Γράφει η Βέρα Σιατερλή
Σ’ ότι αφορά την εμπορία ανθρωπίνων οργάνων με σκοπό τις μεταμοσχεύσεις ισχύουν ένα σωρό νόμοι και διατάξεις προστασίας διεθνείς και εθνικές. Αφορούν το ήθος, την αξιοπρέπεια, την προστασία των ανθρώπων και των δικαιωμάτων τους. Όταν πρόκειται για την εμπορία του αιδοίου, δεν είναι μέλος του ανθρώπινου σώματος; Δεν μιλάμε για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια πια, ούτε για ανθρώπινα δικαιώματα;
«Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια αποτελεί μια απόλυτη αξίωση του ανθρώπου για πρέπουσα μεταχείριση, ανεξάρτητη από συγκυριακούς όρους και ανεπίδεκτη στάθμισης με άλλα μεγέθη». (Νομοθεσία για τις μεταμοσχεύσεις)
Η πολυπλοκότητα του φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων έχει οδηγήσει ορθά το νομοθέτη σε πολλαπλή αξιόποινη αντιμετώπισή του. (Νομοθεσία για τις μεταμοσχεύσεις).
Όσον αφορά πάντως το αποκαλούμενο αρχαιότερο επάγγελμα δεν απαγορεύεται, επιτρέπεται, και η αντιμετώπισή του δεν θεωρείται αξιόποινη! Είναι εξ άλλου οι άντρες είναι οι αρχαιότεροι πελάτες κατ’ αποκλειστικότητα.
«Ποτέ την Κυριακή» του Jules Dassin 1960 με την Μελίνα Μερκούρη
Η πορνεία είναι ένας βαθιά ριζωμένος κοινωνικός θεσμός που προέρχεται από τις ξεπερασμένες αντιλήψεις για τους ρόλους των δυο φύλων. Η γυναίκα, το “δεύτερο φύλο”, έχει ως κύριο ρόλο την κάθε είδους εξυπηρέτηση του άντρα σ’ όλους τους τομείς της ζωής. Απόρροια της αρχής αυτής είναι ότι πρέπει να είναι υπάκουη στις επιθυμίες του γενικά και αντικείμενο ηδονής για τις κάθε είδους ερωτικές ικανοποιήσεις του. Για τις εξωσυζυγικές ορέξεις του, είτε αυτός είναι παντρεμένος είτε ανύπαντρος, αναγκαίες θεωρήθηκαν οι πόρνες.
Όλες οι επιστημονικές έρευνες συγκλίνουν στο ότι το μέγιστο μέρος των εκδιδομένων γυναικών, τουλάχιστον στην εκκίνηση της έκδοσής τους, τελούσαν κάτω από την ομηρία του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος Trafficking. Κατά κανόνα όμως και η διαφυγή τους από την κατάσταση αυτή είναι σχεδόν αδύνατη και πολύ συχνά επικίνδυνη, μέχρι και για τη ζωή τους.
Ωστόσο η κοινωνία θεωρεί τις πόρνες εξευτελισμένα πρόσωπα και παραβλέπει ή αγνοεί ότι κατά κανόνα αυτές είναι τα θύματα. Δεν λαβαίνει υπόψη ούτε το ότι η πορνεία δεν θα υπήρχε χωρίς τους αναγκαίους συνεργούς, τους άνδρες πελάτες και είναι παράδοξο το γεγονός ότι ενώ η πορνεία θεωρείται και αναγνωρίζεται από την πολιτεία σαν “κοινωνικά χρήσιμη”, οι πόρνες όμως θεωρούνται εξευτελισμένες.
H χειραφέτηση των γυναικών και ο αγώνας για αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματός είναι κατά κύριο λόγο κεντρικό ζήτημα του 2ου κύματος του φεμινιστικού κινήματος, έλκει την καταγωγή του κάπου μέσα στη δεκαετία του ’60 , αναπτύσσεται στον δυτικό κόσμο και απορρίπτει την ιδέα ότι το σώμα των γυναικών μπορεί να ανήκει στον πατέρα, στον σύζυγο η άλλο αρσενικό, όπως επίσης δεν δέχεται την αντικειμενοποίηση και εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος. Η σεξουαλικότητα της γυναίκας δεν μπορεί να είναι αντικείμενο αγοραπωλησίας ούτε μπορεί να είναι διαχειρίσιμη από άλλους, παρά μόνο την ίδια τη γυναίκα.
Η πώληση της σεξουαλικότητας διευκολύνεται από τον κατατεμαχισμό της. Έτσι το σεξ πέρασε στη λιανική πώληση, κομμάτι- κομμάτι. Χωριστά το στήθος της γυναίκας από το υπόλοιπο κορμί της, χωριστά η σεξουαλικότητα από τη συντροφικότητα, χωριστά το οπτικό μήνυμα από τη σχέση (παράδειγμα οι βιντεοταινίες πορνό), χωριστά το ακουστικό ερέθισμα από την υπόλοιπη σεξουαλικότητα (παράδειγμα τα ροζ τηλέφωνα).
Ο έλεγχος του γυναικείου σώματος, συνεπώς, αναπαράγεται στα διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια, είτε τα επίσημα και τα αποδεκτά (απαγόρευση έκτρωσης, modeling, τσαντόρ κλπ), είτε τα περιθωριοποιημένα από την κοινωνία πλαίσια της πορνείας.
Στην Κύπρο, λόγου χάριν, τα ζητήματα που σχετίζονται με την πορνεία ρυθμίζονται στον Ποινικό Κώδικα. Πρόκειται για νομοθέτημα που τέθηκε σε ισχύ το 1959, δηλαδή επί αποικιοκρατίας, το οποίο, βεβαίως, έχει υποστεί πέραν των 40 τροποποιήσεων σε επί μέρους άρθρα του μέχρι σήμερα. Οι σχετικές με την πορνεία διατάξεις περιέχονται στο Κεφάλαιο IV, που φέρει τον τίτλο “Αδικήματα που Παραβλάπτουν το Κοινό”, και, ειδικότερα, στο υποκεφάλαιο του Κεφαλαίου IV με τίτλο Ποινικά Αδικήματα κατά των Ηθών.
Αυτή η υπαγωγή των ανθρώπινων συμπεριφορών που σχετίζονται με την εκπόρνευση των γυναικών στα αδικήματα που ενοχλούν το κοινό και παραβιάζουν τα ήθη, δείχνει ευθύς εξαρχής και την ιδεολογική προσέγγιση του νομοθέτη στο ζήτημα της πορνείας. Όχι ως ένα ζήτημα βίας κατά των γυναικών και σεξουαλικής εκμετάλλευσης, αν όχι και ως ζήτημα παραβίασης του δικαιώματός τους στη σωματική ακεραιότητα, ζωή και ελευθερία, αλλά ως συμπεριφορά που παραβλάπτει την κοινωνική τάξη και την ηθική !!!
Στην Ελλάδα υπάρχει ανάγκη εκσυγχρονισμού της ισχύουσας νομοθεσίας, ούτως ώστε να γίνουν νομοθετικές βελτιώσεις με στόχο την αποφυγή μετάδοσης των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων ασθενειών αλλά και την προστασία των εκδιδόμενων προσώπων. Πολλά μένουν για να γίνουν, κυρίως όσον αφορά τον τομέα της καταπολέμησης της εμπορίας και της στήριξης των θυμάτων.
Χιλιάδες είναι οι γυναίκες και τα παιδιά που, κάθε χρόνο, αναγκάζονται και εξωθούνται στην πορνεία. Οι περισσότερες γυναίκες, σύμφωνα με στοιχεία και μελέτες, όχι μόνο δεν την επιλέγουν, αλλά προσπαθούν απελπισμένα να την εγκαταλείψουν. Τα περισσότερα θύματα υπόκεινται σε βιασμό, σωματική κακοποίηση και σοβαρά προβλήματα υγείας.
Τα κόκκινα φανάρια (1963) του Αλέκου Γαλανού με την Τζένη Καρέζη
Πρόκειται για δουλεία, που πλήττει τα θύματα, αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της, γιατί διαμορφώνει αντιλήψεις εμπορευματοποίησης των ανθρώπινων σχέσεων. Η γυναίκα, μέσα από το κοινωνικό φαινόμενο της πορνείας και του trafficking, αντιμετωπίζεται ως «πράγμα», το οποίο μπορεί να πουλιέται και να αγοράζεται.
Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων, με σκοπό την οικονομική και σεξουαλική εκμετάλλευση, αποτελεί τη σύγχρονη και πιο αποκρουστική μορφή του δουλεμπορίου. Οι πόλεμοι, η φτωχοποίηση, η αύξηση των προσφυγικών ροών και ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός με μοναδική αξία του το κέρδος, εξωθεί και επαυξάνει την εμπορία ανθρώπων για σεξουαλική ή εργασιακή εκμετάλλευση.
Νέα δεδομένα στη λίστα της εμπορευματοποίησης του γυναικείου σώματος έρχονται να προστεθούν όπως το έγκλημα της χρησιμοποίησης των γυναικών ως μηχανή αναπαραγωγής (κέντρα ακούσιας απόσπασης και παράνομης διακίνησης ωαρίων, ενοικιαζόμενες μήτρες κλπ), αλλά και στη λίστα της πορνικής αγοράς, το survival sex ή σεξ για επιβίωση που είναι εξαναγκασμός στην εκπόρνευση για λόγους βιοποριστικούς. Το φαινόμενο έχει αρχίσει να καθιερώνεται κυρίως στους προσφυγικούς καταυλισμούς όπως γνωρίζει και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, το πρόβλημα της πορνείας και του trafficking συνδέονται με την κρίση στις ανθρώπινες σχέσεις, με τις σχέσεις των δύο φύλων και με την κρίση στις σεξουαλικές σχέσεις. Η πορνεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως επαγγελματική επιλογή, αλλά ως βία ανθρώπου προς άνθρωπο.
Οι σημαντικές αλλαγές στις συνθήκες της πορνείας τα τελευταία χρόνια, δεν αλλάζουν και τη φύση του φαινόμενου. Απλώς, η υποτέλεια των γυναικών και του σώματός τους στον ανδρικό πληθυσμό ανά τον πλανήτη επανέρχονται με φρέσκια νεοφιλελεύθερη δυναμική, αφού η πορνική αγορά κατακλύζεται από τις γυναίκες μετανάστριες που είναι πιο απροστάτευτες και συνεπώς πιο ευάλωτες, βρίσκονται σε συνθήκες σκληρότερης εκμετάλλευσης ώστε ευκολότερα το «αγαθό» της πορνείας να μπορούν να το «απολαμβάνουν» όλοι οι άνδρες ανεξαιρέτως, χωρίς ταξικούς αποκλεισμούς. Στις μέρες μας που η μετανάστευση και η προσφυγιά παρουσιάζει εντατικούς ρυθμούς, όπως σε όλες τις εποχές των μαζικών μεταναστεύσεων, έχουμε μια έξαρση του φαινομένου της μεταναστευτικής και της καταναγκαστικής πορνείας.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του 2015, παρατηρήθηκε ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης μεγάλα τμήματα της πορνείας φεύγουν από το κέντρο της Αθήνας. Όσον αφορά στην εθνικότητα των εκδιδομένων το 35-40% είναι Ελληνίδες, περίπου το 45% είναι από Βαλκανικές χώρες, ενώ υπάρχει και ένα 5-6% που κατάγονται από την Αφρική. Σύμφωνα με αυτά, περισσότερες από 18.000 είναι οι ιερόδουλες, εκ των οποίων το 40% Ελληνίδες, που εκδίδονται στη χώρα μας και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για μόλις πέντε ή δέκα ευρώ. Την ίδια στιγμή, από τους 350 οίκους ανοχής που λειτουργούν σήμερα, μονάχα δύο έχουν την απαραίτητη άδεια.
Μια γυναίκα έχει δυνατότητα επιλογής όταν έχει πρόσβαση σε ίσες ευκαιρίες. Πώς μπορούμε, όμως, να μιλάμε για απόφαση, όταν αυτή είναι και η μοναδική επιλογή για επιβίωση; Επομένως διαπιστώνουμε ότι η πορνεία είναι μια επικερδής επιχείρηση, που ανατροφοδοτείται από τη ζήτηση γυναικείων σωμάτων. Ζήτηση των ανδρών πελατών.
Η χρήση των πορνικών υπηρεσιών από τους άντρες πελάτες συνιστά ένα έγκλημα, που μάλιστα συντελείται με την ανοχή της κοινωνίας μας.
Τις τελευταίες δεκαετίες τόσο οι απόψεις όσο και η νομοθεσία σχετικά με το θέμα της πορνείας-επάγγελμα και της πορνείας-επιχείρηση, έχουν προχωρήσει και διαφοροποιηθεί στο ζήτημα αυτό. Η Διεθνής Αμνηστία για παράδειγμα έλαβε απόφαση το 2015 για την υποστήριξη της πορνείας ως επάγγελμα και την αποποινικοποίηση της μαστροπείας, μετά από τριετή αντιπαράθεση.
Η δημιουργία μεγάλων κερδοφόρων επιχειρήσεων δυστυχώς, είναι πλέον γεγονός σε κάποιες χώρες όπως Γερμανία, Ολλανδία και Αυστραλία. Εκεί, οι μαστροποί δεν είναι πλέον κοινωνικά κατακριτέοι, αλλά νόμιμοι επιχειρηματίες, κάποιες μάλιστα επιχειρήσεις έχουν μπει και στο χρηματιστήριο, για να επισφραγιστεί η άποψη ότι όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται σ’ αυτή τη νεοφιλελεύθερη και πατριαρχική κοινωνία, όπου ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό! Σε άλλες χώρες ακολουθείται το σκανδιναβικό μοντέλο, με την πλήρη απαγόρευση της πορνείας και δίωξη του πελάτη. Το πνεύμα του νόμου αυτού που περιορίζεται μόνο σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, σέβεται τη γυναικεία αξιοπρέπεια αλλά στέλνει στον πορνικό τουρισμό τους πλουσιότερους πελάτες και στην ανεξέλεγκτη παράνομη πορνεία τις εκδιδόμενες.
Οι εκδιδόμενες στην Κίνα πέφτουν θύματα συστηματικής κακοποίησης από την πλευρά των αρχών, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην οποία καταγγέλλονται βασανιστήρια, βιασμοί και εγκλεισμοί σε στρατόπεδα αναμόρφωσης.
«Οι εκδιδόμενοι -γυναίκες και άντρες- αντιμετωπίζονται σαν να μην έχουν δικαιώματα». «Αντί να προστατεύονται από την αστυνομία, κακοποιούνται και βασανίζονται όσο βρίσκονται υπό κράτηση». Στέλνονται, χωρίς να δικαστούν, σε στρατόπεδα «αναμόρφωσης μέσω εργασίας» και μπορεί να παραμείνουν σε αυτά ακόμα και για δύο χρόνια.
Οι καταγγελίες για βιασμό μετατρέπονται εύκολα σε κατηγορίες κατά των βιασμένων για παράνομη πορνεία, επειδή η πορνεία είναι παράνομη στην Κίνα.
Η πορνεία είναι παράνομη και στην Ιταλία αλλά γνωρίζουμε πολύ καλά ότι για χρόνια ανθίζει από την via Veneto στο κέντρο της Ρώμης μέχρι τις χρυσοπληρωμένες escort στα bunga-bunga πάρτι του «καβαλιέρε Μπερλουσκόνι» και δεν λύνει με κανένα τρόπο το πρόβλημα των εκδιδόμενων. Απλώς όλα είναι εύκολα γιατί είναι ανεξέλεγκτα.
Αν λοιπόν ανά την υφήλιο και κατά τόπους τίθενται τόσο σοβαρά προβλήματα, η απόφαση της Διεθνούς Αμνηστίας μπορεί να επηρεάζεται από τις ανάλογες συνθήκες ακριβώς επειδή είναι διεθνής οργανισμός με το βλέμμα στραμμένο κυρίως προς τον τρίτο κόσμο. Στην Ελλάδα όμως με την ισχύουσα νομοθεσία και αντικρίζοντας τις πραγματικές συνθήκες που εξωθούν κάποιες γυναίκες στην πορνεία, αλλά και με σεβασμό στο δικαίωμα για αυτονομία του γυναικείου σώματος, μπορούμε να πούμε ότι η άποψη της εκπόρνευσης με προσωπική απόφαση και επιλογή, και χωρίς τη μεσολάβηση τρίτων είναι η μόνη ρεαλιστική.
Αντιμετωπίζοντας το ζήτημα με αυτό το κριτήριο, δεν αποδεχόμαστε τον όρο sex workers (εργάτριες του σεξ), αφού γνωρίζουμε ότι για να κατονομάζεται κάποια ως εργάτρια, εξυπακούεται η ύπαρξη ενός αφεντικού-επιχειρηματία-εργοδότη. Το γερμανικό μοντέλο, που αντιμετωπίζει την πορνεία ως επάγγελμα όπως όλα τα άλλα, με εργάτριες του σεξ, οργάνωση επιχείρησης, διαφήμιση, προτείνεται ταυτόχρονα από τον αντίστοιχο Οργανισμό Εύρεσης Εργασίας στις άνεργες που θα πρέπει ή να εκπορνευθούν ή να αποκλεισθούν από το σύστημα εύρεσης εργασίας, επειδή αρνούνται να εργασθούν.
Η πορνεία δεν είναι επάγγελμα όπως το αιδοίο δεν είναι εμπορικό προϊόν. Κατά το ισχύον ελληνικό μοντέλο, με δεδομένες τις συνθήκες της πατριαρχίας και της φτώχιας και παρά το γεγονός ότι η πορνεία είναι ένα «προνόμιο» των ανδρών απέναντι στις γυναίκες, η πορνεία μπορεί να είναι ελεύθερη. Οι εκδιδόμενες είναι αυτοαπασχολούμενες επιχειρηματίες, οπότε απαγορεύεται η συμμετοχή τρίτων προσώπων, εργοδοσίας (μαστροπών, προστατών κλπ). Σε αντίθεση με την εκμετάλλευση και εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος αλλά και με την ευκολία παραβατικότητας και omerta της ανεξέλεγκτης ελληνικής πραγματικότητας σε περίπτωση απαγόρευσης, ας βελτιώσουμε την νομοθεσία για:
♦ τις βιοποριστικές συνθήκες αυτών των γυναικών προσφέροντας και υπηρεσία κοινωνικής επανένταξης, προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης σε νέους εργασιακούς τομείς, ευκαιρίες διαφυγής και στήριξης αυτών των γυναικών
♦ και ταυτόχρονα σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των νέων γενεών μέχρις ότου εξαλειφθούν η ζήτηση πορνικών υπηρεσιών και οι πελάτες τους.
Τέλος, γνωρίζουμε ότι τα εκδιδόμενα πρόσωπα δεν είναι μόνο γυναίκες. Είναι και άντρες, μειοψηφία βέβαια, και μάλιστα σε κάποιες χώρες σημαντική μειοψηφία. Οι πελάτες όμως, τόσο των εκδιδομένων γυναικών όσο και των εκδιδομένων ανδρών, είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία άντρες, αναφέρεται σε όλες τις έρευνες που γνωρίζουμε κάτι σαν 97-98%. Στο άρθρο αυτό εξετάζουμε το θέμα της πορνείας με επίκεντρο τις εκδιδόμενες γυναίκες.
Πηγές: el.wikipedia.org, Ανδρουλάκη, Ποινικό Δίκαιο, https://kethi.gr, http://ikee.lib.auth.gr/record/113444/files/Binder1.pdf, e-nomothesia.gr, isotita.gr, http://www.tovima.gr/society/article/?aid=553662