποκατάστατων μητέρων, στις 5 Οκτωβρίου 2014 στο παρίσι.