Συντάσσει η Βέρα Σιατερλή
Την Κυριακή 20/9/20 στα 96 της χρόνια πέθανε στη Ρώμη, η συνιδρύτρια και φωνή της «Il Manifesto», αλλά και εμβληματική μορφή του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΙΚΚ), Ροσάνα Ροσάντα.
Την είδηση του θανάτου της έδωσε η εφημερίδα που δημιούργησε μαζί με άλλα στελέχη το 1963, όταν διαγράφηκαν από το ΙΚΚ.
«Έγινα κομμουνίστρια χωρίς να το ξέρουν οι γονείς μου. Ήταν το 1943. Ο καθηγητής μου Αντόνιο Μπάνφι μού πρότεινε μια λίστα βιβλίων, συμπεριλαμβανομένου του “Κράτος και Επανάσταση του Λένιν”», ανέφερε σε παλιότερη συνέντευξή της.
Στα μέσα της δεκαετίας του ‘50 θα γίνει υπεύθυνη της πολιτισμικής πολιτικής του PCI (Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα).
Στη θεώρηση του Παλμίρο Τολιάτι, η πολιτισμική πολιτική ήταν κεντρικό ζήτημα και έλαβε τα χαρακτηριστικά της προσπάθειας συνάρθρωσης του ιταλικού δρόμου για το σοσιαλισμό με την εγχώρια παράδοση, επιχειρώντας μέσα από τον “ιστορικισμό” να απαντήσει στις δύο κυρίαρχες εκδοχές της νεωτερικότητας εκείνης της εποχής. Τον σταλινισμό και το αμερικάνικο πολιτισμικό πρότυπο.
Στη συνέχεια και στο κλίμα του γενικευμένου ριζοσπαστισμού του 1968 με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έλαβε στην Ιταλία, ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του PCI μαζί με τους Λούτσιο Μάγκρι, Λουίτζι Πίντορ και άλλους, διαφωνώντας με τις θέσεις του κόμματος για το 12ο συνέδριο, θα κυκλοφορήσουν τον Ιούνιο 1969 το περιοδικό Il Manifesto μη καλυπτόμενοι πλέον από την αριστερή πτέρυγα και πρακτική του Ινγκράο. Θα διαγραφούν τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Τον 1971 το Manifesto θα συνεχίσει την κυκλοφορία του ως εφημερίδα.
Υπήρξε σημαντικό στέλεχος του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και παρ όλη τη και διαγράφή της από το κόμμα η σκέψη της εξακολουθεί να διαμορφώνει απόψεις στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Αριστεράς έως και σήμερα.
Γεννήθηκε το 1924 στην Πόλα της σημερινής Κροατίας. Έλαβε μέρος στην ιταλική αντίσταση και λίγα χρόνια μετά την ένταξή της στο Ιταλικό ΚΚ, ο Παλμίρο Τολιάτι την εμπιστεύθηκε ορίζοντάς την υπεύθυνη πολιτισμού του κόμματος.
Εξελέγη βουλεύτρια το 1963 και δεν έπαψε ποτέ να διατηρεί σχέσεις με μεγάλες μορφές του προοδευτικού φιλοσοφικού και πολιτιστικού κινήματος, από τον Μπαλιμπάρ και τον Σαρτρ ως τον Αλτουσέρ και τον Φουκώ. Αντιμετώπιζε κριτικά πτυχές του «υπαρκτού σοσιαλισμού», ενώ διατύπωσε ανοικτά τη διαφωνία της με τη σοβιετική επέμβαση στην Πράγα. Το 1968 συνέγραψε το δοκίμιο «Η χρονιά των φοιτητών», όπου εξέφραζε την ευνοϊκή άποψή της για το κίνημα της νεανικής εξέγερσης.
Το 1969 ίδρυσε μαζί με τους Λουίτζι Πιντόρ, Βαλεντίνο Παρλάτο, Λούτσιο Μάγκρι και άλλα στελέχη του κόμματος το περιοδικό «Il Manifesto» («Το Μανιφέστο»), που εξέφραζε απόψεις διαφορετικές από την επίσημη «γραμμή» του ΙΚΚ. Το περιοδικό μετεξελίχθηκε σε εφημερίδα και κόμμα. Η Ροσάντα διαγράφηκε από το Ιταλικό ΚΚ στο 12ο Συνέδριό του στην Μπολόνια, παρά την αντίθετη άποψη του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ.
Το Manifesto διαδίδεται πλατιά, συγκεντρώνοντας τα πιο γόνιμα διανοητικά πνεύματα της ιταλικής Aριστεράς, σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής, τις αριστερές αμφισβητήσεις- διαφωνίες-τάσεις των αριστερών κομμάτων εκείνης της εποχής. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 θα ενοποιηθούν και κομματικά, συγκροτώντας το PDUP (Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας για τον Κομμουνισμό), στο οποίο η Ροσάνα Ροσάντα θα είναι από τα εμβληματικά πρόσωπα.
Η Ροσάντα διετέλεσε διευθύντρια του «Il Manifesto», ενώ μετά τις εκλογικές αποτυχίες του νέου κόμματος και του Κόμματος Προλεταριακής Ενότητας, αφιερώθηκε αποκλειστικά στη δημοσιογραφία και στη λογοτεχνία.
Μετά την αλλαγή του ονόματος το 1991 από Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα σε Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς, λόγω των “πολιτικών σεισμών” του 1989-1990, στελέχη του θα ενταχθούν στο σχήμα της “Κομμουνιστικής Επανίδρυσης”. Η Ροσάνα Ροσάντα αν και δεν έχει πλέον πολιτικό ρόλο, θα αντιταχθεί στην αλλαγή του ονόματος, θεωρώντας την κίνηση αυτή ως άρνηση της ιδεολογικο-πολιτικής ταυτότητας του κόμματος και ιστορικότητάς του.
Είναι η περίοδος όπου τα αριστερά κόμματα στην Ευρώπη, είτε εκείνα που αντλούν από τη δευτεροδιεθνιστική-σοσιαλδημοκρατική παράδοση, είτε από την τριτοδιεθνιστική-κομμουνιστική παράδοση, θα οδηγηθούν άλλα στο μεταμορφισμό για να επιβιώσουν, άλλα θα συρρικνωθούν περιοριζόμενα σε κομματικές σέχτες και άλλα θα εξαφανιστούν. Και αυτό δεν αφορά μόνο τα σχήματα που ήταν σύμφωνα με την κεντρική γραμμή, αλλά και τα σχήματα που είχαν κριτική στάση απέναντι σ’ αυτήν.
Τα τελευταία χρόνια αφιερώθηκε αποκλειστικά στη δημοσιογραφία και στη λογοτεχνία, χωρίς όμως να πάψει να εκφράζει τις ανησυχίες και τους στοχασμούς της για την τύχη του εργατικού και του φεμινιστικού κινήματος.
Χαρακτηριστικές προσεγγίσεις του Manifesto και του PDUP, που κυκλοφορούν στα ελληνικά, την περίοδο που συμμετείχε πολύ ενεργά η Ροσάνα Ροσάντα, στα χρόνια της αντίθεσης με το φίλιο ρεύμα, περιλαμβάνονται στα εξής βιβλία: Il Manifesto: Γράμμα στον Μπερλινγκουέρ, Η Πράγα είναι μόνη, Το κίνημα των αντιπροσώπων, θέσεις για την παιδεία, θέσεις για τον κομμουνισμό (εκδ. Εξάντας, 1976), Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας για τον Κομμουνισμό (PDUP), Εργατική Πρωτοπορία (Avanguardia Operaia): Για το Κράτος, το Σχολείο, το Γυναικείο Κίνημα, το Κόμμα (εκδ. Στοχαστής, 1979).
Έγραψε βιβλία και μελέτες, ενώ οι παρεμβάσεις της δημιουργούσαν πάντοτε αίσθηση. Γι’ αυτό και ο ιταλικός Τύπος την χαρακτηρίζει σήμερα «αιρετική φωνή της μαρξιστικής Αριστεράς».
Τον Σεπτέμβρη του 15 η ΑΥΓΗ (17.09.15) δημοσιεύει μια συνέντευξη με την Ροσάνα Ροσάντα, όπου για την περιπέτεια της εκλογής Τσίπρα στην ερώτηση: Ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας «πρόδωσαν»; Είναι σημαντικό να κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της Κυριακής; Απαντάει: «Θα ξεκινήσω με μια προϋπόθεση. Ακόμη και εάν δεν ήμουν σύμφωνη μαζί του, δεν θα θεωρούσα τον Τσίπρα «προδότη». Αποτελεί χείριστη συνήθεια της Αριστεράς να θεωρεί «προδοσία» μια διαφορετική θέση. Θα ήταν καλύτερα να κατανοήσουμε ότι απέναντί μας έχουμε μια διαφορετική πολιτική οπτική. Για την ελληνική περίπτωση νομίζω ότι ο Τσίπρας με πολύ σοβαρότητα θα πρέπει να συνοδεύσει τον ελληνικό λαό στη δύσκολη φάση που αυτός και ο Βαρουφάκης τον οδήγησαν και να βιαστεί να πολεμήσει σπιθαμή προς σπιθαμή σε αυτές τις τρομερές συνθήκες. Γι’ αυτή του τη συνέπεια και τη σοβαρότητα φαίνεται ότι θα πρέπει να τον στηρίξουμε. Η αντίθετη άποψη θα δώσει κάποια ικανοποίηση στους υποστηρικτές της, που θεωρούνται από μόνοι τους πιο ριζοσπαστικοί: Στην πραγματικότητα, από την αντιπαράθεση του τοίχου εναντίον ενός άλλου τοίχου, σε αυτές τις συνθήκες, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα».
To il manifesto στο ίδιο κλίμα της απάντησης της Ροσάνα Ροσάντα, μετά τις εκλογές (20.09.15) έχει τον απολογητικό τίτλο: “Tsipras, troppo anomalo per durare a lungo”. Κρατάω το «troppo anomalo» ως ένα επιτυχημένο χαρακτηρισμό για το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ ως εκφραστή της «κοινωνικής χειραφέτησης» στο χώρο της πολιτικής.
Σε μια συγκυρία όπου το «παλιό δεν έχει πεθάνει και το νέο δεν έχει γεννηθεί», η Ροσάνα σωστά εκτιμά πως το «νέο» δεν μπορεί να προκύψει από το «παλιό»: γιαυτό μιλάει για την «αντιπαράθεση του τοίχου εναντίον ενός άλλου τοίχου». Μπροστά στο «δεν μπορείς να κάνεις τίποτα», διαλέγει από το «υπάρχον» ως «μορφή/κόμμα», αυτό ιστορικά είναι πιο κοντά της.
Η Ροσάνα Ροσάντα σε όλη της την ζωή ήταν στρατευμένη σε αυτή την αναζήτηση του «νέου», όμως οι θέσεις απ’ τις οποίες στρατεύτηκε ηττήθηκαν την προηγούμενη περίοδο. Ηττήθηκαν και με τον ΣΥΡΙΖΑ…
ΠΗΓΕΣ: iskra.gr, parallaximag.gr, slpress.gr