Εδώ παρουσιάζουμε την ομιλία μιας Ιρανής φεμινίστριας –ακτιβίστριας που εκφωνήθηκε στην εκδήλωση που έγινε στην Αθήνα στις 12 Νοεμβρίου του 2022 – Τροφή για σκέψη και συζήτηση*
Η ημέρα που σας παρουσιάζουμε αυτή την εκδήλωση σηματοδοτεί την 57η ημέρα της συνεχιζόμενης αντίστασης και των διαδηλώσεων στο Ιράν. Ο αριθμός των ατόμων που δολοφονήθηκαν – για τα οποία γνωρίζουμε – έχει ξεπεράσει τα 300. Σε αυτά τα 300 άτομα συμπεριλαμβάνονται και παιδιά ηλικίας 7 ετών ή και μικρότερα. Δεν υπάρχει τρόπος να προσδιοριστεί με ακρίβεια ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν συλληφθεί και φυλακισθεί. Οι ειδήσεις που μεταδόθηκαν από το Ιράν τις τελευταίες εβδομάδες ήταν ασαφείς, χειραγωγημένες και λιγοστές. Περιορισμένες στην κάλυψη και χωρίς ανάλυση και πλαίσιο.
Καθοριστική αφορμή για τις διαδηλώσεις στάθηκε η δολοφονία της Ζίνα Αμινί (που είναι ευρύτερα γνωστή ως Mahsa) κατά τη διάρκεια της κράτησης της από την αστυνομία. Ήταν μια νεαρή γυναίκα που κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στην Τεχεράνη από το Σαγκέζ, μια από τις πόλεις της επαρχίας του Κουρδιστάν στο Δυτικό Ιράν, συνελήφθη από την αστυνομία Ηθών επειδή δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ της.
Τα γεγονότα που ακολούθησαν, πατούσαν σε ήδη πυρακτωμένο έδαφος. Τα τελευταία χρόνια οι γυναίκες στο Ιράν είχαν προχωρήσει σε δημόσιες πράξεις ανυπακοής και αντίστασης κατά του υποχρεωτικού χιτζάμπ. Για παράδειγμα, ήταν το 2017 όταν μια νεαρή γυναίκα με το όνομα Βίντα Μοχέντ, σε μια συμβολική πράξη αποκάλυψης, ανέβηκε και στάθηκε σε ένα ψηλό σημείο με το χιτζάμπ της πάνω σε ένα ραβδί. Αυτή η πράξη ξεκίνησε ένα κίνημα που ονομάστηκε “τα κορίτσια του δρόμου της επανάστασης”.
Η φωτο από τα γεγονότα του 2017
Στην πραγματικότητα είναι αρκετά δύσκολο να εντοπίσει κανείς στιγμές και να δημιουργήσει ένα συνοπτικό χρονοδιάγραμμα για τέτοιες πράξεις αντίστασης και τις βάρβαρες και βίαιες αντιδράσεις που έχουν αντιμετωπίσει. Αλλά είναι αλήθεια, ότι με τη δολοφονία της Ζήνα το ραβδί από το οποίο κρεμόταν το χιτζάμπ πυρπολήθηκε.
Η κηδεία της Ζίνα, και πολλές άλλες κηδείες που ακολούθησαν, έγιναν στιγμές βαθιάς συλλογικής θλίψης και οργής που συνεχίζει να συγκλονίζει και να κινητοποιεί τους ανθρώπους με πρωτοφανή τρόπο. Ενώ τα γεγονότα και η πορεία των γεγονότων είναι όλα συναρπαστικά και σημαντικά, ο σκοπός αυτής της παρουσίασης είναι να δοθεί ένα πολύ σύντομο πλαίσιο γι’ αυτόν τον αγώνα.
Έτσι προσφέρεται μια πληρέστερη εικόνα και επίσης μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε και να τιμήσουμε όλους εκείνους και όλες εκείνες που μέχρι αυτή τη στιγμή επέλεξαν την ελευθερία και την χειραφέτηση έναντι της ζωής και της επιβίωσής – την υπέρτατη θυσία.
Η συζήτηση για τον αντιιμπεριαλισμό και η σύνδεσή του με τον φεμινισμό είναι οδυνηρή και επίκαιρη στη συζήτησή μας όταν πρόκειται για το Ιράν, και πιο συγκεκριμένα για την τωρινή επανάσταση, στην οποία πρωτοστατούν οι γυναίκες του Ιράν.
Πρώτα απ’ όλα, προκειμένου να ορίσουμε ένα σημείο εκκίνησης σχετικά με αυτό το ζήτημα -αν και μπορεί να φαίνεται απλοϊκό και προφανές-σε μια κριτική προσέγγιση και ανάλυση του αντιιμπεριαλισμού σε συνάρτηση με το πλαίσιο, σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει υποστήριξη της ιμπεριαλιστικής εξουσίας ούτε μια φαντασιακή ή προτεινόμενη λύση με ξένη επέμβαση για αυτή τη στιγμή ή για οποιαδήποτε άλλη. Αυτό περιλαμβάνει επίσης τη μοναρχική διακυβέρνηση.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι επί του παρόντος αυτό που λείπει σε μεγάλο βαθμό από τις συζητήσεις γύρω από τον αντιιμπεριαλισμό στην Ευρώπη είναι η έλλειψη κριτικής και άμεσης αντιμετώπισης, των φυλετικών και αποαποικιακών θεωριών και προσεγγίσεων. Φαίνεται ότι οι λευκοί Ευρωπαίοι/ες, όσο αριστεροί/ες και ριζοσπάστες/τριες και αν είναι, ενώ είναι έτοιμοι να συγκρουστούν με την ιμπεριαλιστική εξουσία, δεν μπορούν ακόμη να αντιμετωπίσουν τη δική τους ιστορία και την υφιστάμενη κοινωνικοπολιτική εξουσία και τα προνόμιά τους. Επισημαίνω εν συντομία αυτό το γεγονός επειδή η φεμινιστική επανάσταση που παρακολουθούμε τώρα είναι μια διατομεακή επανάσταση.
Στην πραγματικότητα, ο αντιιμπεριαλισμός ιστορικά και παγκόσμια έχει διαδραματίσει σημαντικό και κρίσιμο ρόλο στην πολιτική του παγκόσμιου Νότου και των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, στην αντίσταση κατά της λευκής εξουσίας και του πολέμου και κυρίως στην κριτική του λευκού φεμινισμού.
Παραδείγματα μπορούμε να πάρουμε από τα φεμινιστικά κινήματα που καθοδηγήθηκαν από έγχρωμες γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Αφγανιστάν, στην Ινδία και σε πολλά άλλα μέρη, γεγονός που αποτελεί επίσης σημαντικό σημείο προβληματισμού για τον σημερινό φεμινισμό στο Ιράν και αλλού.
Αυτό που είναι σημαντικό να κατανοήσουμε είναι: ποιά είναι η αντι-ιμπεριαλιστική αφήγηση και ατζέντα που προπαγανδίζεται και εφαρμόζεται στο Ιράν, από την εποχή της διακυβέρνησης αυτού του καθεστώτος και οι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται στην καθημερινή πραγματικότητα.
Ο τόπος αυτής της πολιτικής ιδεολογίας σίγουρα αντανακλάται στη γεωπολιτική και την οικονομία της χώρας και στις αλληλεπιδράσεις της στην περιοχή.
Ένας από τους πιο σημαντικούς τομείς της ίσως, ήταν οι γυναίκες και τα σώματά τους. Για ορισμένες από εμάς από πολύ μικρή ηλικία, από 7 ετών στις αυλές και τις τάξεις των σχολείων μας, μας είπαν ότι το χιτζάμπ που είναι υποχρεωτικό είναι σύμβολο και ένδειξη αντίστασης στην ιμπεριαλιστική εξουσία, δηλαδή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το να είσαι καλυμμένη γυναίκα, πέρα από τη βάση που είχε στις πατριαρχικές θρησκευτικές και ισλαμικές αξίες, σήμαινε ότι τα σώματα των γυναικών γίνονταν χώροι αντιπαράθεσης με δυνάμεις αλλού, που αποτελούσαν “μια συνεχή απειλή”. Σώματα που πρέπει να ενσαρκώνουν μια θεοκρατική και ολοκληρωτική κρατική ατζέντα.
Όποια και ό,τι ήταν διαφορετικό από αυτό δεν ήταν μόνο ανήθικο –βάσει της θρησκείας- αλλά και απειλή για την κοινωνία και το κράτος και άξιζε τιμωρία, βία και θάνατο.
Το γυναικείο σώμα – η αυτονομία και η έλλειψή της, ο έλεγχός του, η χειραγώγησή του ως κοινωνική μορφή ύπαρξης ήταν πάντα και συνεχίζει να είναι αντανάκλαση του φασισμού. Αυτή είναι μια διαπίστωση που ισχύει σε κάθε τόπο και πλαίσιο.
Αυτό, ήταν σαφέστατα πιο αληθινό για τις γυναίκες που δεν ανήκουν στο status quo – εκείνες που βρίσκονται στο περιθώριο και εκείνες που είναι αλλότριες, με βάση την κοινωνική γεωγραφία, τους παράγοντες και τις κατηγορίες.
Η διαφοροποιημένη κατανόηση του τρόπου, με τον οποίο οι πολιτικές ιδεολογίες εκδηλώνονται στις κοινωνίες, είναι απαραίτητη, αν μας ενδιαφέρει κάποτε η καταπολέμηση της καταπίεσης, της κυριαρχίας και του φασισμού. Ανησυχίες που είναι και ήταν στην πραγματικότητα αναπόσπαστο και θεμελιώδες στοιχείο των αντιιμπεριαλιστικών και απελευθερωτικών κινημάτων.
Η αποπλαισιωμένη συμμαχία για χάρη της ταυτότητας, με μια συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία, είναι στην πραγματικότητα συμμαχία με τη δικτατορική εξουσία και την εξουσία που επιδιώκει την καταπίεση των άλλων.
Πρόκειται για μια γυναικεία και φεμινιστική επανάσταση – τα αιτήματά της και οι διεκδικήσεις της είναι ξεκάθαρες. Το να λέμε ότι αυτή η επανάσταση αφορά μόνο το χιτζάμπ είναι μια απλή, στενή και επικίνδυνη αντίληψη.
Η κοινωνική κατάρρευση που παρακολουθούμε τώρα, το δείχνει αυτό, επειδή δηλώνει ότι δεν αποδεχόμαστε πλέον την καταπιεστική πατριαρχική θρησκευτική κυριαρχία.
Πρόκειται για την αυτονομία και για την αντίσταση στον αυταρχισμό και τη δικτατορία. Απαιτεί την κατάρρευση των δομών που συνεχίζουν να καταπιέζουν συστηματικά, να εγκαταλείπουν και να δολοφονούν ανθρώπους.
Το να μην μπορούμε να κατανοήσουμε τις πολιτικές υποκειμενικότητες των γυναικών που προβάλλουν τα δικά τους αιτήματα, επαναφέρει την πατριαρχική, αποικιοκρατική/οριενταλιστική προοπτική ότι οι γυναίκες του παγκόσμιου Νότου δεν ξέρουν τίποτα καλύτερο από το να ακολουθούν τα αιτήματα των λευκών ή φιλελεύθερων φεμινιστριών.
Ανασυγκροτεί μια ιστορική κυριαρχία και εξουσία που έχει διαρκέσει πολύ καιρό μέσω της αποικιοκρατίας και του σύγχρονου αποικιακού πολέμου.
Αυτή τη στιγμή σημαδεύει μια ριζοσπαστική και σύγχρονη φεμινιστική επανάσταση, επειδή στην πραγματικότητα είναι διατομεακή στον τρόπο με τον οποίο έχει κινητοποιήσει την κοινωνία πέρα από το φύλο, την εθνότητα και την τάξη.
Ενώνει τους ανθρώπους σε όλες τις εθνοτικές ομάδες – από Κούρδους/ισσες μέχρι Μπαλούχους, φοιτητές/τριες και εργάτες/τριες.
Η αλληλεγγύη πέρα από τα σύνορα και οι διαχωρισμοί που έχει εφαρμόσει αυτό το καθεστώς σπάνε επιτέλους, γι’ αυτό και δεν την αποκαλούμε πλέον εξέγερση αλλά επανάσταση. Και είναι πραγματικά εμπνευσμένη.
Για πολλούς και πολλές από εμάς που ζούμε τώρα στο εξωτερικό οι μέρες περνούν με δυσκολία.
Είμαστε το ίδιο γεμάτοι και γεμάτες οργή, θλίψη και ελπίδα. Θέλουμε να τιμήσουμε και να εκδικηθούμε για αυτούς και αυτές που σκοτώθηκαν, να αγωνιστούμε για αυτές και αυτούς που φυλακίστηκαν και να σταθούμε στο πλευρό των αδελφών μας που συνεχίζουν να ζουν θαρραλέα στην αντίσταση.
JIN, JIYAN, AZADI
Γυναίκα –Ζωή- Ελευθερία
* Το κείμενο, γράφτηκε από Ιρανή φεμινίστρια – ακτιβίστρια που ζει στην Ελλάδα και διαβάστηκε στο πλαίσιο της εκδήλωσης-συζήτησης “Η εξέγερση των γυναικών στο Ιράν & ο αγώνας ενάντια σε όλους τους ιμπεριαλισμούς: Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία!”, με ομιλητή τον Siyâvash Shahabi (Ιρανό εξόριστο, δημοσιογράφο). Η εκδήλωση έγινε το Σάββατο 12/11/2022 στον κοινωνικό χώρο Τρισέ και συνδιοργανώθηκε από τους: Ελευθεριακός τόπος & εκδόσεις Αυτολεξεί, OmniaTv, elaliberta.gr, Περιοδικό Τέσσερα.
Η πρώτη φωτογραφία είναι από τις διαδηλώσεις στο Ιράν, η δεύτερη από τις διαδηλώσεις του 2017, η τρίτη είναι μια 16χρονη μαθήτρια λυκείου στο οποίο επιτέθηκαν οι Φρουροί της Επανάστασης και σκόρπισαν τη βία και το θάνατο της νεαρής, η τέταρτη από τη διαδήλωση της Πρωτοβουλίας κατά των Γυναικοκτονιών μπροστά στην ιρανική πρεσβεία, στις 27 Οκτωβρίου 2022.