Στάλθηκε προς δημοσίευση από την αναγνώστρια Μαρίνα Πουλάκου
Στο ακόλουθο κείμενο αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας ένα προσωπικό μου βίωμα. Το συμβάν αυτό συνέβη μόνο μια φορά, όμως συχνά νιώθω σαν να επαναλαμβάνεται. Θεωρώ λοιπόν πολύ πιθανό να έχεις ζήσει και εσύ ένα ή περισσότερα ανάλογα συμβάντα.
Ήταν ένα χειμωνιάτικο μεσημέρι. Εγώ, 15 ετών τότε, είχα ήδη αρχίσει να συμμετάσχω σε εθελοντικές δράσεις για τη παροχή ειδών πρώτης ανάγκης σε άτομα με οικονομικές δυσκολίες.
Μια από αυτές πραγματοποιούνταν εκείνη τη μέρα στην Ομόνοια. Πήγα, όμως έφυγα πρίν το τέλος της καθώς έπειτα είχα μάθημα στο φροντιστήριο.
Στο λεωφορείο, κατά την επιστροφή, ένιωθα τη κούραση από το πρωινό ξύπνημα, το σχολείο και το άγχος να με καταβάλουν. Ωστόσο η άλλη πλευρά μου, η δημιουργική, έφερνε στο μυαλό μου τα πρόσωπα των ανθρώπων που ωφελήθηκαν από τη δράση και με έκανε να αισθάνομαι δυνατή, ικανή να αλλάξω τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής ένας μεσήλικας άντρας ασιατικής καταγωγής (το αναφέρω γιατί επηρεάζει τη συνέχεια) στάθηκε μπροστά μου, αρκετά κοντά στη θέση μου, αν και το λεωφορείο δεν είχε πολύ κόσμο. Σύντομα παρατήρησα πως είχε ανοίξει το φερμουάρ του παντελονιού του, είχε βγάλει έξω το μόριό του και αυνανιζόταν. Μόλις τον κοίταξα, μου χαμογέλασε. Είχα βυθιστεί τόσο στις σκέψεις μου που, όσο παράλογο και αν φαίνεται, για λίγο δεν συνειδητοποίησα τι είδα. Η απάθειά μου έδειξε να τον ενοχλεί, στην επόμενη στάση κατέβηκε γρήγορα από το λεωφορείο.
Μέχρι να φτάσω στον προορισμό μου είχα επεξεργαστεί την σοκαριστική και αηδιαστική εικόνα. Η πρώτη μου σκέψη ήταν να βρω στήριξη στη καθηγήτρια με την οποία είχα μάθημα. Μια γυναίκα δυναμική, άνετη, που συχνά έκανε σεξουαλικά αστεία στη τάξη. Πήγα σχεδόν τρέχοντας στο γραφείο της και της διηγήθηκα τι μου συνέβη. Εκείνη μου απάντησε αυτολεξεί «Το ‘χεις εσύ. Είσαι γλυκιά και τσαχπίνα, αρέσουν αυτά στους άντρες». Πάγωσα! Τι ακριβώς «είχα»; Ήρθε στο νου μου η εικόνα μου στο λεωφορείο…τι έκανα λάθος; Πώς τον προκάλεσα; Ίσως τον κοίταξα έντονα. Μα όχι δεν τον είχα καν δει. Ίσως του χαμογέλασα, έδωσα θάρρος. Μα αφού κοίταζα έξω από το παράθυρο…
Αν και η απάντηση της καθηγήτριας με τάραξε περισσότερο και από το ίδιο το συμβάν δεν έχασα τη πίστη μου. Διηγήθηκα την ιστορία στις φίλες μου και στη μητέρα μου, τους εξήγησα πόσο με πείραξε η τοποθέτησή της. Τους είπα «μου φάνηκε άτοπη», όμως οι λέξεις που ταίριαζαν ήταν με πλήγωσε, με απογοήτευσε, με έκανε να νιώσω υπεύθυνη για αυτό που συνέβη…Οι δικές τους εξηγήσεις ήταν μικτές. Ως ένα σημείο συμφωνούσαν με τη καθηγήτρια. Ταυτόχρονα απέδιδαν τη πράξη στην εθνικότητα, «έτσι κάνουν αυτοί μένουν πολλοί μαζί και αυτοϊκανοποιούνται έξω». Καμιά απάντηση δεν με κάλυψε. Απέκλεισα γρήγορα τη δεύτερη ερμηνεία. Λίγη ώρα πριν το περιστατικό, συνεργάστηκα με άτομα ασιατικής καταγωγής. Ήξερα καλά πως τέτοιες συμπεριφορές δεν τους χαρακτηρίζουν. Μου φάνηκε ηλίθιο να συνδέσω τη συμπεριφορά με την εθνικότητα. Όμως η ηλικία σε συνδυασμό με την εμπιστοσύνη που έδειχνα στη καθηγήτριά μου δεν μου επέτρεψαν να δω πως είναι εξίσου ηλίθιο να κατηγορώ εμένα για τη πράξη κάποιου άλλου. Επομένως η ευθύνη γύρισε πάλι σε εμένα. Δεν ήταν άλλωστε η πρώτη φορά που λάμβανα μια τέτοια ερμηνεία.
Πόσες φορές ως μικρό κορίτσι είπες στα πρόσωπα αναφοράς του περίγυρου σου (γονείς, δάσκαλοι, συγγενείς) πως κάποιο αγόρι σε πειράζει και εκείνοι ερμήνευσαν τη συμπεριφορά του ως τρόπο προσέγγισης;
Από μικρές μας μαθαίνουν να ταυτίζουμε τη παρενόχληση με το φλερτ, τη ζήλια με την αγάπη και τα εγκλήματα με το πάθος. Το πιο τραγικό σημείο της ιστορίας είναι πως όντως τα μικρά αγόρια τείνουν να «πειράζουν» (χτυπάνε, κοροϊδεύουν κ.λ.) τα μικρά κορίτσια που τους αρέσουν. Βλέποντας και μόνο αυτό μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο λάθος μηνύματα δίνει η κοινωνία μας στο εκάστοτε κοινωνικό φύλο σχετικά με το φλερτ.
Μεγαλώνοντας άρχισα να παρατηρώ καλύτερα τον κόσμο γύρω μου, να αυξάνω τα ερεθίσματά μου, να χτίζω τη δική μου προσωπικότητα. Αρχικά θύμωσα με όλες εκείνες τις γυναίκες που αναπαράγουν φαλλοκρατικές απόψεις, που κατηγορούν το θύμα και όχι το θύτη. Έπειτα αντιλήφθηκα πως θυμώνοντας μαζί τους κάνω και εγώ το ίδιο. Καθώς και εκείνες είναι θύματα της κοινωνίας που εσωτερίκευσαν τη κακοποιητική συμπεριφορά της. Τότε λυπήθηκα. Λυπήθηκα διότι και αυτές οι γυναίκες, της γενιάς της μητέρας μου, μπουκώθηκαν τόσο με στερεότυπα ώστε να ,σε μεγάλο ποσοστό, μην καταφέρουν να τα αποβάλουν. Λυπήθηκα ακόμη γιατί κάθε φορά που τους συνέβαινε κάτι ανάλογο με αυτό που μου συνέβη σκέφτονταν πως φταίνε οι ίδιες, πως έτσι είναι οι άντρες και θα έπρεπε να το ξέρουν. Λυπήθηκα κυρίως που δέχθηκαν τη ταμπέλα με την οποία η κοινωνία ταυτίζει τους άντρες, τους θεώρησαν όλους όμοιους και συμβιβάστηκαν.
Ακόμη λυπάμαι, όμως ταυτόχρονα οργίζομαι, που μετά από τόσα χρόνια και τόσους αγώνες δοσμένους απο φεμινίστριες, εξακολουθούμε να συζητάμε τι φορούσε το θύμα, τι ώρα έγινε ο βιασμός, τι εθνικότητας ήταν ο θύτης και αν ήταν ωραίο παιδί. Λυπάμαι και εξοργίζομαι που πριν από κάθε μου έξοδο έχω να σκεφτώ πώς θα γυρίσω σπίτι, που πρέπει να έχω στο χέρι μου το κλειδί στη διαδρομή, που ασχολήθηκα με πολεμικές τέχνες σκεπτόμενη σε κάθε στάδιο αν είμαι πια αρκετά δυνατή για να με προστατεύσω, που αν μιλήσω για τη κακοποίηση μου θα κακοποιηθώ εκ νέου από το κοινωνικό σύνολο, μέρος του οποίου θα μου προσάψει ευθύνες.
Οφείλουμε ολες και όλοι να αντιληφθούμε πόσο σοβαρό είναι κάποιος να νιώθει ότι έχει το δικαίωμα να μας αγγίζει, να μας παρενοχλεί, να μας φέρνει σε θέση άμυνας. Οφείλουμε να αντιληφθούμε πως το δικαίωμα αυτό δεν του το δώσαμε εμείς, αλλά η κοινωνία! Δεν φταις εσύ για τη δυσλειτουργία των άλλων δεν είναι δική σου ευθύνη τα λάθη της κοινωνίας. Ευθύνη σου είναι να αγκαλιάσεις τον εαυτό σου και να τον παρηγορήσεις. Ευθύνη μας είναι να αμφισβητούμε τα στερεοτυπικά μηνύματα που δεχόμαστε. Απομακρύνσου από τοξικές αντιλήψεις, από οποιανδήποτε και οποιονδήποτε δεν σε σέβεται. Δεν είναι οι άντρες «έτσι». «Έτσι» είναι οι σεξιστές, οι υποστηρικτές της πατριαρχίας και οι ασεβείς.