Ανακοίνωση από την Ομάδα Sylvia Rivera – για ένα κινηματικό Thessaloniki Pride
ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΠΙΜΕΛΕΙΑ, που κρύβει επιμελώς κάτω από το χαλί την έμφυλη και ταξική βία σε βάρος των πιο ευάλωτων
Η ελληνική κυβέρνηση, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο την τρέχουσα συγκυρία με την υγειονομική συνθήκη της πανδημίας δεν χάνει την ευκαιρία να γυρίσει πολλά χρόνια πίσω όποια πρόοδο έχει γίνει στις ελευθερίες των γυναικών μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο και όσες κατακτήσεις έχουν κερδηθεί μέσα από αγώνες δεκαετιών. Πώς σχεδιάζει να το πετύχει αυτό; Φέρνοντας στο τραπέζι το νομοσχέδιο για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια.
Η συναινετική συνεπιμέλεια προβλέπεται ήδη από την ελληνική νομοθεσία. Δεν είναι συνεπώς η νομοθεσία ο λόγος για τον οποίο η μητέρα ασκεί συνήθως την επιμέλεια. Ο λόγος συνίσταται στην πατριαρχική νοοτροπία, που ακόμα βλέπει τη γυναίκα σαν την απόλυτα υπεύθυνη για οτιδήποτε έχει σχέση με το παιδί και το σπίτι. Η νοοτροπία αυτή είναι τόσο ευρεία και βαθιά ριζωμένη, που χρωματίζει κάθε πτυχή της καθημερινότητας. Από τα σημαντικά μέχρι τα πιο ασήμαντα θέματα, ισοπεδώνοντας τις γυναίκες σωματικά και ψυχικά. Η συνολική και συστηματική αλλαγή της νοοτροπίας, λοιπόν, που θα έκανε περισσότερους χωρισμένους γονείς να επιλέγουν τη συναινετική συνεπιμέλεια, θα αποτελούσε μία λύση στο πρόβλημα. Σε ένα άλλο κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο, με ουσιαστική κρατική στήριξη και δομές πρόνοιας, χωρίς ταξικές διαιρέσεις/διακρίσεις, πατριαρχικές αντιλήψεις και έμφυλη βία. Σίγουρα όμως, όχι η επιβολή της δια του νόμου. Άλλωστε, η συνεπιμέλεια μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά μόνο όταν οι δύο γονείς έχουν καλή σχέση και δυνατότητα συνεννόησης μεταξύ τους. Διαφορετικά, όπως μας διδάσκουν και τα παραδείγματα των χωρών όπου έχει εφαρμοστεί, δεν κάνει τίποτα άλλο από το να διαιωνίζει τις συγκρούσεις, την έμφυλη βία και την παιδική κακοποίηση.
Πού βασίζεται, λοιπόν, η ρητορική για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια και ποιοι είναι αυτοί που τη ζητούν με κάθε τρόπο και μέσο; Βασίζεται στο λεγόμενο ‘σύνδρομο της γονικής αποξένωσης’, σύμφωνα με το οποίο ο γονέας που έχει την επιμέλεια (δηλαδή συνήθως η μητέρα) δεν επιτρέπει στον άλλο γονέα να βλέπει το παιδί. Εκτός από ότι το συγκεκριμένο ‘σύνδρομο’ δεν θεωρείται υπαρκτό από την ψυχιατρική κοινότητα, είναι ακόμα πιο ανησυχητικό ότι ο δημιουργός του, ο Gartner, έχει εκφράσει ανοιχτά τις θέσεις του υπέρ της παιδοφιλίας. Οι άνδρες που έχουν συγκροτήσει τις ομάδες πίεσης για την ψήφιση του νέου αυτού νόμου επικαλούνται αυτή τη ρητορική, με πρόσχημα το ενδιαφέρον τους για το παιδί τους, χωρίς να μπαίνουν καν στον κόπο να κρύψουν τον μισογυνισμό και τη βιαιότητά τους, ενώ μάλιστα μιλούν μόνο για συνεπιμέλεια αποκρύπτοντας ότι ζητούν τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της! Δεν βλέπουν τον λόγο να κρύβονται, αφού διαθέτουν τα μέσα, τα χρήματα, τις γνωριμίες, αλλά και την υποστήριξη μεγάλου τμήματος της κοινωνίας μας, το οποίο υπερασπίζεται την παραδοσιακή πατριαρχική νοοτροπία και ανέχεται τους βιαστές και γυναικοκτόνους.
Αυτοί οι ίδιοι που κακοποίησαν ή/και εγκατέλειψαν τις μητέρες των παιδιών τους να τα μεγαλώνουν με ελάχιστη ή καθόλου βοήθεια, χρησιμοποιούν κάθε μέσο που διαθέτουν για να προωθήσουν την υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Ήδη πολλοί απειλούν τις μητέρες των παιδιών τους πως θα τους πάρουν το παιδί πριν ακόμα ψηφιστεί το νομοσχέδιο, το οποίο προβλέπει με ρύθμιση που στοχεύει και φωτογραφίζει τις μητέρες, πιστό στις αξιώσεις τους, ότι η επιμέλεια θα αφαιρείται από τον “αποξενωτή” γονέα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά πολλές από τις μητέρες που εναντιώνονται έμπρακτα στο νομοσχέδιο δέχονται αυτή τη στιγμή επιπλέον απειλές, κακοποίηση, ψευδείς κατηγορίες, ακόμα και δημόσια συκοφάντηση από τον πρώην σύζυγο και τους ομοϊδεάτες του!
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει το παράδειγμα της Ισπανίας, όπου ανάμεσα στους βασικούς και ένθερμους υποστηρικτές της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας είναι τόσο οι βουλευτές του δεξιού συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (PP) όσο και οι φασίστες του ακροδεξιού κόμματος Vox, με τις φεμινίστριες –εδώ και χρόνια- να έχουν εκφράσει στους δρόμους την αντίθεσή τους με συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Καθόλου τυχαία, και στην Ελλάδα το νόμος της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας ψηφίζεται από το δεξιό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.
Φυσικά το νομοσχέδιο προβλέπει την αφαίρεση της επιμέλειας και από έναν κακοποιητικό γονέα. Όμως πόσο εύκολο είναι να αποδείξει μια γυναίκα σε ένα ελληνικό δικαστήριο ότι ένας άντρας είναι κακοποιητικός; Και πόσο καιρό θα κάνει μια τέτοια απόφαση να βγει, αν βγει; Ναι, ένα δικαστήριο από αυτά που συνήθως αθωώνουν βιαστές και γυναικοκτόνους… Η επιμέλεια μάλιστα δεν θα αφαιρείται με την τυχόν έγκληση της μητέρας, αλλά πάρα μόνο όταν εκδοθεί η καταδικαστική απόφαση του δικαστηρίου! Ακόμα πιο εξοργιστική είναι η πρόβλεψη για αφαίρεση επιμέλειας μόνο σε περίπτωση που ο γονέας είναι κακοποιητικός προς το παιδί, όπως ορίζεται στο προτεινόμενο και επίμαχο άρθρο 1532. Η κακοποίηση των παιδιών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βία κατά των γυναικών. Αν, για παράδειγμα, ένας άνδρας κακοποίησε τη γυναίκα και όχι το παιδί, θεωρείται κατάλληλος για τη συνεπιμέλεια!
Τα στοιχεία που καταγράφονται για την ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά, με τα ποσοστά να έχουν εκτοξευθεί κατά τις περιόδους της καραντίνας την άνοιξη αλλά και το φθινόπωρο/χειμώνα του 2020. Και πρόκειται μόνο για τα στοιχεία εκείνα που έχουν δημοσιοποιηθεί, χωρίς να μπορεί να υπολογιστεί η βυθισμένη πλευρά του παγόβουνου της βίας, που μένει αθέατη κάτω από το νερό, για όσα περιστατικά δεν έχουν καταγγελθεί. Τα δικαστήρια θα αυξηθούν κατακόρυφα, με μόνους ζημιωμένους το παιδί και τον γονέα με τον λιγότερο χρόνο και οικονομική δυνατότητα, δηλαδή συνήθως τη μητέρα. Η γυναίκα δεν θα μπορεί να πάρει αποφάσεις για το παιδί χωρίς την έγκριση του πρώην συζύγου, αλλά ούτε και για την εαυτή της, όπως μία τυχόν αλλαγή κατοικίας για εύρεση καλύτερης εργασίας. Επίσης, πολλοί πατεράδες θα εκμεταλλευτούν τη νέα κατάσταση για να μειώσουν ή να σταματήσουν να πληρώνουν διατροφή, πράγμα που στρέφεται ξεκάθαρα ενάντια στις γυναίκες, καθώς οι μισθοί και οι εργασιακές ευκαιρίες δεν είναι ισότιμοι για άντρες και γυναίκες
Συνεπώς, η ψήφιση αυτού του νομοσχεδίου είναι καταστροφική και για τις γυναίκες και για τα παιδιά. Χιλιάδες γυναίκες κινδυνεύουν να μην μπορούν να προστατέψουν από έναν κακοποιητικό πατέρα τα παιδιά τους, αν δεν θέλουν να τους τα πάρει. Αλλά ούτε και τις εαυτές τους, καθώς θα εξαναγκάζονται στη συνεχή επαφή με τον κακοποιητικό πρώην σύζυγο ή θα διστάζουν να χωρίσουν, μένοντας εγκλωβισμένες σε έναν κακοποιητικό γάμο. Ακόμα και αν καταφέρουν να χωρίσουν, η διαδικασία θα είναι δυσκολότερη, πιο επώδυνη, με περισσότερα δικαστήρια και άρα έξοδα, που θα εξοντώσουν τον οικονομικά ασθενέστερο από τους δύο γονείς, δηλαδή συνήθως τη μητέρα. Μάλιστα, εκ νέου δικαστήρια, για μετατροπή των δικαστικών αποφάσεων σύμφωνα με τον νέο νόμο, περιμένουν και τις ήδη χωρισμένες μητέρες, σε περίπτωση που ο νόμος ψηφιστεί. Είναι εξίσου αξιοσημείωτο δε, πως ο κακοποιητής θα έχει το δικαίωμα να κατηγορήσει τις τελευταίες για αρπαγή ανηλίκου και παραβίαση δικαστικής απόφασης, ενώ αυτές τρέχουν να σώσουν τη ζωή τους και τη ζωή των παιδιών τους. Σε αυτήν την περίπτωση κινδυνεύουν να συλληφθούν οι ίδιες, αντί για τον κακοποιητή τους, ο οποίος θα έχει την επιμέλεια, θα περνάει χρόνο με τα παιδιά και θα έχει λόγο σε αποφάσεις για τη ζωή τους, και κατ’ επέκταση τη ζωή του θύματος μέχρι, και αν, εκδοθεί η καταδικαστική απόφαση!
Σε μια ταξικά πολωμένη κοινωνία, με φραγμούς, διακρίσεις και απαγορεύσεις σε βάρος των «από τα κάτω», με επιβίωση ρατσιστικών αντιλήψεων σε βάρος των πιο αδύναμων και ευάλωτων πλασμάτων, με μηδαμινή στήριξη από ένα κράτος πρόνοιας που έχει καταρρεύσει, με παντελή απουσία υποστηρικτικών κρατικών δομών, οι συνέπειες ενός τέτοιου νομοσχεδίου θα είναι ακόμα καταστροφικότερες. Είναι αναμενόμενο πως οι γυναίκες που υφίστανται πολλαπλές καταπιέσεις, όπως οι φτωχότερες, οι μετανάστριες και οι επιζώσες ακραίας ενδοοικογενειακής βίας, θα πληγούν ανεπανόρθωτα από όλο αυτό.
Και τα προβλήματα δεν σταματάνε εκεί. Η κυβέρνηση, προκειμένου να πείσει για την κοινωνική ορθότητα του συγκεκριμένου νόμου, επιχειρεί «να βγει από τα αριστερά», υποστηρίζοντας ότι η συνεπιμέλεια καταπολεμά τα έμφυλα στερεότυπα για τον κεντρικό ρόλο της γυναίκας στην ανατροφή των παιδιών. Ποιας γυναίκας όμως; Μόνο της cis ετεροφυλόφιλης.
Βλέπουμε πέρα από κάθε αμφιβολία ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε καμία προοδευτική μεταρρύθμιση από μια κυβέρνηση και ένα κράτος το οποίο συστηματικά καταπιέζει και συνθλίβει τους (ήδη) καταπιεσμένους γενικά, και τα έμφυλα υποκείμενα ειδικά. Δεν μπορούμε να περιμένουμε καμία προοδευτική μεταρρύθμιση, και μάλιστα στο οικογενειακό δίκαιο. Με το προωθούμενο νομοσχέδιο επιστρέφουμε στο καθαγιασμένο πρότυπο της αυστηρά ετεροκανονικής πατριαρχικής οικογένειας -σε έναν από τους βασικούς πυλώνες δηλαδή ενός αστικού νεοσυντηρητικού κράτους. Δεν μας εκπλήσσει καθόλου το ότι μια αυταρχική δεξιά κυβέρνηση επιλέγει σε μια τέτοια χρονική στιγμή να επιστρέψει στη «σιγουριά» ενός από τους θεσμούς-εγγυητές της σταθερότητας του συστήματος: ενός συστήματος που υποβιβάζει ή/και αρνείται κάθε διαφορετική μορφή οικογένειας πέραν της παραδοσιακής-ετεροκανονικής-πατριαρχικής -πυρηνικής οικογένειας, κατηγορηματικά αρνούμενο να θεσπίσει το δικαίωμα του γάμου και της τεκνοθεσίας για τα ομόφυλα ζευγάρια. Πρόκειται για την ίδια κυβέρνηση (όπως και η προηγούμενη εξάλλου) που υποχρεώνει τα παντρεμένα τρανς άτομα να χωρίσουν μετά την αλλαγή των εγγράφων τους, την ίδια στιγμή που δεν επιτρέπει τον ελεύθερο αυτοπροσδιορισμό τους με απλή δήλωση στο ληξιαρχείο, ενώ επιτρέπει τις μη αναστρέψιμες, παντελώς περιττές και κακοποιητικές εγχειρήσεις που αυθαίρετα γίνονται στα ίντερσεξ βρέφη και παιδιά, με απόφαση των γιατρών ή/και των γονέων. Η προσκόλληση στο ετεροκανονικό οικογενειακό πρότυπο είναι φανερή με κάθε τρόπο, και δεν μπορεί να «καλυφθεί» με τέτοιου είδους νομοσχέδια, που προωθούνται ως “εκσυγχρονιστικά”!
Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι πρόκειται για ένα απαράδεκτο και οπισθοδρομικό νομοσχέδιο που φιλοδοξεί να φορτώσει με περισσότερο βάρος τους ώμους των ήδη καταπιεσμένων και να κάνει το πρώτο βήμα για να μας γυρίσει πίσω σε εποχές που οι γυναίκες στερούμασταν κάθε δικαίωμα να προστατέψουμε την εαυτή μας και τα παιδιά μας, που είναι διπλά ευάλωτα σε μια τέτοια συνθήκη.
Μπορεί να μη μας προκαλεί έκπληξη, αλλά μας προκαλεί οργή!
Ναι στη συναινετική συνεπιμέλεια, Όχι στην υποχρεωτική!
Να αποσυρθεί άμεσα το νομοσχέδιο!