Αλιεύει η Μιμίκα Κριτσανίδου
Γράφει η Χριστίνα Πάντζου
Οι πιο βίαιες δικτατορίες της Νότιας Αμερικής δεν αρκέστηκαν να καταδιώκουν, να δολοφονούν και να εξαφανίζουν αντιστασιακούς, αλλά έβαλαν στο στόχαστρο των φρικαλεοτήτων τους και τα παιδιά. Στην Αργεντινή, έκλεβαν τα μωρά που γεννούσαν οι κρατούμενες στις φυλακές και τα έδιναν σε οικογένειες στρατιωτικών για να μεγαλώσουν με «πατριωτικά ιδεώδη».
Και στη Χιλή, χιλιάδες παιδιά δόθηκαν παράνομα για υιοθεσία σε οικογένειες Σουηδών στη διάρκεια της χούντας του Πινοτσέτ. Ενα σκάνδαλο που αποκάλυψε την περασμένη εβδομάδα η σουηδική εφημερίδα Dagens Nyheter (DN), κάνοντας λόγο για έναν «ειδικό μηχανισμό που το στρατιωτικό καθεστώς χρησιμοποίησε ως πολιτικό εργαλείο για να βελτιώσει την καταρρακωμένη διεθνή εικόνα του».
Πρόκειται στην ουσία για παράνομες διεθνείς υιοθεσίες, όπως σημειώνει το δημοσίευμα με τίτλο «Παιδιά με κάθε τίμημα», αφού αφορούσαν φτωχά παιδιά που σύμφωνα με τους στρατιωτικούς είχαν εγκαταλειφθεί από τους γονείς τους, αλλά στην πραγματικότητα είχαν απαχθεί από τις οικογένειές τους και δόθηκαν με δόλο για υιοθεσία. Ετσι, το καθεστώς «μεταμφίεζε την κλοπή παιδιών σε ανθρωπιστική βοήθεια και πρωτοβουλία για να έχουν ένα καλύτερο μέλλον, ενώ στην πραγματικότητα επεδίωκε να βελτιώσει την εικόνα του στο εξωτερικό προπαγανδίζοντας τη μέριμνά του για τους πλέον ευάλωτους».
Μετά τις αποκαλύψεις η σουηδική κυβέρνηση ανακοίνωσε τη σύσταση επιτροπής που θα ερευνήσει περίπου 60.000 υιοθεσίες οι οποίες έγιναν τις προηγούμενες δεκαετίες από πολλές φτωχές χώρες, ανάμεσά τους και περισσότερες από 2.100 υιοθεσίες παιδιών από τη Χιλή, από τις οποίες τουλάχιστον οι 1.700 έγιναν στη διάρκεια της δικτατορίας και προχώρησαν χάρη στη στενή σχέση του Πινοτσέτ με τη σουηδική άκρα Δεξιά.
Η Λένα Χάλενγκρεν, Σουηδή υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων, τόνισε ότι η έρευνα θα διαρκέσει δύο χρόνια και οι αρχές θα προσπαθήσουν να συντονιστούν με αντίστοιχη δικαστική έρευνα που διεξάγεται στη Χιλή, αναγνωρίζοντας ωστόσο πως αυτή η τελευταία έχει καθυστερήσει πολύ. Αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση αυτών των στοιχείων, Σουηδοί αξιωματούχοι και δημόσιοι λειτουργοί που συμμετείχαν στις διαδικασίες υιοθεσίας άρχισαν να καταθέτουν για πιθανές σχετικές «ατασθαλίες».
Το δημοσίευμα της σουηδικής εφημερίδας αναφέρεται στην έρευνα που έκανε η ιστορικός και καθηγήτρια του χιλιανικού Πανεπιστημίου του Νότου Κάρεν Αλφάρο με τη συνδρομή του ερευνητή του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης Χοσέ Λουίς Μοράλες το 2018, η οποία τεκμηριώνει εκατοντάδες περιπτώσεις παιδιών που οδηγήθηκαν παράτυπα ή παράνομα στη Σουηδία για υιοθεσία.
Η έρευνα με τίτλο «Χιλιανά κορίτσια και αγόρια υιοθετημένα από σουηδικές οικογένειες: διπλωματική προσέγγιση την εποχή του Ψυχρού Πολέμου» επισημαίνει πως οι υιοθεσίες χρησιμοποιήθηκαν ως μια καμπάνια άσκησης διεθνούς επιρροής και όχημα για συνομιλίες και προσέγγιση με την κυβέρνηση της Σουηδίας, που ήταν ιδιαίτερα επικριτική με τη χούντα του Πινοτσέτ επί των δύο θητειών του Ούλοφ Πάλμε, από το 1969 ώς το 1976 και από το 1982 ώς τη δολοφονία του το 1986.
Οι πρώτες καταγγελίες για αυτές τις παράνομες υιοθεσίες ήρθαν το 2004 από έρευνα της δημοσιογράφου Ανα Μαρία Ολιβάρες, ενώ το 2018 ξεκίνησε στη Χιλή δικαστική έρευνα για να διασαφηνίσει τη νομιμότητα χιλιάδων υιοθεσιών Χιλιανών παιδιών επί δικτατορίας, περιλαμβανομένων αυτών που δόθηκαν στη Σουηδία. Αλλά χωρίς κάποιο απτό αποτέλεσμα έως τώρα.
Με τη συνενοχή της σουηδικής Ακροδεξιάς
Οι υιοθεσίες απέκτησαν μαζικό χαρακτήρα μετά την επίσκεψη στη Στοκχόλμη της Μόνικα Μαδαριάγα, ξαδέλφης του Πινοτσέτ και υπουργού Δικαιοσύνης της χούντας. «Μετά το πραξικόπημα του 1973, το καθεστώς ήταν αρχικά επιφυλακτικό με τις υιοθεσίες. Θεωρήθηκε ότι τα εγκαταλειμμένα παιδιά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν μέσο για να δυσφημήσει η Σουηδία το καθεστώς», τονίζει η Αλφάρο, εξηγώντας πως μετά την επίσκεψη της Μαδαριάγα ο Πινοτσέτ άλλαξε άποψη και οι υιοθεσίες στο διάστημα 1978-1988 έγιναν κρατική υπόθεση. «Ηταν η Μαδαριάγα που πρώτη κατάλαβε πως οι υιοθεσίες θα μπορούσαν να φέρουν κάτι θετικό στη στρατιωτική χούντα, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά, αμβλύνοντας τις διαφορές της με τη Σουηδία και αλλάζοντας την εικόνα της Χιλής στον κόσμο».
Αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει εφικτό χωρίς τη στήριξη ομάδων της σουηδικής Ακροδεξιάς, επιχειρηματιών και συντηρητικών ιδρυμάτων. «Αυτή η συμμαχία οδήγησε στην ίδρυση του Συλλόγου Σουηδίας-Χιλής, που συνεργάστηκε με το στρατιωτικό καθεστώς μέσω της πολιτικής προπαγάνδας αλλά και της παροχής πληροφοριών για τις δράσεις που ανέπτυσσαν οι Χιλιανοί εξόριστοι στη σκανδιναβική χώρα», καταγγέλλει η ερευνήτρια. Μάλιστα ο Σύλλογος Σουηδία- Χιλή, με διευθυντή τον ακροδεξιό Ουλφ Χάμασερ, υπερθεμάτιζε πως το Σουηδικό Κέντρο Υιοθεσιών μπορούσε να προσφέρει μια θετική εικόνα για το στρατιωτικό καθεστώς της Χιλής στις οικογένειες που προχωρούσαν σε υιοθεσίες, πολλαπλασιάζοντας σε έναν ευρύτερο περίγυρο την αποδοχή της χούντας.
Ετσι ο Πινοτσέτ εργαλειοποίησε τις «καταναγκαστικές υιοθεσίες φτωχών παιδιών». Η δικτατορία επεξεργάστηκε ένα Εθνικό Σχέδιο Ανηλίκων που προωθούσε τις υιοθεσίες, επιτάχυνε δραστικά τον χρόνο διεκπεραίωσης των σχετικών αιτημάτων και συγκέντρωνε τον έλεγχό τους στον Εθνικό Οίκο του Παιδιού, θεσμό όπου μετείχαν σκανδαλωδώς και εκπρόσωποι του Σουηδικού Κέντρου Υιοθεσίας.
Η έρευνα της Αλφάρο καταδεικνύει πως αυτές οι υιοθεσίες από οικογένειες Σουηδών παραβίασαν κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα των παιδιών με πρόφαση την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας απέναντι στις δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπιζαν στη Χιλή, στον υποσιτισμό και στη μεγάλη θνησιμότητα. Αλλά σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις επρόκειτο για καταναγκαστικές υιοθεσίες «που έγιναν από την πολιτική και στρατιωτική εξουσία, οι οποίες έλεγχαν τα θέματα φροντίδας και επιμέλειας των παιδιών και στερούσαν με αυθαίρετες δικαστικές αποφάσεις την κηδεμονία τους από μόνες μητέρες και φτωχές και ευάλωτες οικογένειες, που ποτέ δεν συναίνεσαν στην υιοθεσία των παιδιών τους».
03.11.2021