Συντάσσει η Στέλλα Τσέρρι
Από βιβλία που καθόρισαν την πορεία του φεμινιστικού κινήματος μέχρι διαμαρτυρίες για την κατάργηση του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων (ΑΓΓΟ), είναι λίγα από τα έργα της Nawal El Saadawi, η οποία πέθανε την Κυριακή, σε ηλικία 89 ετών.
Η Saadawi ήταν Αιγύπτια συγγραφέας, ψυχίατρος και ακτιβίστρια η οποία πάλεψε όλη της τη ζωή για τα δικαιώματα των γυναικών στην Αίγυπτο αλλά και σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.
Γεννήθηκε το 1931 στο χωριό Kafr Tahla της Αιγύπτου και ήταν το δεύτερο από τα εννέα παιδιά της οικογένειας της. Σε ηλικία 10 ετών, η οικογένεια της προσπάθησε να την αναγκάσει σε (παιδικό!) γάμο, όμως η ίδια εναντιώθηκε και διαμαρτυρήθηκε και με την στήριξη της μητέρας της, το πλάνο αυτό δεν πραγματοποιήθηκε.
Το 1955 αποφοίτησε από την ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου του Καΐρου και δούλεψε ως γιατρός σε χωριά, σε μία εποχή όπου η ιατρική ιεραρχία πίστευε ακόμη ότι μόνο οι άντρες αντιμετώπιζαν τις δυσκολίες της αγροτικής ζωής. Αργότερα προάχθηκε σε διευθύντρια δημόσιας υγείας στο Υπουργείο Υγείας της Αιγύπτου, όμως μετά την έκδοση του πρώτου της βιβλίου “Γυναίκα και Σεξ” το 1972, το οποίο εναντιώνεται του ΑΓΓΟ και της σεξουαλικής καταπίεσης των γυναικών, απολύθηκε. Το βιβλίο αυτό αντιμετωπίστηκε με έντονη αποδοκιμασία από τα πολιτικά και θρησκευτικά καθεστώτα της χώρας. Ταυτόχρονα, το περιοδικό “Υγεία” το οποίο είχε ιδρύσει λίγα χρόνια πριν, διακόπηκε το 1973.
Αυτό όμως, δεν την εμπόδισε από το να συνεχίσει τον αγώνα της, καθώς το 1975 εξέδωσε το δεύτερο βιβλίο της “Woman at Point Zero” το οποίο βασίστηκε στην πραγματική ιστορία μιας φυλακισμένης γυναίκας η οποία καταδικάστηκε σε θάνατο για την δολοφονία ενός από τους άντρες που την κακοποίησαν.
Το 1977, εκδόθηκε το βιβλίο της με τίτλο “Το κρυμμένο πρόσωπο της Εύας” στο οποίο κατέγραψε της εμπειρίες της ως αγροτική γιατρός και τα πράγματα που αντίκρισε, όπως σεξουαλική κακοποίηση, “φόνοι τιμής” και εκπόρνευση. Στο βιβλίο αυτό μιλάει επίσης και για την δική της εμπειρία, όταν σε ηλικία 6 ετών η οικογένεια της την ανάγκασε να υποστεί την βάρβαρη διαδικασία της κλειτοριδεκτομής. Η ίδια είπε σε μια αυτοβιογραφία της: “Από όταν ήμουν παιδί, αυτή η βαθιά πληγή στο σώμα μου, δεν επουλώθηκε ποτέ.” Έτσι η El Saadawi, πάλεψε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της ενάντια του ΑΓΓΟ γνωρίζοντας πολύ καλά την επικινδυνότητα στην υγεία και στην ίδια τη ζωή των γυναικών. Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων απαγορεύτηκε στην Αίγυπτο το 2008, όμως συνεχίζει να πραγματοποιείται σε πολλές συντηρητικές οικογένειες ακόμα και σήμερα.
Για πολλά χρόνια, οι καμπάνιες και οι αγώνες της για τα δικαιώματα των γυναικών, προκαλούσαν ολοένα και περισσότερη οργή στους αξιωματούχους. Με αποκορύφωμα, το 1981 όπου φυλακίστηκε για δύο μήνες, από τον τότε πρόεδρο Anwar Sadat, κατά την διάρκεια μιας μεγάλης πολιτικής καταστολής, όπου πολλοί πνευματικοί άνθρωποι φυλακίστηκαν. Η El Saadawi όμως δεν σταμάτησε το συγγραφικό και φεμινιστικό της έργο, καθώς κατά την διάρκεια της φυλάκισης της έγραψε το βιβλίο “Memoirs from the Women’s Prison”. Τις ιδέες της για το βιβλίο αυτό της κατέγραψε σε ένα ρολό χαρτιού υγείας με ένα μολύβι για φρύδια που έφερε παράνομα μια συγκρατούμενη της. Μετά την δολοφονία του προέδρου Sadat, η El Saadawi αποφυλακίστηκε. Η δουλειά της όμως λογοκρίθηκε και τα βιβλία της απαγορεύτηκαν.
Παρόλο που έγινε γνωστή για την καμπάνια της ενάντια στην κλειτοριδεκτομή, ο φεμινισμός της Saadawi ήταν μέρος μιας ευρείας αντίληψης της καταπίεσης των γυναικών, η οποία είναι παγιωμένη στις μαρξιστικές απόψεις περί ταξικών διακρίσεων, ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας, πατριαρχίας, καπιταλισμού και θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Πάλεψε ενάντια στην χρήση της μπούρκας από τις γυναίκες, στην πολυγαμία και στην ανισότητα στα Ισλαμικά δικαιώματα κληρονομιάς μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ταυτόχρονα, ίδρυσε την “Διεθνή Ένωση Αλληλεγγύης Γυναικών στον αραβικό κόσμο” καθώς και συνίδρυσε την “Αραβική Ένωση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων”.
Σε μια συνέντευξη της είπε: “ Οι γυναίκες ωθούνται στο να είναι μόνο ένα σώμα – είτε να κρύβονται πίσω από ένα πέπλο είτε να κρύβονται πίσω από το μέικ απ. Μαθαίνουν ότι δεν πρέπει να αντικρίζουν τον κόσμο με το πραγματικό τους πρόσωπο – πρέπει με κάποιο τρόπο να κρύβουν το πρόσωπο τους. Και τα δύο είναι πολύ σημαντικά για την καταπίεση της γυναίκας, καθώς οι γυναίκες δεν ενθαρρύνονται να είναι αληθινές, να είναι ο εαυτός τους, αλλά παροτρύνονται να κρυφτούν, να είναι αυτό που θέλει η κοινωνία, αυτό που θέλει η θρησκεία, αυτό που θέλουν οι άνδρες.”
Στα επόμενα χρόνια, δέχτηκε πολλές απειλές από θρησκευτικούς φονταμενταλιστές και το όνομα της βρισκόταν σε μια “λίστα θανάτου” που δημοσιεύτηκε στην Σαουδική Αραβία. Έτσι, με φόβο για την ζωή της αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα της και για τα έτη 1993-1996 έζησε στην Βόρεια Καρολίνα όπου δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Ντιούκ.
Αργότερα επέστρεψε στην Αίγυπτο, και το 2004 ανακοίνωσε τα πλάνα της για την υποψηφιότητα της στις προεδρικές εκλογές εναντίον του Hosni Mubarak, όμως εγκατέλειψε την εκστρατεία της, ύστερα από έντονο μποϋκοτάζ και προπαγάνδα εναντίον της.
Το 2007 καταδικάστηκε από την ύψιστη αρχή του Σουνιτισμού, το Al-Azhar, για το έργο της “God Resigns at the Summit Meeting” στο οποίο ο Θεός ανακρίνεται από Εβραϊκούς, Μουσουλμανικούς και Χριστιανικούς προφήτες, και τελικά παραιτείται. Οι απόψεις της αυτές οδήγησαν σε πολλές νομικές προκλήσεις, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν και κατηγορίες αποστασίας και αίρεσης από Ισλαμιστές αλλά και απειλές από φονταμενταλιστές.
“Η συγγραφή έγινε ένα όπλο με το οποίο καταπολεμάται το σύστημα, το οποίο παίρνει την εξουσία του από την αυτοκρατορική δύναμη που χρησιμοποιείται από τον ηγέτη της χώρας και αυτή του πατέρα ή του συζύγου της οικογένειας,” έγραψε η ίδια στο βιβλίο της “A Daughter of Isis”. “Ο γραπτός λόγος για εμένα, έγινε μια πράξη επανάστασης στις αδικίες που πραγματοποιούνται στο όνομα της θρησκείας, των αξιών ή της αγάπης.”
Το 2011, σε ηλικία 79 ετών, η Nawal El Saadawi συμμετείχε στις διαμαρτυρίες που έλαβαν χώρα στην πλατεία Τahrir στο Κάιρο, οι οποίες οδήγησαν στην ανατροπή της κυβέρνησης του Hosni Mubarak, η τελευταία από τις πολλές συγκρούσεις της με τις αρχές, κοσμικές αλλά και θρησκευτικές.
Όταν ερωτήθηκε εάν έχει μετανιώσει για κάτι από αυτά που έχει γράψει, μετά από τις συνέπειες που έχει υποστεί, η Saadawi είπε: “Με ρωτάς αν έχω μετανιώσει για αυτά που έχω γράψει. Όχι, δεν μετανιώνω για κανένα από τα 47 μου βιβλία. Αν ζούσα την ζωή μου ξανά από την αρχή, θα έγραφα ακριβώς τα ίδια βιβλία. Είναι όλα πολύ επίκαιρα, ακόμα και σήμερα: τα προβλήματα του φύλου, των τάξεων, του νεοαποικισμού (ο οποίος βέβαια ήταν αγγλικός και πλέον είναι αμερικανικός), της αποκοπής των γυναικείων γεννητικών οργάνων, του καπιταλισμού, του σεξουαλικού και οικονομικού βιασμού.”
Το 2005 τιμήθηκε με το βραβείο “Inana International Prize” στο Βέλγιο και ένα χρόνο αργότερα της απονεμήθηκε το Βραβείο “North-South” από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το 2020 το περιοδικό Time την κατονόμασε στην λίστα με τις “100 γυναίκες της χρονιάς”.
Είναι φανερό, λοιπόν, ότι η Nawal El Saadawi υπήρξε γυναίκα-πρότυπο που αγωνίστηκε σθεναρά για την απελευθέρωση των γυναικών και την εξασφάλιση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, θέτοντας σε κίνδυνο την καριέρα της, την ελευθερία της και την ίδια της τη ζωή. Όταν σε μια συνέντευξη της ζητήθηκε να “μετριάσει” την κριτική της για ζητήματα που έχει παλέψει ενάντια, καθόλη την διάρκεια της ζωής της, η Saadawi απάντησε: “ Όχι, πρέπει να είμαι πιο σκληρή, πρέπει να είμαι πιο επιθετική, γιατί ο κόσμος γίνεται πιο επιθετικός, και χρειαζόμαστε ανθρώπους που διαμαρτύρονται ενάντια στις αδικίες. Διαμαρτύρομαι γιατί είμαι θυμωμένη.”
Και έτσι οφείλουμε και εμείς να συνεχίσουμε το έργο της Nawal, και όλων των γυναικών που έχουν παλέψει για τα δικαιώματα μας, κάνοντας την ελπίδα τους, πραγματικότητα για μια κοινωνία ισότητας και χωρίς διακρίσεις φύλου.
Πηγές:
https://www.bbc.com/news/world-middle-east-55048245
https://www.theguardian.com/world/2021/mar/21/nawal-el-saadawi-trailblazing-egyptian-writer-dies-aged-89
https://www.theguardian.com/world/2009/mar/06/egypt-gender
https://www.refinery29.com/en-gb/2018/06/200895/nawal-el-saadawi-interview
Εικόνες:
https://time.com/5793662/nawal-el-saadawi-100-women-of-the-year/?amp=true
https://amp.thenationalnews.com/lifestyle/life-lessons-nawal-el-saadawi-1.388234