Φεμινιστική ξενάγηση στο κέντρο της Αθήνας

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας 8 Μαρτίου 2023, το πανελλαδικό σωματείο γυναικείων δικαιωμάτων “Το Μωβ” διοργάνωσε στο κέντρο της Αθήνας:

1) φεμινιστικό περίπατο – ξενάγηση το Σάββατο 11/03/2023

2) οικοφεμινιστική ποδηλατάδα – ξενάγηση σε συνεργασία με την Greenpeace την Κυριακή 12/03/2023

 

https://www.facebook.com/events/515617983978961

https://www.facebook.com/events/1613042839134525/

Εξερευνήσαμε την πόλη μέσα από μια φεμινιστική οπτική.

Μαζί, κάναμε 10 στάσεις σε σημαντικές ιστορικές τοποθεσίες για τους αγώνες των γυναικών.

Σε κάθε στάση αφηγηθήκαμε μια αληθινή ιστορία.

Συνολικά, μάθαμε 10 ιστορίες δυναμικών γυναικών που ξεκίνησαν αγώνες, που άνοιξαν νέους δρόμους, που άλλαξαν την ιστορία!

Τιμούμε την ημέρα της γυναίκας, βλέπουμε την πόλη και την ιστορία μέσα από τα μάτια και τους αγώνες των γυναικών.

Μαθαίνουμε και εμπνεόμαστε για τους αγώνες του σήμερα!

Απολαύστε τα δύο βίντεο:

 

 

ΟΙ ΔΕΚΑ ΣΤΑΣΕΙΣ:

1) Μελίνα Μερκούρη
Διεύθυνση: Προτομή Μελίνας Μερκούρη, Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας 54, 10558, Αθήνα.

2) Το δικαίωμα στην εκπαίδευση, Σεβαστή Καλλισπέρη, Ελένη Παντελίδου, Ιωάννα Στεφανόπολι
Διεύθυνση: Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Θόλου 5, Πλάκα, 10556, Αθήνα.

3) Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων, Μαρία Φλαμπουριάρη
Διεύθυνση: Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων, Βουλής 44Α, 10557, Αθήνα.

4) Εφημερίς των Κυριών, Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν
Διεύθυνση: Γραφεία της Εφημερίδας των Κυριών, Καραγιώργη Σερβίας και Βουλής, 10563, Αθήνα.

5) Το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι»
Διεύθυνση: Ελληνικό Κοινοβούλιο, Μέγαρο Βουλής, 10021, Αθήνα.

6) Εθνική αντίσταση, Παναγιώτα Σταθοπούλου και Κούλα Λίλη
Διεύθυνση: Πανεπιστημίου και Ομήρου, 10564, Αθήνα.

7) Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων, Μαρία Πίνιου-Καλλή
Διεύθυνση: Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων, Λυκαβηττού 9, 10672, Αθήνα.

8 ) Διεθνής Αμνηστία, Αμαλία Κουτσούρη-Φλέμινγκ
Διεύθυνση: Διεθνής Αμνηστία, Σίνα 30, 10672, Αθήνα.

9) Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Αύρα Θεοδωροπούλου
Διεύθυνση: Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Σκουφά 60, 10680, Αθήνα.

10) Εσπερινή Εμπορική Σχολή Γυναικών Υπαλλήλων, Μαρία Σβώλου
Διεύθυνση: 35ο Δημοτικό Σχολείο, Κωλέττη 34, 10682, Αθήνα.

 

1) Μελίνα Μερκούρη

Η Μελίνα Μερκούρη ήταν Ελληνίδα ηθοποιός και πολιτικός με αντιδικτατορική δράση. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας (1967-1974) πολέμησε σφοδρά τη χούντα, χρησιμοποιώντας τη φήμη και τη λάμψη που είχε αποκτήσει, με συνέπεια να της αφαιρεθεί η ελληνική υπηκοότητα. Έδωσε αρκετές συναυλίες και διοργάνωσε αρκετά μεγάλο αριθμό πορειών αντιδικτατορικού χαρακτήρα. Επεδίωξε και συναντήθηκε με πολιτικούς αλλά και με πνευματικές προσωπικότητες παγκοσμίου κύρους, με σκοπό να τους ευαισθητοποιήσει ενάντια στη χούντα. Κατά τη διάρκεια των αγώνων της έγιναν εναντίον της απόπειρες δολοφονίας.

Ήταν η πρώτη Ελληνίδα που κηδεύτηκε με τιμές αρχηγού κράτους. Την ώρα της κηδείας της τα μαγαζιά και τα θέατρα στο Μπρόντγουεϊ έμειναν κλειστά. Είναι μια πρακτική που συνηθίζεται για τους Αμερικανούς ηθοποιούς που πρωταγωνίστησαν στις θεατρικές σκηνές της Νέας Υόρκης. Η Μελίνα υπήρξε η μοναδική ξένη ηθοποιός που τιμήθηκε με αυτό τον τρόπο.

Περισσότερες πληροφορίες:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%B1_%CE%9C%CE%B5%CF%81%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B7

Διεύθυνση: Προτομή Μελίνας Μερκούρη, Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας 54, 10558, Αθήνα.

 

2) Το δικαίωμα στην εκπαίδευση, Σεβαστή Καλλισπέρη, Ελένη Παντελίδου, Ιωάννα Στεφανόπολι

Η Σεβαστή Καλλισπέρη υπέβαλε αίτηση εισαγωγής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1884 και η Ελένη Παντελίδου στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Αθηνών το 1887. Και οι δύο αιτήσεις απορρίφθηκαν με το αιτιολογικό πως τα δευτεροβάθμια σχολεία Θηλέων στα οποία είχαν φοιτήσει δεν ήταν κανονικά Γυμνάσια και αντιστοιχούσαν στον κατώτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και όχι τον ανώτερο, όπως τα Γυμνάσια που αποφοιτούσαν τα αγόρια.

“Ω, αναφωνούσε, “αηδιασμένος” ο Ροϊδης, αναφερόμενος στην Παντελίδου, “μια μύγα χρυσίζουσα, βόσκει επί τον αφρόν του γάλακτος, μια φθείρα επί τον λαιμόν των εφήβων…”. Ακολούθησαν τα ποδοκροτήματα μέσα στην αίθουσα των συμφοιτητών της, οι σαϊτες και η χλεύη. Η Παντελίδου αυτοκτόνησε, πριν κλείσει ακόμα τα 18 της χρόνια το 1887. Στο σημείωμα που άφησε ανέφερε: “Αυτοκτονώ, διαµαρτυρόµενη διά την αδικίαν. Ο θάνατός µου ας ακουστεί ως κραυγή εις εκείνους οίτινες θεωρούν τη γυναίκα ως μεσαιωνική δούλη.” Ο θάνατός της συνέβαλε στο να αρχίσει από τον 1895 να γίνεται δεκτή η φοίτηση γυναικών στο Πανεπιστήμιο και στο Πολυτεχνείο.

Η Ιωάννα Στεφανόπολι ήταν η πρώτη φοιτήτρια ελληνικού πανεπιστημίου. Τον Σεπτέμβριο του 1890, σε ηλικία 15 ετών έκανε αίτηση για εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το αίτημά της παραπέμφθηκε από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου στη Νομική Σχολή, η οποία απεφάνθη πως δεν υπήρχε νομικό κώλυμα για την αποδοχή της αίτησής της. Η Σύγκλητος όμως ήταν διχασμένη, με τη Θεολογική Σχολή να θεωρεί το να διαβεί μια γυναίκα το κατώφλι του πανεπιστημίου ανοσιούργημα ανάλογο με το να διαβεί το κατώφλι του ιερού της εκκλησίας. Τελικά παρέπεμψε το θέμα στο Υπουργείο Παιδείας, το οποίο, κατόπιν συζητήσεων, αποφάσισε να επιτρέψει στην Στεφανόπολι να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή.

Περισσότερες πληροφορίες:

1) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B2%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE_%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%80%CE%AD%CF%81%CE%B7

2) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%AD%CE%BD%CE%B7_%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%BF%CF%85

3) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B1_%CE%A3%CF%84%CE%B5%CF%86%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9

Διεύθυνση: Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Θόλου 5, Πλάκα, 10556, Αθήνα.

 

 

3) Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων, Μαρία Φλαμπουριάρη

Η Μαρία Φλαμπουριάρη ήταν ιδρύτρια του Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων και πρώτη του Πρόεδρος, νομικός. Ιδρύθηκε το 1924 και από τότε λειτουργεί αδιαλείπτως. Χαρακτηριστικό είναι ότι δεν διέκοψε την λειτουργία του ούτε στην περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου, ούτε στην περίοδο της χούντας. Ο πρωταρχικός σκοπός της ιδρύσεώς του ήταν να επιτραπεί στις γυναίκες αποφοίτους των πανεπιστημίων να ασκούν το επάγγελμα που σπούδασαν, όπως και οι άνδρες. Όσο κι αν αυτό σήμερα φαίνεται αυτονόητο, το 1924 δεν ήταν.

Από τότε οι σκοποί του εξελίχθηκαν, προσαρμοζόμενοι στις ανάγκες των Ελληνίδων επιστημόνων και της ελληνικής κοινωνίας. Σύμφωνα με το ισχύον καταστατικό, οι σκοποί του Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων είναι:

  • Η προσπάθεια να καταργηθούν όλες οι δυσμενείς για τη γυναίκα διακρίσεις.
  • Η δημιουργία και διασφάλιση συνθηκών για την αξιοποίηση της επιστημονικής κατάρτισης και την εξύψωση της επαγγελματικής και επιστημονικής στάθμης των γυναικών πτυχιούχων ανωτάτων σχολών.
  • Η ανάπτυξη του αισθήματος κοινωνικής ευθύνης στις επιστήμονες γυναίκες, ώστε να διαθέτουν τη μόρφωση και την επαγγελματική τους κατάρτιση για την εξύψωση, την αλληλοβοήθεια και τη δημιουργική συνεργασία όλων των Ελληνίδων.
  • Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, η αναπροσαρμογή της παιδείας στις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές ανάγκες και γενικά η προστασία των ανηλίκων.
  • Η προάσπιση της δημοκρατίας, της εθνικής ανεξαρτησίας, της ειρήνης και των ατομικών ελευθεριών του πολίτη.

Ο Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων εργάζεται για τη συνειδητοποίηση των γυναικείων προβλημάτων και γενικότερα παρέχοντας έργο κοινωνικής προσφοράς και ενεργού συμμετοχής στα προβλήματα του τόπου. Το πρώτο επίτευγμά του ήταν η παροχή άδειας ασκήσεως επαγγέλματος στις επιστήμονες δικηγόρους, το 1925, ενώ αργότερα μαζί με άλλα γυναικεία σωματεία, αγωνίστηκε για την παροχή πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, πράγμα που κατακτήθηκε μετά από πολλούς αγώνες το 1955. Ουσιαστικό έργο προσέφερε και η συντονιστική επιτροπή των γυναικείων σωματείων από γυναίκες όλων των κομματικών & γυναικείων οργανώσεων, οι οποίες αγωνίστηκαν για την αναθεώρηση των διατάξεων του Οικογενειακού Δικαίου του Αστικού Κώδικα, ενάντια στη στράτευση των γυναικών και για άλλα θέματα που αφορούσαν τις διεκδικήσεις των γυναικών τη δεκαετία του ’80.

Η Φλαμπουριάρη είχε ιδρύσει και τον Σύνδεσμο Ελληνίδων Φοιτητριών, του οποίου υπήρξε και Πρόεδρος.

Περισσότερες πληροφορίες:

1) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%8D%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CF%89%CE%BD_%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CF%89%CE%BD

2) http://www.see1924.gr/

Διεύθυνση: Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων, Βουλής 44Α, 10557, Αθήνα.

 

 

4) Εφημερίς των Κυριών, Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν

Εφημερίς των Κυριών ονομαζόταν η πρώτη εφημερίδα στην Ελλάδα που δημιουργήθηκε από γυναικεία συντακτική ομάδα και απευθυνόταν μόνο σε γυναίκες, κυρίως της Αθήνας και του Πειραιά. Εκδότρια και διευθύντρια ήταν η Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν, η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια και δημοσιογράφος. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε στις 8 Μαρτίου του 1887 και το τελευταίο το 1918, όταν η Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν εξορίστηκε στην Ύδρα για τα πολιτικά της φρονήματα – ήταν φανατική μοναρχική και αντιβενιζελική (συνολικά1106 τεύχη). Έως τις 18 Μαρτίου 1907, η εφημερίδα κυκλοφορούσε εβδομαδιαίως και στη συνέχεια από τις 25 Μαρτίου 1907 έως το Δεκέμβριο του 1917 έγινε δεκαπενθήμερη.

Στόχος της εφημερίδας ήταν να εισαγάγει και στην Ελλάδα τους φεμινιστικούς προβληματισμούς που ήδη απασχολούσαν τις γυναίκες των δυτικοευρωπαϊκών κρατών και να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των γυναικών της τότε εποχής. Οι διεκδικήσεις μέσω της εφημερίδας ήταν η χειραφέτηση της γυναίκας με πλήρη δικαιώματα στον τομέα της εκπαίδευσης και την εργασία. «Η Ελληνίς δύναται να αναλάβη τον της αναπτύξεως της αγώνα μόνη, μη προσδοκούσα εν τω σταδίω τούτω το παράπαν την συνδρομή του ανδρός διότι ούτος αδιαφορεί και εν τω εγωισμώ του εν μόνο βλέπει, εν επιθυμεί και θέλει, την δουλικήν της γυναικός υποταγήν εις τα νεύματά του», έγραφε στο πρώτο φύλλο της Εφημερίδας των Κυριών η Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν.

Οι πρώτες αντιδράσεις για αυτή την προσπάθεια χειραφέτησης των γυναικών μέσω της εφημερίδας ήταν αρνητικές και χλευαστικές. Αντιπροσωπευτική ήταν η αντίδραση και τα σχόλια του Εμμανουήλ Ροΐδη. Υπήρξαν όμως και εκείνοι που θαύμασαν την πένα των συντακτριών της εφημερίδας και υποστήριξαν τον αγώνα τους, όπως ο Γ. Ξενόπουλος και ο ποιητής Κωστής Παλαμάς, ο οποίος και αφιέρωσε ποίημά του στη Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν.

Μετά από διαβήματα της Καλλιρρόης Σιγανού-Παρρέν, η κυβέρνηση Θ. Δηλιγιάννη επέτρεψε τη φοίτηση των γυναικών στο Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο, όταν πλέον αυτό είχε γενικευθεί στην Ευρώπη. Επίσης η Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν κίνησε το θέμα της παραχώρησης δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες, ήδη από τη δεκαετία του 1890, που όμως καμία κυβέρνηση δεν αποδέχτηκε, μέχρι που κατέληξε να γίνει πραγματικότητα μετά από 70 χρόνια.

Περισσότερες πληροφορίες:

1) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%86%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%AF%CF%82_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%BD

2) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CF%81%CF%81%CF%8C%CE%B7_%CE%A0%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%AD%CE%BD

3) https://www.sansimera.gr/articles/605

Διεύθυνση: Γραφεία της Εφημερίδας των Κυριών, Καραγιώργη Σερβίας και Βουλής, 10563, Αθήνα.

 

 

5) Το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι»

Η Ελλάδα είχε καθολική ψηφοφορία από την ανεξαρτησία της το 1832, αλλά απέκλειε τις γυναίκες. Η πρώτη πρόταση να δοθεί στις γυναίκες δικαίωμα ψήφου έγινε στις 19 Μαΐου 1922, από βουλευτή υποστηριζόμενο από τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη, κατά τη διάρκεια συνταγματικής συνέλευσης. Η πρόταση συγκέντρωσε οριακή πλειοψηφία των παρόντων όταν προτάθηκε για πρώτη φορά, αλλά απέτυχε να πάρει την ευρεία υποστήριξη του 80% που απαιτούταν για να προστεθεί στο Σύνταγμα. Το 1925 ξεκίνησαν οι διαβουλεύσεις και εγκρίθηκε ένας νόμος που επιτρέπει στις γυναίκες να ψηφίζουν στις τοπικές εκλογές, εφόσον ήταν 30 ετών και είχαν παρακολουθήσει τουλάχιστον την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ο νόμος παρέμεινε ανεφάρμοστος, μέχρις ότου τα φεμινιστικά κινήματα εντός της κρατικής λειτουργίας άσκησαν πίεση στην κυβέρνηση για την επιβολή του το Δεκέμβριο του 1927 και τον Μάρτιο του 1929.

Οι γυναίκες είχαν δικαίωμα ψήφου σε τοπικό επίπεδο για πρώτη φορά στις τοπικές εκλογές της Θεσσαλονίκης, στις 14 Δεκεμβρίου 1930, όπου 240 γυναίκες άσκησαν το δικαίωμά τους να το κάνουν. Η συντηρητική πτέρυγα των πανεπιστημιακών εκφραζόταν σθεναρά και δημοσίως κατά του δικαιώματος ψήφου των γυναικών όπως ο Περικλής Βιζουκίδης που θεωρούσε «κατάπτωση» την ψήφο των γυναικών.

Στις εθνικές τοπικές εκλογές του 1934, η προσέλευση των γυναικών παρέμεινε χαμηλή, σε μόλις 15.000, παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες ήταν οριακή πλειοψηφία του πληθυσμού των 6,8 εκατομμυρίων. Οι γυναίκες δεν μπόρεσαν να εκλεγούν, παρά την πρόταση του υπουργού Εσωτερικών Ιωάννη Ράλλη, η οποία αμφισβητήθηκε στα δικαστήρια. Τα δικαστήρια αποφάσισαν ότι ο νόμος έδινε στις γυναίκες μόνο «περιορισμένο franchise» και κατάργησε οποιονδήποτε κατάλογο όπου οι γυναίκες απαριθμούνται ως υποψήφιοι για τα τοπικά συμβούλια. Ο μισογυνισμός ήταν αχαλίνωτος σε εκείνη την εποχή. Ο Εμμανουήλ Ροΐδης αναφέρεται πως είπε ότι: «δύο επαγγέλματα είναι κατάλληλα για γυναίκες: νοικοκυρά και πόρνη».

Σε εθνικό επίπεδο, γυναίκες άνω των 18 ετών ψήφισαν για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1944 για το Εθνικό Συμβούλιο, ένα νομοθετικό σώμα που δημιουργήθηκε από το κίνημα αντίστασης του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου. Τελικά, οι γυναίκες κέρδισαν το νόμιμο δικαίωμα ψήφου και την εκλογή τους στις 28 Μαΐου 1952. Η Ελένη Σκούρα, και πάλι από τη Θεσσαλονίκη, έγινε η πρώτη γυναίκα που εξελέγη στο Ελληνικό Κοινοβούλιο το 1953, με το Συντηρητικό Ελληνικό Συναγερμό, όταν κέρδισε μία επιλεκτική εκλογή εναντίον μίας άλλης γυναίκας αντιπάλου. Οι γυναίκες ήταν τελικά σε θέση να συμμετάσχουν στις εκλογές του 1956, ενώ δύο ακόμη γυναίκες έγιναν βουλευτές του Κοινοβουλίου. Η Λίνα Τσαλδάρη, σύζυγος του πρώην πρωθυπουργού Παναγή Τσαλδάρη, έλαβε τις περισσότερες ψήφους οποιουδήποτε υποψήφιου στη χώρα και έγινε η πρώτη γυναίκα υπουργός στην Ελλάδα, υπό τη συντηρητική κυβέρνηση της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Καμία γυναίκα δεν έχει εκλεγεί πρωθυπουργός της Ελλάδας, αλλά η Βασιλική Θάνου-Χριστοφίλου υπηρέτησε ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της χώρας, επικεφαλής μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης, μεταξύ 27 Αυγούστου και 21 Σεπτεμβρίου 2015. Η πρώτη γυναίκα που ήταν επικεφαλής ενός μεγάλου πολιτικού κόμματος ήταν η Αλέκα Παπαρήγα, η οποία υπηρέτησε ως Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας από το 1991 έως το 2013.

Περισσότερες πληροφορίες:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%AF%CF%89%CE%BC%CE%B1_%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%BF%CF%85_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD

Διεύθυνση: Ελληνικό Κοινοβούλιο, Μέγαρο Βουλής, 10021, Αθήνα.

 

6) Εθνική αντίσταση, Παναγιώτα Σταθοπούλου και Κούλα Λίλη

Στις 22 Ιουλίου 1943 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα μαζική γενική απεργία και δυναμική διαδήλωση ενάντια στην επέκταση της βουλγαρικής κατοχής στο μεγαλύτερο τμήμα της Κεντρικής Μακεδονίας, την οποία ανακοίωσαν οι Ναζί κατακτητές. Η οργάνωση της απεργίας και της διαδήλωσης υπό την καθοδήγηση του ΕΑΜ, ξεκίνησε τις προηγούμενες ημέρες με το μοίρασμα προκηρύξεων και την αναγραφή συνθημάτων σε χώρους εργασίας, σε πανεπιστήμια και σχολεία και στις γειτονιές.

Χιλιάδες κόσμου (υπολογίζονται από 200-500.000) κατέβηκαν στους δρόμους της Αθήνας, αδιαφορώντας για την απειλητική παρουσία των κατοχικών δυνάμεων σε καίρια σημεία της πρωτεύουσας. Από τα σημεία συγκέντρωσης (Μοναστηράκι, Πλατεία Λαυρίου, Ομόνοια κ.α.), το ανθρώπινο ποτάμι κινήθηκε προς την Βουλγαρική πρεσβεία. Τα κατοχικά θωρακισμένα οχήματα προσπάθησαν να διαλύσουν τους διαδηλωτές. Οι συγκρούσεις δεν άργησαν να γενικευτούν.

Στη διασταύρωση των οδών Πανεπιστημίου και Ομήρου μία 17χρονη Επονίτισσα, η Παναγιώτα Σταθοπούλου, προσπάθησε με το σώμα της να ακινητοποιήσει ένα τανκ. Ένας Γερμανός, μέλος του πληρώματος, την πυροβόλησε και τη σκότωσε. Την ίδια στιγμή, η 19χρονη φοιτήτρια της Γαλλικής Ακαδημίας, Κούλα Λίλη επιτέθηκε στον οδηγό του άρματος με το τακούνι του παπουτσιού της, αλλά έπεσε κι αυτή νεκρή από τα πυρά του πληρώματος. Συνολικά, την ημέρα εκείνη 30 διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους, 200 τραυματίστηκαν και 500 συνελήφθησαν. Πολλοί από τους συλληφθέντες οδηγήθηκαν σε στρατοδικεία και καταδικάσθηκαν σε βαριές ποινές.

Την επόμενη ημέρα η Comando Piazza, η Ιταλική Διοίκηση Κατοχής, με ανακοίνωσή της απαγόρευσε την ελεύθερη κυκλοφορία από τις 8μ.μ «κατόπιν της ανοήτου χθεσινής αποπείρας προς διατάραξιν της δημοσίας τάξεως εν Αθήναις…» Η Χιτλερική ηγεσία αποφάσισε τελικά να εγκαταλείψει το σχέδιό της.

Περισσότερες πληροφορίες:

1) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B4%CE%AE%CE%BB%CF%89%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_22%CE%B1%CF%82_%CE%99%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85_1943_(%CE%91%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1)

2) https://www.mixanitouxronou.gr/ntokoumenta-apo-tin-ematiri-diadilosi-tou-43-i-germani-anixan-pir-kata-ton-diadiloton-pou-fonazan-na-min-parachorithi-i-makedonia-ke-i-thraki-sti-voulgaria-mia-kopela-ormise-sto-tank-ke-chtipise-t/

3) https://www.sansimera.gr/articles/652

Διεύθυνση: Πανεπιστημίου και Ομήρου, 10564, Αθήνα.

   


7) Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων, Μαρία Πίνιου-Καλλή

Το Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1989 από την Μαρία Πίνιου-Καλλή και λειτούργησε ως το 2008. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας συνελήφθη και εξορίστηκε στη Γυάρο. Σπούδασε γιατρός με ειδικότητα δερματολόγου. Οι σπουδές της αυτές της έδωσαν τη δυνατότητα να εξετάζει θύματα βασανιστηρίων όταν ήταν μέλος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας και συγχρόνως συντονίστρια των ιατρικών ομάδων της.

Το 1993, ως μέλος του προεδρείου του Διεθνούς Συμβουλίου Κέντρων Αποκατάσταση Θυμάτων Βασανιστηρίων, εκπροσωπώντας σε αυτό το προεδρείο την Ελλάδα και τα Βαλκάνια, ήταν υποψήφια για το Νόμπελ Ειρήνης. Το 1993 εν μέσω πολέμων στα Βαλκάνια προσκάλεσε γιατρούς από τις αντιμαχόμενες χώρες στην Ελλάδα και οργάνωσαν το Βαλκανικό Δίκτυο ενάντια στα βασανιστήρια και τον πόλεμο. Σε διεθνή συνάντηση που οργάνωσε στην Αθήνα δημιουργήθηκε το Δίκτυο Κέντρων Αποκατάσταση Θυμάτων Βασανιστηρίων της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, με έδρα στην Αθήνα, του οποίου διετέλεσε Γενική Γραμματέας. Από το 1998 έως το 2003 υπήρξε η πρώτη εκλεγείσα πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου Κέντρων Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων, με συμβουλευτικό καθεστώς στα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Κατά τη δράση της για τα ανθρώπινα δικαιώματα ανά τον κόσμο συνελήφθη 5 φορές και την τελευταία όταν επισκέφθηκε τον Αραφάτ τις τελευταίες μέρες και προσπάθησε να εξετάσει θύματα από τη σφαγή στην Τζενίν, οπότε θεωρήθηκε ανεπιθύμητο πρόσωπο από το Ισραήλ. Επισκέφτηκε τον Νέλσον Μαντέλα στη φυλακή. Δυο φορές υπήρξε υποψήφια για την Επιτροπή της Διεθνούς Σύμβασης για την Κατάργηση των Βασανιστηρίων, στα Ηνωμένα Έθνη. Δίδαξε στο μεταπτυχιακό της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα «αντιμετώπιση διεθνών κρίσεων». Υπήρξε επίσης ιδρυτικό μέλος του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης και συμμετείχε στην επιτροπή αντιρρησιών συνείδησης.

Περισσότερες πληροφορίες:

https://enallaktikos.gr/vinteo-maria-pinioy-kalli-mia-gynaik/

Διεύθυνση: Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων, Λυκαβηττού 9, 10672, Αθήνα.

 

 

8) Διεθνής Αμνηστία, Αμαλία Κουτσούρη-Φλέμινγκ

Η Αμαλία Κουτσούρη-Φλέμινγκ, ιατρός, συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση στη διάρκεια της κατοχής. Με την επίσημη βοήθεια της αστυνομίας μάλιστα, έβγαζε πλαστές ταυτότητες για Εβραίους και όσους άλλους είχαν στοχοποιηθεί από το καθεστώς. Επίσης κατάφερε να κρύψει αρκετούς κυνηγημένους, σώζοντας έτσι τις ζωές τους.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974) ανέπτυξε έντονη αντιδικτατορική δράση. Συνελήφθη το 1971 με την κατηγορία ότι σχεδίαζε την απόδραση του Αλέκου Παναγούλη. Ύστερα από ανάκριση 25 ημερών, κατά τις οποίες βασανίστηκε, δικάστηκε και καταδικάστηκε από το έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών. Η δικτατορία, φοβούμενη τον αντίκτυπο που θα είχε στη διεθνή κοινότητα η φυλάκισή της, την άφησε ελεύθερη και την απέλασε, ενώ της αφαίρεσε και την ελληνική ιθαγένεια. Ξαναγύρισε μετά την πτώση της δικτατορίας στην Ελλάδα και κατέθεσε ως μάρτυρας στη δίκη των βασανιστών της ΕΑΤ-ΕΣΑ, όπου αναφέρθηκε ιδιαίτερα στη χρήση παραισθησιογόνων και άλλων ουσιών κατά τη διάρκεια ανακρίσεων στην περίοδο της χούντας.

Η Αμαλία Κουτσούρη-Φλέμινγκ ήταν ιδρυτικό μέλος και πρώτη πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας. Η Διεθνής Αμνηστία κινητοποιήθηκε αμέσως και προσέτρεξε στο πλευρό των πολιτικών κρατουμένων της δικτατορίας. Ήδη από το 1967, οργανώνεται επείγουσα αποστολή στην Ελλάδα στις 30 Δεκεμβρίου. Αρχικά δεν δίνεται πρόσβαση στους χώρους κράτησης άλλα οι δύο ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας περνούν 4 εβδομάδες συλλέγοντας μαρτυρίες και στοιχεία και δημοσιεύουν έκθεση με υποθέσεις 48 ατόμων που βασανίστηκαν και 22 διαφορετικές μέθοδοι βασανισμού: φάλαγγα, σεξουαλικά βασανιστήρια γυναικών, ηλεκτροσόκ και ψυχολογικά βασανιστήρια. Η έκθεση δεν διστάζει να αναφέρει τα ονόματα των καταγγελλομένων ως βασανιστών. Η Κίττυ Αρσένη, αργότερα θα περιγράψει τη συνάντηση με τους ερευνητές: «[…] με ειδοποιήσανε ότι είναι στην Ελλάδα, έχει έρθει μία αποστολή από την Άμνιστι Ιντερνάσιοναλ, όπου ψάχνει να βρει μαρτυρίες από ανθρώπους που πραγματικά βασανιστήκανε. Και μου είπανε θέλεις, μπορείς, το αντέχεις να πας; Και το άντεξα και πήγα. Αυτό ήταν στο σπίτι της Αμαλίας της Φλέμινγκ, η οποία και αυτή κυκλωμένη από ασφαλίτες και παρακολουθήσεις».

Η δημοσίευση της έρευνας ξεσηκώνει σάλο σε όλη την Ευρώπη ενώ αντίστοιχες καταγγελίες δημοσιεύονται και από το διεθνή τύπο και άλλες οργανώσεις. Η οργάνωση επιμένει και ένας ερευνητής επιστρέφει στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 1968. Κάτω από την πίεση που ασκείται από τη διεθνή κοινή γνώμη, δίνεται για πρώτη φορά πρόσβαση σε εγκαταστάσεις και κρατουμένους. Ο Παττακός αρνείται τα πάντα. Η δεύτερη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας δημοσιεύεται τον Απρίλιο του 1968 και εδραιώνει στη διεθνή κοινή γνώμη την πεποίθηση ότι στην Ελλάδα γίνονται βασανιστήρια. Η κινητοποίηση της Διεθνούς Αμνηστίας παραμένει σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας. Συνεχόμενες επιστολές και «θόρυβος» για να μην ξεχαστεί η φωνή των κρατούμενων. «Υιοθέτηση» εκατοντάδων εξ αυτών ως κρατούμενων συνείδησης, πολλοί εκ των οποίων αποφυλακίζονται. Η οργάνωση στέλνει επίσης παρατηρητές σε δίκες οι οποίες χαρακτηρίζονται παρωδίες και στηρίζει οικονομικά τις οικογένειες των θυμάτων. Τα εθνικά γραφεία της οργάνωσης στις άλλες χώρες αναλαμβάνουν δράση: επιστολές συμπαράστασης και διαμαρτυρίας και όταν το 1972 ο τότε Γενικός Γραμματέας της οργάνωσης απευθύνει διεθνή έκκληση για απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, όλα τα εθνικά γραφεία δημοσιεύουν ταυτοχρόνως τα ονόματά 356 κρατουμένων. Η συμβολή της Διεθνούς Αμνηστίας στην αποβολή της χώρας από το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι καθοριστική ειδικά όσον αφορά τα βασανιστήρια. Οι ερευνητές της οργάνωσης θα παρουσιάσουν αναλυτικά τα ευρήματά τους απευθείας στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Η Ελλάδα αποβάλλεται ουσιαστικά από το Συμβούλιο της Ευρώπης τον Δεκέμβριο του 1969. Η οργάνωση επιμένοντας στη δικαίωση των θυμάτων και την καταδίκη των βασανιστών, στέλνει εκ νέου παρατηρητές στις δίκες των βασανιστών που ακολούθησαν και καλεί τις αρχές να δικάσουν όλους τους βασανιστές και να αποδομήσουν το μηχανισμό εκείνο που οδήγησε σ’ αυτά τα βασανιστήρια.

Το 1975 29 άτομα από τα οποία πολλά είχαν «υιοθετηθεί» από τη Διεθνή Αμνηστία ως φυλακισμένοι συνείδησης κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ιδρύουν την Ελληνική Επιτροπή της Διεθνούς Αμνηστίας.

Περισσότερες πληροφορίες:

1) https://www.amnesty.gr/elliniko-tmima-istoria-kai-simantikes-imerominies

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BC%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%B1_%CE%A6%CE%BB%CE%AD%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%B3%CE%BA

2) https://www.mixanitouxronou.gr/amalia-flemingk-i-konstantinoupolitissa-pou-spoudase-giatros-meta-tin-leilasia-tis-klinikis-tou-patera-tis-apo-tous-tourkous-stin-katochi-ekrive-patriotes-ke-otan-pire-ipotrofia-sto-exoteriko-gnori/

Διεύθυνση: Διεθνής Αμνηστία, Σίνα 30, 10672, Αθήνα.

 

 

9) Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Αύρα Θεοδωροπούλου

Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας ιδρύθηκε το 1920 με πρωτοβουλία της Αύρας Θεοδωροπούλου. Πρώτη πρόεδρος ήταν η Μαρία Νεγροπόντη. Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας είναι το πρώτο αποκλειστικά φεμινιστικό σωματείο στην Ελλάδα με λειτουργία ως σήμερα (διέκοψε τις δραστηριότητές του μόνο κατά τη μεταξική δικτατορία και κατά τη δικτατορία των συνταγματαρχών).

Σύμφωνα με το Καταστατικό του ο Σύνδεσμος είναι μια μη κομματική οργάνωση της οποίας τα μέλη μπορούν να ανήκουν σε οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα που πιστεύει στο δημοκρατικό πολίτευμα και αποκρούει κάθε καθεστώς βίας. Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας εκδίδει από το 1923 (με διακοπή στη διάρκεια των δύο δικτατοριών) το περιοδικό «Ο Αγώνας της Γυναίκας». Στις σελίδες του προβάλλονται οι πρωτοποριακές θέσεις και διεκδικήσεις για την ισότητα γυναικών και ανδρών. Το περιοδικό αποτελεί χώρο για προβολή απόψεων και συζήτηση πάνω στα γυναικεία θέματα, και ευαισθητοποίηση πάνω στα προβλήματα των γυναικών.

Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας συμμετείχε συστηματικά στις διεργασίες που οδήγησαν στη διαμόρφωση του νέου θεσμικού πλαισίου για σειρά ζητημάτων σχετικών με την ισότητα των φύλων. Με πρόεδρό του την καθηγήτρια Εγκληματολογίας Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου και προγραμματικό στόχο του την «πλήρη ισότητα των φύλων στο νόμο και στην πράξη», ο Σύνδεσμος επιδίωξε την «άμεση βελτίωση της θέσης των γυναικών στην οικογένεια, την εργασία και την πολιτεία» με «απ’ ευθείας ενέργειες στις κυβερνήσεις, με διαφωτισμό της κοινής γνώμης και με άμεσα πρακτικά μέτρα».

Η Αύρα Θεοδωροπούλου ήταν επίσης υπεύθυνη για τη λειτουργία του Κυριακού Σχολείου Εργατριών, ένα επαγγελματικό και μορφωτικό σχολείο που παρείχε στις εργάτριες δωρεάν στοιχειώδη εκπαίδευση, επαγγελματική μόρφωση και γνώσεις απαραίτητες για την βελτίωση των συνθηκών ζωής τους, ως εργάτριες, νοικοκυρές και μητέρες. Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1911 με την υποστήριξη του Εργατικού Κέντρου Αθήνας και λειτούργησε μέχρι το 1922. Ονομάστηκε Κυριακό γιατί λειτουργούσε μόνο την Κυριακή, που είναι μέρα αργίας, με τρεις ώρες μάθημα την κάθε φορά. Το Σχολείο στεγάστηκε σε διάφορα σχολικά κτήρια γιατί δεν διέθετε μόνιμη στέγη. Σε αυτό φοίτησαν καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του πάνω από χίλιες εργάτριες. Η ηλικία τους κυμαινόταν από δώδεκα ως τριάντα ετών. Ωστόσο, πολλές από αυτές αναγκάστηκαν να διακόψουν τη φοίτησή τους γιατί οι εργοδότες δεν τηρούσαν τη θεσμοθετημένη αργία της Κυριακής, η οικογένειά τους δεν στήριζε την προσπάθειά τους για μόρφωση και οι ίδιες είχαν μειωμένες αντιστάσεις στα εμπόδια που παρουσιάζονταν καθώς και μειωμένο ζήλο. Κάθε χρόνο λίγες από αυτές κατάφερναν να φτάσουν στις εξετάσεις του Ιουνίου.

Περισσότερες πληροφορίες:

Διεύθυνση: Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Σκουφά 60, 10680, Αθήνα.

 

 

10) Εσπερινή Εμπορική Σχολή Γυναικών Υπαλλήλων, Μαρία Σβώλου

Η Μαρία Σβώλου υπήρξε η πρώτη γυναίκα Επιθεωρήτρια Εργασίας ως υπάλληλος του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, και συνέβαλε ιδιαίτερα στην ανάδειξη των άθλιων συνθηκών εργασίας των γυναικών της εργατικής τάξης κατά τη δεκαετία του 1920. Κορυφαία προσωπικότητα του γυναικείου κινήματος στο Μεσοπόλεμο, ιδρυτικό μέλος και γραμματέας του «Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας», απ’ όπου αποχώρησε το 1932. Με δική της πρωτοβουλία, ιδρύθηκε η «Εσπερινή Εμπορική Σχολή Γυναικών Υπαλλήλων» (1925-1965). Φρόντισε να εγκριθεί η λειτουργία της από τα τότε αρμόδια υπουργεία. Βρήκε ιδιωτικό χώρο όπου στεγάστηκε τα πρώτα χρόνια, αφιέρωσε πολύ χρόνο και προσπάθεια για την ανεύρεση οικονομικών πόρων για να εξασφαλιστεί η λειτουργία της και για την πρόσληψη υψηλού επιπέδου διδακτικού προσωπικού.

Εκτός από το ασφυκτικό οικονομικό πλαίσιο, η Σχολή είχε να αντιμετωπίσει κι άλλα σοβαρά εμπόδια, όπως τις συνθήκες κάτω από τις οποίες φοιτούσαν οι μαθήτριες λόγω των πολλών ωρών εργασίας, αλλά και των αντιλήψεων της εποχής που αφορούσαν στην εκπαίδευση και στην εργασία των γυναικών. Θεωρούνταν συχνά ντροπή για την οικογένεια να εργάζεται η κόρη. Προορισμός της ήταν να παντρευτεί και να ασχοληθεί με την φροντίδα των παιδιών, του συζύγου και του νοικοκυριού. Οι γυναίκες συνήθως «επιτρεπόταν» να δουλεύουν μόνον εφόσον ο πατέρας, ο αδερφός, ή ο σύζυγος ήταν ανύπαρκτοι ή ανίκανοι να τις συντηρήσουν. Ενδεικτικό είναι ότι ο αναλφαβητισμός των γυναικών την περίοδο του μεσοπολέμου ήταν περίπου 63% και των ανδρών περίπου 26%. (1928). Έτσι παρά τον μεγάλο αριθμό εγγραφών, μικρό ποσοστό μαθητριών κατάφερνε τελικά να φοιτήσει κανονικά και ακόμα μικρότερο να πάρει το απολυτήριό του.

Η Εσπερινή Εμπορική Σχολή Γυναικών Υπαλλήλων παρά τις αντιξοότητες (έλλειψη οικονομικών πόρων, κοινωνικές συνθήκες, δικτατορία Μεταξά, κατοχή) λειτούργησε αδιάκοπα. «Σπίτι» της τα περισσότερα χρόνια, υπήρξε το σημερινό 35ο Δημοτικό Σχολείο στα Εξάρχεια, όπου στεγάστηκε από το 1933-1961 με διακοπή την περίοδο της κατοχής οπότε και μεταφέρθηκε σε άλλα κοντινά κτίρια. Το σχολείο την περίοδο εκείνη είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς.

Η Μαρία Σβώλου ίδρυσε επίσης και μια σχολή μαθητών/τριών για την κατασκευή παιχνιδιών και διακοσμητικής, την «Παπαστράτειο Σχολή». Μετά το 1932 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Συνδέσμου Εργαζόμενων Γυναικών», ενώ συμμετείχε ενεργά στην «Πανελλήνια Επιτροπή Γυναικών ενάντια στον Πόλεμο και το Φασισμό». Υπήρξε σημαντικό στέλεχος της αριστεράς και της εθνικής αντίστασης (μέλος του ΕΑΜ). Το 1944 εκλέχτηκε μέλος του Εθνικού Συμβουλίου (της Βουλής στο απελευθερωμένο τμήμα της χώρας). Εξελέγη το 1958 και το 1961 βουλευτής με την ΕΔΑ. Το 1964, η Σβώλου συνέβαλε στην ίδρυση της «Πανελλαδικής Ένωσης Γυναικών».

Περισσότερες πληροφορίες:

1) https://tomov.gr/2018/12/26/esperini-scholi-gynaikon-ypallilon-1925-1965/

2) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CE%A3%CE%B2%CF%8E%CE%BB%CE%BF%CF%85

Διεύθυνση: 35ο Δημοτικό Σχολείο, Κωλέττη 34, 10682, Αθήνα.