Η καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου Γεωργία Πετράκη μιλά για το φαινόμενο των γυναικοκτονιών και αναλύει γιατί ο όρος είναι ο πλέον κατάλληλος για να περιγράψει το πρόβλημα.
Η δολοφονία της Γαρυφαλλιάς στην Φολέγανδρο από το σύντροφό της σόκαρε, όπως είχαν σοκάρει οι δολοφονίες της Καρολάιν, της Ελένης Τοπαλούδη και των άλλων γυναικών που φονεύτηκαν επειδή ακριβώς ήταν γυναίκες.
Τo ΝΕWS 24/7 συνομίλησε με την Γεωργία Πετράκη, καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, όχι μόνο για τη χρήση του όρου αλλά και για τη σχετική νοοτροπία που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία.
Εχουμε την αίσθηση ότι παρατηρείται μία έξαρση του φαινομένου των γυναικοκτονιών τα τελευταία χρόνια. Είναι αληθής η αίσθηση και αν ναι που οφείλεται;
Σήμερα οι γυναικοκτονίες είναι αντικείμενο προσοχής και γίνονται ορατές επειδή είμαστε ευαισθητοποιημένοι/ες στα προβλήματα της βίας κατά των γυναικών και όσον αφορά τη ίδια τη χειραφέτηση των γυναικών. Ο φόνος μιας γυναίκας παλαιότερα μπορούσε να περάσει ως αρρώστια, ή ως ατύχημα κάτι που ισχύει και σήμερα με τα λεγόμενα εγκλήματα τιμής. Η ορατότητα της βίας κατά των γυναικών, η πλέον ακραία έκφραση της οποίας είναι ο φόνος μιας γυναίκας επειδή είναι γυναίκα, έχει αυξηθεί σ’ όλο το πλανήτη, χάρις και στο κίνημα χειραφέτησης του λόγου των γυναικών (ΜeToo) που έστω και καθυστερημένα αναπτύχθηκε και στη χώρα μας.
Κατά πόσο σχετίζεται επίσης με τον τρόπο και τη νοοτροπία με την οποία μεγαλώνουν τα αγόρια στην Ελλάδα και η οποία προφανώς έρχεται από πολύ παλιά;
Μέσα στην οικογένεια οι άνθρωποι μαθαίνουν τις σχέσεις κυριαρχίας, ποιος παίρνει τις αποφάσεις, ποιος πλένει πιάτα κλπ. Τα παιδιά εκπαιδεύονται στις σχέσεις ισότητας όταν υπάρχουν μέσα στην οικογένεια. Η έλλειψη σεβασμού, οι κακοποιητικές συμπεριφορές πχ βρισιές, ο έλεγχος, ο καταναγκασμός κλπ όλα αυτά καλλιεργούνται ή και όχι.
Τα ερευνητικά δεδομένα που διαθέτουμε τα τελευταία χρόνια από ακαδημαϊκές και άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι η κακοποίηση των γυναικών γίνεται ανεκτή ή και συγκαλύπτεται και μέσα στην οικογένεια (μη χαλάσεις το σπίτι σου κλπ) αλλά και από δημόσιους θεσμούς. Δεν είναι μόνο η οικογένεια. Υπάρχει ένας θεσμικός μισογυνισμός που παίρνει ακραίες μορφές σε πρακτικές της αστυνομίας. Επίσης ο θεσμικός μισογυνισμός είναι έντονος σε πολλά τηλεοπτικά μέσα (μετά το αποτυχημένο σενάριο των Αλβανών που σκότωσαν την Καρολάιν, είχαμε το διασυρμό της ότι ήταν επιθετική κλπ, άφθονα τέτοια παραδείγματα). Αλλά και στο θεσμό της δικαιοσύνης (ο διασυρμός και η περαιτέρω θυματοποίηση των θυμάτων βίας).
Εξακολουθεί να υπάρχει μία, κατά τη γνώμη μου, παράλογη άρνηση για τον όρο γυναικοκτονία. Που οφείλεται αυτή η στείρα άρνηση; Είναι και ιδεολογικό το θέμα;
Η κυριαρχία των ανδρών πάνω στις γυναίκες είναι ένα φαινόμενο που διασχίζει τον προϊστορικό και ιστορικό χρόνο παρά τις απόψεις για ύπαρξη μητριαρχικών κοινωνιών (που εν ολίγοις οφείλονταν το περιορισμένες πληροφορίες που ήταν διαθέσιμες τότε). Πχ το δημοτικό μας τραγούδι βρίθει τραγουδιών- ποιημάτων που αναφέρονται σε φόνους ενάντια στην αμαρτωλή κόρη, σύζυγο κλπ.
Ο όρος γυναικοκτονία συνιστά τοποθέτηση στη διαμάχη για τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία θα θελήσει να κατανοήσει το φαινόμενο ουδέτερα με όρους γενικής εγκληματικότητας ή εμφυλα. Ο όρος της ανθρωποκτονίας δεν μας λέει τίποτα για τις σχέσεις ανδρών /γυναικών. Όπως και οι όροι συζυγικό έγκλημα, ή συζυγική βία δεν μας λένε επίσης κάτι σχετικό. Άρα το γεγονός ότι τα θύματα είναι στη μεγάλη τους πλειοψηφία γυναίκες είναι αόρατο. Δεν είναι τυχαίο ότι στόχος, στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης γίνεται και ο ίδιος ο όρος, ο οποίος χαρακτηρίζεται σεξιστικός. Όμως ο όρος εξειδικεύει τον όρο ανθρωποκτονία για να αναδείξει το πρόβλημα της έμφυλης βίας φωτίζοντας το μηχανισμό και το φαινόμενο του μισογυνισμού. Είναι ένας όρος που με έμφαση προτείνεται από το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα για να φωτίσει το μηχανισμό του μισογυνισμού ως κίνητρο της φονικής συμπεριφοράς .
Ποιες πρωτοβουλίες θα μπορούσε να αναλάβει κεντρικά η κυβέρνηση έτσι ώστε να δώσει τα πρώτα μηνύματα ότι η οργανωμένη πολιτεία αντιδρά συγκροτημένα και με αποφασιστικότητα;
Μόνο με τη γνώση και την αναγνώριση του προβλήματος μπορούμε ως κοινωνία να κάνουμε βήματα προς την ισότητα και τον αλληλοσεβασμό. Χρειάζονται βήματα και πρωτοβουλίες σε διάφορα επίπεδα όπως:
Κεντρικές, δημόσιες πρωτοβουλίες εισαγωγής των θεμάτων της ισότητας και των σπουδών φύλου στην εκπαίδευση.
Οι σημαντικοί δρώντες στους δημόσιους φορείς (αστυνομία, δικαστικό σώμα, τοπική αυτοδιοίκηση) να επιμορφωθούν σε θέματα ανισότητας των φύλων.
Χρειάζεται να δημιουργηθούν εσωτερικοί κανονισμοί στους οργανωμένους χώρους εργασίας που να επιβάλουν κυρώσεις και να δημιουργούν πλαίσιο μη ανοχής σε κακοποιητικές συμπεριφορές.
Από τις εκδόσεις Gutenberg κυκλοφορεί το συλλογικό έργο “Γυναικτονίες: διαπιστώσεις, ερωτήματα και ερωτηματικά” το οποίο επιμελήθηκε η Γεωργία Πετράκη.