Χιλή: Ιρίνα Καραμάνος, μια φεμινίστρια στο προσκήνιο της πολιτικής

Αλιεύει η Σίσσυ Βωβού

Μια αγωνίστρια για τα γυναικεία δικαιώματα βρίσκεται πλέον σε περίοπτη θέση, γιατί είναι η σύντροφος του νέου και προοδευτικού προέδρου Γκαμπριέλ Μπόριτς που εκλέχθηκε πρόσφατα στη χώρα, με στόχους την κοινωνική δικαιοσύνη και την ανατροπή των αντιδραστικών νομοθεσιών, ιδιαίτερα του χουντικού συντάγματος, και ένα φλολαϊκό πρόγραμμα διακυβέρνησης. Η απόγονος έλληνα μετανάστη του προηγούμενου αιώνα, δήλωσε από την αρχή ότι δεν δέχεται τον συμβατικό ρόλο της “πρώτης κυρίας” και παραμένει μια αγωνίστρια. Εδώ η εξαίρετη συνέντευξη που πήρε η Χριστίνα Πάντζιου για την Εφημερίδα των Συντακτών. Σ.Β.

«Θέλουμε να είμαστε η φωνή των πολλών φωνών»

Ιρίνα Καραμάνος, Φεμινίστρια, ανθρωπολόγος, σύντροφος του νεοεκλεγμένου προέδρου της Χιλής, Γκαμπριέλ Μπόριτς

● Η επικράτησή του στις εκλογές είναι αποτέλεσμα των πολλών μαχητικών κινημάτων που συστρατεύτηκαν σε αυτήν την υποψηφιότητα, όπως το μαθητικό, το φοιτητικό και ιδίως το γυναικείο: η ψήφος των γυναικών, ιδίως κάτω των 30 ετών, ήταν καταλυτική για τη νίκη.

Ανεξάρτητη, αυτόνομη, αυτεξούσια. Η Ιρίνα Καραμάνος, η 32χρονη ελληνικής καταγωγής ανθρωπολόγος και κοινωνική επιστημόνισσα, δεν είναι απλά η σύντροφος του νεοεκλεγμένου προέδρου της Χιλής, Γκαμπριέλ Μπόριτς, αλλά μια νέα που σφυρηλατήθηκε στους κοινωνικούς αγώνες και ηγείται του Φεμινιστικού Μετώπου. Είναι από αυτές τις μάχες, όπως λέει στην «Εφ.Συν.», που θα δώσει πλάι στον Μπόριτς και μαζί με τα κοινωνικά κινήματα την κοινή μάχη για τη νέα «ζωή με αξιοπρέπεια» που επαγγέλλονται

● Περιμένατε αυτήν την ιστορική νίκη;

Είναι μέρες χαράς, συγκίνησης, πολλής δουλειάς. Αυτή η νίκη είναι προϊόν της συλλογικής δουλειάς, του ευρύτατου διαλόγου με όλες τις κοινότητες, του ότι αφουγκραστήκαμε τα κοινωνικά αιτήματα. Είναι το επιστέγασμα των πολλών εκδηλώσεων των τελευταίων ετών που εξέφραζαν την ελπίδα για κοινωνική αλλαγή. Αποτέλεσμα των πολλών μαχητικών κινημάτων που συστρατεύτηκαν σε αυτήν την υποψηφιότητα, όπως το μαθητικό, το φοιτητικό και ιδίως το γυναικείο: η ψήφος των γυναικών, ιδίως κάτω των 30 ετών, ήταν καταλυτική για τη νίκη. Αυτές οι εκλογές είναι απόδειξη ότι η Χιλή θέλει βαθιές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές.

● Μοιράζεστε πολιτική στράτευση και προσωπική ζωή με τον εκλεγμένο πρόεδρο, Γκαμπριέλ Μπόριτς. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που τον ξεχωρίζουν;

Ο Γκαμπριέλ είναι πολύ έντιμος και ειλικρινής. Πάντα πολύ κριτικός με τον ίδιο τον εαυτό του. Ένα άτομο που διαβάζει πολύ Ιστορία κι έτσι έχει μια ιστορική προοπτική για όσα συμβαίνουν στη Χιλή, ήδη από τότε που πολύ νέος άρχισε να μετέχει στα κινήματα. Ένας εξαιρετικός πολιτικός με τεράστια ικανότητα διαλόγου, ενσυναίσθησης, κατανόησης των κοινωνικών διεκδικήσεων. Επιπλέον έχει και μια ηρεμία, μια ψυχραιμία και μια ματιά όχι συγκυριακή αλλά συνολική των πολιτικών διεργασιών.
Μοιραζόμαστε το πάθος για κοινωνική δικαιοσύνη και κυρίως έχουμε τη βαθιά πεποίθηση ότι υπηρετούμε μια ιστορική διαδικασία αλλαγής. Εμείς δεν θέλουμε να έχει σημασία το πρόσωπο, ο Γκαμπριέλ ως Γκαμπριέλ, γιατί εκείνος ξέρει ότι είναι ένα όχημα για πολιτικές διαδικασίες που θα βελτιώσουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτό τον κάνει έναν πολύ σπουδαίο ηγέτη.

● Ο Γκαμπριέλ Μπόριτς έχει δηλώσει πως «Η Χιλή ήταν το λίκνο του νεοφιλελευθερισμού, θα γίνει επίσης ο τάφος του». Ποια θα είναι τα πρώτα μέτρα σε αυτόν τον δρόμο;
Ζούμε μια ιστορική στιγμή κατά την οποία ο νεοφιλελευθερισμός κλείνει έναν κύκλο στη χώρα με την αλλαγή του χουντικού Συντάγματος. Θεσμοί και κανόνες θα αλλάξουν ώστε να μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε δημόσιες πολιτικές κατοχυρώνοντας κοινωνικά δικαιώματα. Εμείς συμπορευόμαστε με το σχέδιο για το νέο Σύνταγμα που τώρα επεξεργάζεται η Συντακτική Συνέλευση. Εν αναμονή αυτού του κειμένου, κεντρικό στοιχείο θα είναι η φορολογική μεταρρύθμιση ώστε να υπάρξουν οι αναγκαίοι πόροι για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, για ανάκαμψη, για απασχόληση, για τις γυναίκες, για τις ομάδες που περισσότερο το έχουν ανάγκη. Θέλουμε να εξασφαλίσουμε πως τα δικαιώματα δεν θα εξαρτώνται από το αν έχεις χρήματα για να έχεις πρόσβαση σε Υγεία, Παιδεία, στέγη, συντάξεις. Δηλαδή, να αναλάβει το κράτος να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά προβλήματα ώστε να μην είναι «ατομική» υπόθεση του καθενός.

● Η Ιστορία σας έχει δείξει πως οι προκλήσεις θα είναι τεράστιες. Πώς περιμένετε ότι θα αντιδράσουν οι ελίτ που υπηρετήθηκαν τόσα χρόνια από αυτό το μοντέλο;
Θα είναι δύσκολο σε οικονομικό επίπεδο και γι’ αυτό πρέπει να γίνουν ευρείες συζητήσεις με όλους: να διαμορφώσουμε έναν χώρο διαλόγου με όλες τις ομάδες, τους επιχειρηματίες και τμήματα που δεν μας ψήφισαν ώστε όλοι να συμβάλουν να γίνουν αυτές οι μεταρρυθμίσεις με ηρεμία και με σταθερότητα.

● Σας ανησυχεί που η νίκη της Αριστεράς συμπίπτει με την πρωτοφανή άνοδο της Ακροδεξιάς στη Χιλή;

Με ανησυχεί πολύ. Κυρίως γιατί η εκστρατεία της Ακρας Δεξιάς προσπάθησε να κατασκευάσει έναν εχθρό στον οποίο να αποδώσει τα προβλήματα. Όπως έγινε, π.χ., με τους μετανάστες. Αλλά για την επισφάλεια της εργασίας των Χιλιανών ευθύνεται το σύστημα που δεν εγγυάται εργασιακή σταθερότητα και όχι ο μετανάστης που αναζητά δουλειά όπως ακριβώς και οι ντόπιοι. Τα προβλήματα είναι συστημικά αλλά η εκστρατεία της Άκρας Δεξιάς τα εκμεταλλεύτηκε φέρνοντας σε αντιπαράθεση τον κόσμο όταν η διεκδίκηση είναι κοινή: αξιοπρεπής ζωή για όλους. Και αυτό προκαλεί διακρίσεις, στιγματοποίηση, ρατσισμό.

● Θα παίξετε ρόλο στην κυβέρνηση, πέραν του ρόλου της Πρώτης Κυρίας, για τον οποίο δηλώνετε πως δεν σας βρίσκει σύμφωνη η λογική του;
Εμείς πιστεύουμε πως τα δημόσια αξιώματα δεν μπορεί να καταλαμβάνονται λόγω συγγενικών ή συζυγικών δεσμών. Διερευνούμε πώς να δώσουμε άλλο περιεχόμενο στον ρόλο της Πρώτης Κυρίας, ώστε να μη διέπεται από τη λογική ότι «έχουμε μια γυναίκα, ας της δώσουμε έναν χώρο διακοσμητικό για να κάνει φιλανθρωπίες». Θα είχε νόημα αν αποκτούσε περιεχόμενο περισσότερο πολιτικό και διπλωματικό, αν λειτουργούσε για να αρθρώσει σχέσεις ανάμεσα σε υπηρεσίες και θεσμούς (και διεθνείς) για να καταστήσει πιο ορατά κάποια κοινωνικά προβλήματα σε όλες τους τις διαστάσεις. Ένας τέτοιος χώρος ίσως είχε ενδιαφέρον.

● Σας αποκαλούσαν «ακροαριστερούς» και «κομμουνιστές που θα κάνετε τη χώρα Βενεζουέλα». Εσείς πώς αυτοπροσδιορίζεστε και με ποια ευρωπαϊκά κινήματα νιώθετε μεγαλύτερη πολιτική συγγένεια;
Τα της Βενεζουέλας είναι αστειότητες επικοινωνιακής στρατηγικής της Ακροδεξιάς στο πλαίσιο μιας καμπάνιας εκφοβισμού. Εμείς έχουμε ξεκαθαρίσει πως είμαστε αντίθετοι σε κάθε αυταρχική κυβέρνηση, της Δεξιάς ή της Αριστεράς. Όσο για τις ευρωπαϊκές μας αναφορές, δεν μπορείς να αντιγράψεις εμπειρίες αλλά να τις προσαρμόσεις στα δικά σου δεδομένα. Έχουμε καλές σχέσεις και διερευνήσαμε το μοντέλο των Podemos στην Ισπανία, ιδίως στον τρόπο που κάνουν πολιτική και οργανώνονται μαζί με τα κοινωνικά κινήματα.
Και όταν το 2012 ήρθα στην Ελλάδα, είδα πως και ο ΣΥΡΙΖΑ είχε μια συστράτευση με κοινωνικές οργανώσεις, συνδικάτα, κινήματα που θα μπορούσαν να στηρίξουν τις πολιτικές του. Αυτό κάναμε και στη Χιλή, προχωρήσαμε χέρι χέρι με τα κοινωνικά κινήματα και τις διεκδικήσεις τους. Γιατί για εμάς είναι σημαντικό να είμαστε «η φωνή των πολλών φωνών».

● Ερχεστε συχνά στην Ελλάδα; Ποια είναι η σχέση σας με την πατρίδα των παππούδων σας;
Οι παππούδες μου ήρθαν από την Εύβοια στη Χιλή στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ο πατέρας μου ήταν καθηγητής Ιστορίας, υπήρξε πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας και για μία δεκαετία είχε μια εκπομπή στο ραδιόφωνο όπου μιλούσε για την ελληνική φιλοσοφία και μουσική. Με θυμάμαι κάθε Κυριακή να την παρακολουθώ. Δεν κατάφερα να μάθω ελληνικά μαζί του γιατί πέθανε όταν ήμουν μικρή. Σπουδάζοντας στη Γερμανία έκανα μαθήματα ελληνικών για να έρθω στην Ελλάδα να συναντήσω τους συγγενείς μου. Για μένα η Ελλάδα είναι πολύ σημαντική: η κουλτούρα, οι άνθρωποι, η ανθρωπιά που συνάντησα. Κάθε φορά που θέλω να σκεφτώ κάτι καλό, σκέφτομαι την Ελλάδα και μου φτιάχνει η διάθεση.

Περιγραφί φωτογραφιών για άτομα με οπτική αναπηρία: Η πρώτη φωτογραφία δείχνει το πρόσωπο της Ιρίνα. Η δεύτερη την δείχνεη να μιλάει σε συγκέντρωση μπροστά σε πανό και σύμβολα.