Πρόλογος του μακροσκελέστατου δημοσιεύματός μας: Μόλις κατατέθηκε το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για τροποποίηση διατάξεων Π.Κ. και ΚΠΔ, οι 24 γυναικείες οργανώσεις που αναφέρονται στο τέλος και μετέχουμε στην Επιτροπή που δημιουργήσαμε εδώ και τρία χρόνια, κάναμε πυρετώδεις προετοιμασίες, με μελέτη, διαβουλεύσεις και προετοιμασία κειμένων για να διεκδικήσουμε ξανά τα αυτονόητα ως προς τις νομοθετικές αλλαγές, για τα οποία έχουμε κινητοποιηθεί, χωρίς επιτυχία δυστυχώς, κατά την συζήτηση του νομοσχεδίου Τσιάρα, που έγινε ο νόμος 4800/2021, στις 20 Μάϊου, για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Παράλληλα διατυπώνουμε προτάσεις και διεκδικήσεις που αφορούν το νόμο για την ενδοοικογενειακή βία, που επίσης τροποποιείται με το τρέχον ν.σ. Το πρώτο δημοσίευμα, είναι συνοπτικό δελτίο τύπου. Το δεύτερο, είναι υπόμνημα με νομική μορφή, για τις προτάσεις και τις αντιρρήσεις μας. Ακολουθούν ενημερωτικά παραρτήματα, και τέλος τα ονόματα των οργανώσεων και στοιχεία επικοινωνίας τους, που απαρτίζουν την επιτροπή μας. Με τα δημοσιεύματα αυτά ενημερώνουμε για τις προτάσεις μας, που ευελπιστούμε να γίνουν δεκτές, αλλά επίσης να κινητοποιηθεί το μέρος της κοινωνίας που ασχολείται με αυτό το νομοσχέδιο, όπως δικηγόροι, εισαγγελείς, δικαστές και φυσικα να γίνει θέμα συζήτησης και υποστήριξης από τα ΜΜΕ.
Σ.Β.
«Επιτροπή για το Οικογενειακό Δίκαιο και την Συναινετική Συνεπιμέλεια»
Δελτίο Τύπου 14 Δεκεμβρίου 2023
Για την νέα τροποποίηση διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και την παρέμβαση στον ν.3500/2006
Έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης με περιεχόμενο νέες τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και παρέμβαση στον ν.3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία.
Όσον αφορά τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα με σχετική αρθρογραφία στα μέσα ενημέρωσης έγινε γνωστή η κάθετη αντίθεση μεγάλου μέρους του νομικού κόσμου, γιατί κρίνουν ότι πλήττεται το κράτος δικαίου.
Όσον αφορά τις γυναικείες οργανώσεις που μετέχουν στην επιτροπή μας, εκφράζουμε την αντίθεσή μας σε πολλές από τις τροπολογίες που εντάσσονται στο νομοσχέδιο και αρνούμαστε την υποβάθμιση του κράτους δικαίου.
Επισημαίνουμε ότι δεν συγκροτήθηκε επιστημονική επιτροπή για την συγγραφή του προτεινόμενου νομοσχεδίου ούτε υπήρξε διάλογος με γυναικείες συλλογικότητες, όπως άλλωστε επιτάσσει η πρόσφατη έκθεση της GREVIO για την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ρητά η GREVIO στην πρόσφατη Έκθεση της για την Ελλάδα, “ενθαρρύνει έντονα τις ελληνικές αρχές να εντείνουν τις διαβουλεύσεις με ένα φάσμα οργανώσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, προκειμένου να συμπεριληφθούν οι απόψεις και οι εμπειρίες τους στο σχεδιασμό νόμων, πολιτικών και μέτρων για την πρόληψη και την καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών. Οι αρχές θα πρέπει να αναγνωρίσουν πλήρως την αξία και την εμπειρογνωμοσύνη που προσφέρουν μέσω της έμφυλης προσέγγισης της βίας κατά των γυναικών με επίκεντρο τα δικαιώματα και τις ανάγκες των θυμάτων”.
Δυστυχώς ο Υπουργός Δικαιοσύνης με αλαζονικό ύφος απέρριψε την δημιουργία νομοπαρασκευαστικής επιτροπής με το αιτιολογικό ότι τα μέλη της θα προωθούσαν συντεχνιακά αιτήματα και απαξίωσε πλήρως την επιστημονική κοινότητα, που έχει να επιδείξει λαμπρά δείγματα γραφής όσες φορές μετείχαν σε νομοπαρασκευαστικές επιτροπές.
Για ακόμα μία φορά η κυβέρνηση αρνείται να εναρμονισθεί με ευρωπαϊκές και διεθνείς κατευθύνσεις, παρ΄ ότι έχει κυρώσει η χώρα μας ή έχει ενσωματώσει στο εθνικό δίκαιο ευρωπαϊκές οδηγίες ή διεθνείς συμβάσεις, όπως την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
Οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας έχουν άμεση σχέση με την παρέμβαση στον ν.3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία, αφού μία σειρά ζητήματα που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση του θύτη αντιμετωπίζονται από τα παραπάνω νομικά κείμενα.
Δυστυχώς ο Υπουργός δεν έδωσε καμία σημασία στις συστάσεις της GREVIO ούτε μπήκε στον κόπο να ακούσει τις γυναικείες οργανώσεις ώστε να γνωρίζει τα δεινά που προέκυψαν για γυναίκες και παιδιά με την ψήφιση του ν.4800/2021.
Οι γυναικείες οργανώσεις με το συνημμένο υπόμνημά μας θα ενημερώσουμε τα κόμματα και τους νομικούς φορείς και θα διεκδικήσουμε την συμπερίληψη των προτάσεών μας.
Συνοπτικά τα αιτήματά μας:
• Όχι στη μείωση δικαστών και στην δημιουργία μονομελών Πλημμελειοδικείων, στην θέση των τριμελών.
• Επίσπευση της διαδικασίας στον ανακριτικό και δικαστικό τομέα με την καθιέρωση μιας “ταχείας διαδικασίας κατά προτεραιότητα” ώστε να αποτραπεί η κλιμάκωση της βίαιης συμπεριφοράς και η ενδεχόμενη γυναικοκτονία.
• Σύνδεση της αποζημίωσης των θυμάτων με την προσφυγή στην δικαιοσύνη ανεξαρτήτως διαμεσολάβησης.
• Στο θέμα της αποζημίωσης, αν αποδεδειγμένα ο δράστης δεν μπορεί να καταβάλει αποζημίωση λόγω πρόδηλης οικονομικής αδυναμίας ενώ βρίσκεται στην ίδια αδυναμία και το θύμα, τότε αυτό μπορεί να αποζημιωθεί από την Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης. Η αποζημίωση να περιλαμβάνει και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης.
• Ζητούμε σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας να αναστέλλεται το δικαίωμα επικοινωνίας με τα τέκνα εκ του νόμου, με την υποβολή μήνυσης, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες.
• Στο ν/σ προστίθεται η ψυχολογική βία (επιπλέον της σωματικής) ως βία που επιφέρει τις συνέπειες της κακής άσκησης της γονικής μέριμνας του άρθρου 1532 ΑΚ, Εδώ θα πρέπει να υπάρξει ορισμός του τι συνιστά ψυχολογική βία στο πλαίσιο μιας ενδοοικογενειακής σχέσης, ώστε αυτή η αόριστη αναφορά να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί εις βάρος των γυναικών και να εισάγει από το παράθυρο την έννοια της γονικής αποξένωσης (που έχει απορριφθεί από όλους τους διεθνείς οργανισμούς) ή παρόμοιων εννοιών.
• Ζητούμε την βελτίωση της απονομής της Δικαιοσύνης, με την ίδρυση
οικογενειακών δικαστηρίων, κατ΄ εφαρμογή του Ν. 2447/1996.
• Να ιδρυθεί αμέσως, κατ’ εφαρμογή του Ν. 2447/1996, σώμα οικογενειακών κοινωνικών λειτουργών, με επαρκή και κατάλληλη στελέχωση και τα αναγκαία υλικοτεχνικά μέσα, που θα ενισχυθεί με ψυχολόγους και παιδοψυχίατρους και θα συνεργάζεται και με τις δημόσιες αρχές.
• Να προβλεφθεί ειδικό μηνιαίο επίδομα στήριξης των χαμηλού εισοδήματος
χωρισμένων γονέων που έχουν την επιμέλεια παιδιού, κατ’ εφαρμογή του
άρθρου 21 παρ. 1 του Συντάγματος.
.
• Ζητούμε να εισαχθεί η γυναικοκτονία ως ξεχωριστό αδίκημα του ΠΚ με ιδιαίτερη ποινική απαξία, ώστε να γίνει ορατό το έγκλημα αυτό και η φύση του και να μην υπάρχουν ελαφρυντικά όπως “πρότερος έντιμος βίος” όταν υπήρξαν στο παρελθόν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας είτε κατά του θύματος είτε σε τρίτα πρόσωπα.
Ακολουθούν:
1) αναλυτικό υπόμνημα
2) κατάλογος των οργανώσεων/συλλογικοτήτων που συμμετέχουν στην
Επιτροπή για το Οικογενειακό Δίκαιο και την Συναινετική Συνεπιμέλεια
Νομοσχέδιο Υπουργού Δικαιοσύνης κ. Γιώργο Φλωρίδη
Επιτροπή για το Οικογενειακό Δίκαιο και την Συναινετική Συνεπιμέλεια
Νέα τροποποίηση διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και παρέμβαση στον ν.3500/2006
1. Έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης με περιεχόμενο νέες τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και παρέμβαση στον ν.3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία.
Πρέπει να επισημανθεί ότι δεν συγκροτήθηκε επιστημονική επιτροπή για την συγγραφή του προτεινόμενου νομοσχεδίου ούτε υπήρξε διάλογος με γυναικείες συλλογικότητες, όπως άλλωστε επιτάσσει η πρόσφατη έκθεση της GREVIO για την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ρητά η GREVIO στην πρόσφατη Έκθεση για την Ελλάδα, “ενθαρρύνει έντονα τις ελληνικές αρχές να εντείνουν τις διαβουλεύσεις με ένα φάσμα οργανώσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, προκειμένου να συμπεριληφθούν οι απόψεις και οι εμπειρίες τους στο σχεδιασμό νόμων, πολιτικών και μέτρων για την πρόληψη και την καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών. Οι αρχές θα πρέπει να αναγνωρίσουν πλήρως την αξία και την εμπειρογνωμοσύνη που προσφέρουν μέσω της έμφυλης προσέγγισης της βίας κατά των γυναικών με επίκεντρο τα δικαιώματα και τις ανάγκες των θυμάτων”.
Όσον αφορά τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα με σχετική αρθρογραφία στα μέσα ενημέρωσης έγινε γνωστή η κάθετη αντίθεση του νομικού κόσμου, γιατί κρίνουν ότι πλήττεται το κράτος δικαίου.
Πριν δύο χρόνια ενόψει της ψήφισης της αντιμεταρρύθμισης του Οικογενειακού Δίκαιου, προβλέπαμε ότι θα αυξηθεί κατακόρυφα η δικαστική ύλη και υποστηρίζαμε ότι θα έδινε σε ομάδες μισαλλόδοξων και εκδικητικών θέσεων και απόψεων που επιδιώκουν την εξυπηρέτηση προσωπικών τους συμφερόντων και που αντιλαμβάνονται την κοινωνία και την οικογένεια μέσα από το πρίσμα των μικροσκοπιμοτήτων των αντιδικιών τους και που σίγουρα δεν ενδιαφέρονται για το συμφέρον του παιδιού και την προστασία της οικογένειας , ένα εργαλείο για να συνεχίσουν να ασκούν δύναμη και έλεγχο στις μητέρες και ότι όποιος υπερψηφίζε το νομοσχέδιο θα έχει την πλήρη ευθύνη για τη θέση της ασφάλειας γυναικών και παιδιών σε κίνδυνο και την αμφισβήτηση της ελευθερίας τους”.
Δυστυχώς δικαιωθήκαμε και στα δύο. Η ψήφιση του νόμου, γνωστού ως “νόμου Τσιάρα”, οδήγησε σε :
• όξυνση των οικογενειακών συγκρούσεων και αντιθέσεων
• αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, κατά 110%, σε μόλις 2 χρόνια
• διόγκωση του αριθμού των δικαστικών υποθέσεων μεταξύ συζύγων τόσο σε πολιτικά όσο και ποινικά δικαστήρια.
Συγκεκριμένα ο αριθμός των δικαστικών διενέξεων στα ελληνικά δικαστήρια που αφορούν ενδοοικογενειακές διαφορές έχει αυξηθεί κατακόρυφα σε όλες τις διαδικασίες, ιδία δε στις διαδικασίες ασφαλιστικών μέτρων.
Η κυβέρνηση, αντί να αναλάβει τις ευθύνες για αυτή την τεράστια αύξηση της βίας σε βάρος των γυναικών και την επιβάρυνση των δικαστηρίων με περισσότερες δίκες, επιφέρει πλήγμα στην ασφάλεια δικαίου, μειώνοντας τον αριθμό των δικαστών, όπως π.χ. με τη μετατροπή των τριμελών πλημμελειοδικείων σε μονομελή ή προσπαθώντας να ενισχύσει τον θεσμό της ποινικής διαμεσολάβησης , συνδέοντας την αποζημίωση των θυμάτων μόνον με το θεσμό αυτό και όχι με την προσφυγή στην δικαιοσύνη, ενώ παραγνωρίζει ότι σε κάθε περίπτωση ο θεσμός της ποινικής διαμεσολάβησης δεν ενδείκνυται σε περιπτώσεις κακοποίησης και οικογενειακής βίας
“Η GREVIO επισημαίνει ότι τα προγράμματα για τους δράστες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη δίωξη ή την καταδίκη και ότι οι αρχές πρέπει να διασφαλίσουν ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ των προγραμμάτων για τους δράστες και των ποινικών διαδικασιών δεν λειτουργεί εις βάρος του δικαιώματος των θυμάτων σε δίκη και σε δίκαιες νομικές διαδικασίες”.
Όσον αφορά το αναφερόμενο στον νόμο “ειδικό συμβουλευτικό – θεραπευτικό πρόγραμμα ή πρόγραμμα απεξάρτησης για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, η Grevio επισημαίνει ότι δεν υπάρχουν αρκετά προγράμματα, ότι οι δράστες αντιμετωπίζονται από τον νόμο ως “ασθενείς” και όχι ως αντικοινωνικά άτομα χρήζοντα ειδικής συμβουλευτικής για τη βία σε βάρος των γυναικών, καθώς και ότι δεν δόθηκαν στοιχεία από τα εμπλεκόμενα κέντρα συμβουλευτικής ούτε αξιολόγηση από οιοδήποτε φορέα για τη μέχρι τώρα αποτελεσματικότητά τους (βλ. σε Παράρτημα που επισυνάπτεται).
Στο εδάφιο β΄ της παρ. 2 του άρθρου 11 του νομοσχεδίου, ζητούμε να οριστεί ελάχιστος αριθμός συνεδριών καθώς και η υποχρεωτικότητα παρακολούθησης συμβουλευτικού προγράμματος σε καταδίκη, όχι μόνο στην ποινική διαμεσολάβηση.
Η δική μας εμπειρία ως μελών της Επιτροπής είναι πως παρά τις εξαγγελίες του άρθρου 23 Α σχετικά με την ατομική αξιολόγηση των θυμάτων και του κινδύνου επανάληψης της βίας και της δευτερογενούς θυματοποίησης από τις υπηρεσίες υποδοχής θυμάτων όπως οι αστυνομικές αρχές, κοινωνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες υγείας και εξειδικευμένες δομές, κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης και συμφωνίας του θύματος, είναι πως δεν υπάρχουν τέτοιες υπηρεσίες, ενώ είναι πραγματικά αναγκαίες .
2. Παρόλο που πολλές φορές η γυναικοκτονία είναι η κατάληξη προηγούμενης ενδοοικογενειακής βίας και δεν απέχει χρονικά πολύ από την πρώτη καταγγελία, το νομοσχέδιο δεν προβλέπει τίποτε για την επίσπευση της διαδικασίας στον ανακριτικό και δικαστικό τομέα με την καθιέρωση μιας “ταχείας διαδικασίας κατά προτεραιότητα” ώστε να αποτραπεί η κλιμάκωση της βίαιης συμπεριφοράς και η ενδεχόμενη γυναικοκτονία (όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, π.χ. βλ. Ιταλικό Codice Rosso). να λαμβάνονται ταχύτερα τα όποια μέτρα για την προστασία των θυμάτων. Η αστυνομία, μόλις ενημερωθεί για το έγκλημα, θα πρέπει να ενημερώνει αμέσως τον εισαγγελέα, ακόμη και προφορικά. Ο εισαγγελέας, στις περιπτώσεις που ασκεί δίωξη για εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας, Θα πρέπει εντός τριών ημερών από την ενημέρωσή του για το έγκλημα, να λάβει πληροφορίες από το θύμα ή από το πρόσωπο που κατήγγειλε τα γεγονότα του εγκλήματος. Η προθεσμία των τριών ημερών μπορεί να παραταθεί μόνο σε περίπτωση αναπόφευκτης ανάγκης προστασίας ανηλίκων ή του απορρήτου της έρευνας, επίσης προς το συμφέρον του θιγόμενου προσώπου. Οι πράξεις έρευνας που ανατίθενται από τον εισαγγελέα στην αστυνομία πρέπει να εκτελούνται χωρίς καθυστέρηση.
3. Η υποχρεωτική συνεπιμέλεια είναι συχνά για τον πρώην σύντροφο το μέσο άσκησης εξουσίας και συνιστά νέα μορφή άσκησης βίας στο θύμα του, ενώ εξάλλου το δικαίωμα επίσκεψης και φιλοξενίας των πατεράδων συχνά αποτελεί για τις γυναίκες και τα παιδιά μεγάλο ρίσκο, για το λόγο αυτό προτείνουμε να προστεθεί η φράση “Αναστέλλεται το δικαίωμα επικοινωνίας με τα τέκνα εκ του νόμου, με την υποβολή μήνυσης” στην παρ. 1, αρθρ. 18 του ν/σ, όπως προβλέπει ο γαλλικός νόμος 2020-936. (βλ. Παράρτημα ΙΙ)
Επίσης, στο ίδιο άρθρο που προβλέπει “στον κατηγορούμενο από το αρμόδιο ποινικό δικαστήριο στο οποίο παραπέμπεται να δικασθεί ή από τον αρμόδιο ανακριτή ή από το δικαστικό συμβούλιο ή από τον εισαγγελέα που έχει επιληφθεί της υπόθεσης με αιτιολογημένη διάταξή του, κατά της οποίας επιτρέπεται η άσκηση προσφυγής ενώπιον του συμβουλίου πλημμελειοδικών, και για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται, περιοριστικοί όροι, “ να προστεθεί ως μέτρο διασφάλισης της τήρησής τους η εποπτεία θα μπορούσε να γίνεται στην περίπτωση που ο δράστης έχει ήδη καταδικαστεί τουλάχιστον μια φορά, με κινητή ηλεκτρονική συσκευή που θα μπορεί να ενημερώνει ότι ο δράστης βρίσκεται σε μια ορισμένη απόσταση από το θύμα, μικρότερη από αυτή που καθορίζεται από την εντολή.
4. Ακόμη το άρθρο 86 του νομοσχεδίου προβλέπει τροποποίηση του άρθρου 4 Ν. 3500/2006 με την προσθήκη και του όρου “ψυχολογική βία. Προστίθεται η ψυχολογική βία (επιπλέον της σωματικής) ως βία που επιφέρει τις συνέπειες της κακής άσκησης της γονικής μέριμνας του άρθρου 1532 ΑΚ, δηλαδή αυτές της ολικής ή μερικής αφαίρεσης της γονικής μέριμνας από τον θύτη γονέα.
Πρότασή μας: Θα πρέπει να υπάρξει ορισμός του τι συνιστά ψυχολογική βία στο πλαίσιο μιας ενδοοικογενειακής σχέσης, ώστε αυτή η αόριστη αναφορά να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί εις βάρος των γυναικών ότι ασκούν δήθεν ψυχολογική βία στα παιδιά στρέφοντάς τα εις βάρος των πατεράδων τους και σε κάθε περίπτωση να μη υπάρχει ο κίνδυνος της ποινικοποίησης της καθημερινότητας των γονέων. Πολλώ δε μάλλον πρέπει να οριστεί ρητά ότι δεν τεκμαίρεται διάρρηξη της σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα υπαιτιότητι του έχοντος την επιμέλειά του γονέα, δηλαδή της μητέρας από μόνη την άρνηση του τέκνου να επικοινωνήσει με τον άλλο γονέα ή τους συγγενείς του. Να αποφευχθεί δηλαδή η εκ του πλαγίου παρείσφρηση του όρου “γονική αποξένωση” στο σκεπτικό και το αποτέλεσμα του νόμου, κατά παράβαση των όσων ορίζονται στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, τη Grevio και τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Συχνά τα παιδιά έχουν βάσιμο λόγο να αρνούνται και η προστασία τους πρέπει να είναι προτεραιότητα, καθώς μιλούμε για ενδοοικογενειακή βία, είτε ως δευτερογενή θύματα είτε ως άμεσα θύματα. Ψυχολογική βία στην περίπτωση αυτή ασκεί ο βίαιος γονέας, όχι ο γονέας που σέβεται την επιθυμία του τέκνου να μην επικοινωνεί μαζί του.
Όπως άλλωστε παρατηρεί πολύ εύστοχα η Grevio: “Επιπλέον, ο νόμος 4800/2021 θεωρεί τις καλές σχέσεις μεταξύ του παιδιού και του ενός γονέα ως υποχρέωση του άλλου γονέα. Κατά συνέπεια, το άρθρο 1 511 του Αστικού Κώδικα περιλαμβάνει ρητά ως κριτήριο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση του συμφέροντος του παιδιού την ικανότητα κάθε γονέα να διασφαλίζει τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του άλλου γονέα όσον αφορά τις σχέσεις με το παιδί. Το άρθρο 1 532 περιλαμβάνει επίσης τη “διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του παιδιού με τον άλλο γονέα” ως λόγο ανάκλησης των γονικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του μη βίαιου γονέα. Η GREVIO σημειώνει ότι η γενική διατύπωση των εφαρμοστέων νομικών διατάξεων και η απουσία ρητής αναφοράς σε καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας παρέχει πρόσφορο έδαφος για προβληματικές δικαστικές πρακτικές που βασίζονται στη χρήση του “συνδρόμου γονικής αποξένωσης”. Στο πλαίσιο αυτό, η GREVIO πληροφορήθηκε με απογοήτευση την ύπαρξη δημόσια υποστηριζόμενης κατάρτισης για δικαστές που καλύπτει το “σύνδρομο γονικής αποξένωσης” και παρόμοιες έννοιες. (Έκθεση GREVIO σελ. 89). Η GREVIO θεωρεί ότι η υποστήριξη της χρήσης της έννοιας της “γονικής αποξένωσης” και των συναφών εννοιών ενέχει τον κίνδυνο να παραμείνει η βία κατά των γυναικών και των παιδιών τους απαρατήρητη και/ή αρνητική”.
5. Προβλέπεται στο νομοσχέδιο ότι στην περίπτωση της ποινικής διαμεσολάβησης, δεν θα ακολουθήσει δίκη και πιθανή καταδίκη του δράστη αν αυτός: α) υποσχεθεί ότι δεν θα τελέσει και πάλι στο μέλλον οποιαδήποτε πράξη ενδοοικογενειακής βίας και σε περίπτωση συνοίκησης δέχεται να μείνει για εύλογο χρονικό διάστημα εκτός οικογενειακής στέγης, β) παρακολουθήσει ειδικό συμβουλευτικό – θεραπευτικό πρόγραμμα γ) καταβάλει εύλογη αποζημίωση στον παθόντα. Αν όμως αποδεδειγμένα δεν μπορεί να καταβάλει αποζημίωση λόγω πρόδηλης οικονομικής αδυναμίας ενώ βρίσκεται στην ίδια αδυναμία και το θύμα, τότε αυτό μπορεί να αποζημιωθεί από την Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης του άρθρου 1 του ν. 3811/2009. Στην περίπτωση αυτή το ελληνικό δημόσιο μπορεί μετά να στραφεί εις βάρος του δράστη για το ποσό που κατέβαλε .
Προτάσή μας: Πραγματική οικονομική ανακούφιση των θυμάτων και των οικογενειών τους από την παραπάνω δημόσια αρχή σε όλες τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας με σοβαρές κακοποιήσεις και όχι μόνο στο πλαίσιο της ποινικής διαμεσολάβησης, ανεξαρτήτως της οικονομικής κατάστασης του δράστη, με δικαίωμα του δημοσίου να υποκατασταθεί στα δικαιώματα του θύματος και να στραφεί μετά το ίδιο κατά του δράστη για τα χρήματα που έδωσε ως αποζημίωση. Η αποζημίωση να περιλαμβάνει πέραν της κάλυψης των παραπάνω πραγματικών εξόδων και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης αλλά και λόγω ψυχικής οδύνης στην οικογένεια του θύματος.(βλ. Παράρτημα 3).
Η αποζημίωση δεν θα πρέπει να είναι εφάπαξ αλλά μηνιαία, για όσο καιρό απαιτείται και, το ποσό δεν μπορεί να είναι μικρότερο της ελάχιστης σύνταξης . Επίσης, δεν θα πρέπει να είναι κατόπιν αίτησης του θύματος, αλλά αυτεπάγγελτα.
6. Η παράγραφος 2 του άρθρου 23 του νομοσχεδίου που ορίζει το ακαταδίωκτο των επαγγελματιών που καταγγέλλουν κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στους οποίους περιλαμβάνονται δάσκαλοι, καθηγητές, γιατροί, προπονητές, κοινωνικοί λειτουργοί, θα πρέπει να περιλαμβάνονται και οι ψυχολόγοι και να έχει αναδρομική ισχύ. Στο ακαταδίωκτο θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριληφθούν οι οργανώσεις που στο πλαίσιο της δράσης τους παρέχουν στήριξη στα θύματα.
7. Όσον αφορά τη μέριμνα των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας προστίθεται το άρθρο 23Α σχετικά με την ατομική αξιολόγηση των θυμάτων και του κινδύνου επανάληψης της βίας και της δευτερογενούς θυματοποίησης από τις υπηρεσίες υποδοχής θυμάτων όπως οι αστυνομικές αρχές, κοινωνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες υγείας και εξειδικευμένες δομές, κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης και συμφωνίας του θύματος. Μάλιστα η παραπομπή των θυμάτων στις υπηρεσίες αυτές θα γίνεται από τις διωκτικές, εισαγγελικές και δικαστικές αρχές, ενώπιον των οποίων εκκρεμεί υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας. Ωστόσο, δεν υπάρχει επάρκεια υπηρεσιών και στελεχών. Πότε, πόσες και πώς θα λειτουργήσουν παραμένει άγνωστο!
Πρότασή μας: Πραγματικά εξειδικευμένες δομές που θα μπορεί να στραφεί το θύμα από την πρώτη στιγμή και να βρει ψυχολογική, νομική και οικονομική υποστήριξη, ενώ συγχρόνως θα υπάρχει εποπτεία του δράστη από τις αστυνομικές αρχές προκειμένου να μην επαναληφθεί το έγκλημα. Είναι απαραίτητο να οργανωθεί ένα δίκτυο συνεργασίας της αστυνομίας με τους αρμόδιους φορείς ώστε να διευκολύνεται η πλήρης προστασία της γυναίκας και του παιδιού θύματος, τα δε αστυνομικά όργανα να υπέχουν πειθαρχική και ποινική ευθύνη για τη μη τήρηση των καθηκόντων τους.
8. Τέλος, προτείνουμε να εισαχθεί η γυναικοκτονία ως ξεχωριστό αδίκημα του ΠΚ με ιδιαίτερη ποινική απαξία, να μην υπάρχουν ελαφρυντικά όπως “πρότερος έντιμος βίος” όταν υπήρξαν στο παρελθόν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας είτε κατά του θύματος είτε σε τρίτα πρόσωπα. Αφαίρεση της επιμέλειας και της γονικής μέριμνας των τέκνων των θυμάτων από τον δράστη. Πλήρη οικονομική απαλλαγή από τα έξοδα των δικαστηρίων για την οικογένεια του θύματος.
9. Στην περίπτωση που το θύμα είχε παιδί ο νομοθέτης θα πρέπει να προβλέπει ειδική μέριμνα για αυτά και σε κάθε περίπτωση ο Εισαγγελέας που διαπιστώνει την ύπαρξη ανήλικων ή οικονομικά μη αυτοδύναμων ενηλίκων τέκνων του θύματος οφείλει, σε κάθε στάδιο και επίπεδο της διαδικασίας, να ζητήσει την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων για την εξασφάλιση της αστικής αποζημίωσης της ζημίας που υπέστησαν τα τέκνα του θύματος.
10. Προκειμένου να εξάγονται σαφή συμπεράσματα σχετικά με φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας ώστε να υιοθετούνται κατάλληλες πολιτικές αντιμετώπισης του, οι αστυνομικές και δικαστικές αρχές θα πρέπει να τηρούν ποιοτικά στατιστικά στοιχεία αναφορικά με τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, τις καταγγελίες και την έκβαση των δικογραφιών που σχηματίστηκαν, το προφίλ του δράστη (κυρίως αν υπήρξαν προηγούμενες καταγγελίες ακόμη και από διαφορετικά πρόσωπα), τη σχέση συγγένιας μεταξύ θύτη και θύματος, τον τύπο του διαζυγίου εφόσον πρόκειται για πρώην συζύγους, αν το έγκλημα τελέστηκε παρουσία ανηλίκων κ.α..
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Παράρτημα 1. Grevio
“Επιπλέον, η GREVIO σημειώνει με ανησυχία ότι δεν φαίνεται να υπάρχουν ειδικά μέτρα για την ασφάλεια του θύματος κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαμεσολάβησης. Ενημερώθηκε από ΜΚΟ και δικηγόρους που εργάζονται με γυναίκες θύματα βίας ότι οι δράστες που επιλέγουν αυτόν τον μηχανισμό διαμεσολάβησης μπορεί να το κάνουν κυρίως για να αποφύγουν τη δίωξη. Η GREVIO επισημαίνει ότι τα προγράμματα για τους δράστες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη δίωξη ή την καταδίκη και ότι οι αρχές πρέπει να διασφαλίσουν ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ των προγραμμάτων για τους δράστες και των ποινικών διαδικασιών δεν λειτουργεί εις βάρος του δικαιώματος των θυμάτων σε δίκαιες νομικές διαδικασίες..
Η GREVIO καλεί τις ελληνικές αρχές να:
a. να ενισχύσουν ουσιαστικά την ικανότητα και την εμβέλεια των προγραμμάτων για
τους δράστες, μεταξύ άλλων με την εξάπλωση των προγραμμάτων σε ολόκληρη
τη χώρα, την εισαγωγή τους σε χώρους κράτησης και τη διασφάλιση ότι ο αντίκτυπός τους αξιολογείται επαρκώς από ανεξάρτητους φορείς,
b. να λάβουν τα αναγκαία νομοθετικά και άλλα μέτρα για την αύξηση του επιπέδου
παρακολούθησης και του ποσοστού ολοκλήρωσης των προγραμμάτων για τους
δράστες που διατάσσονται από τους εισαγγελείς στο πλαίσιο του μηχανισμού
διαμεσολάβησης,
c. να αναπτύξουν κοινά ελάχιστα πρότυπα που εφαρμόζονται στα προγράμματα
για τους δράστες, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, ιδίως όσον
αφορά την ανάγκη για μια προσέγγιση με ευαισθησία ως προς το φύλο και την
αποδόμηση των έμφυλων στερεοτύπων, καθώς και την ανάγκη να εξασφαλιστεί
η ασφάλεια των θυμάτων κατά τη διαδικασία εφαρμογής των προγραμμάτων για
τους δράστες,
d. να διασφαλίσουν ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ των προγραμμάτων για τους
δράστες και των ποινικών διαδικασιών δεν επηρεάζει αρνητικά το δικαίωμα των
θυμάτων σε δίκαιες και δίκαιες νομικές διαδικασίες,
e. να διασφαλίζουν ότι τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας ενημερώνονται και
προστατεύονται επαρκώς κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαμεσολάβησης και
ότι τα ίδια και τα παιδιά τους είναι ασφαλή”.
Παράρτημα 2. Γαλλικός νόμος
“I – Ρύθμιση για το κατά προτεραιότητα δικαίωμα του θύματος να μείνει στη συζυγική κατοικία
Ο δικαστής του οικογενειακού δικαστηρίου όταν αποφασίζει για τη χωριστή κατοικία των συζύγων, πρέπει να αποδώσει το δικαίωμα διαμονής στη συζυγική στέγη στον σύζυγο που δεν είναι ο δράστης της άσκησης βίας, ακόμη κι αν έχει φιλοξενηθεί προσωρινά σε άλλη κατοικία, όπως σε καταφύγιο. Σε αυτήν την περίπτωση, η ανάληψη ευθύνης για τα έξοδα που σχετίζονται με αυτό το κατάλυμα μπορεί να επιβαρύνουν τον βίαιο σύζυγο.
Τα ίδια ισχύουν για συντρόφους που συγκατοικούσαν με σύμφωνο συμβίωσης ή χωρίς σύμφωνο.
Με αυτή την ρύθμιση η κατοικία δίνεται εκ του νόμου στο θύμα, δίχως να πρέπει να τη ζητήσει, εκτός από ιδιαίτερες περιπτώσεις στις οποίες πρέπει ο δικαστής να δικαιολογήσει διεξοδικά με βάση τα πραγματικά στοιχεία που προκύπτουν από τη διαδικασία και τη νόμιμη βάση τους. Επίσης, δεν μπορεί να κατηγορηθεί για εγκατάλειψη συζυγικής στέγης, και παύει να είναι αποτρεπτικός λόγος ως προς την απόφαση καταγγελίας της βίας.
II – Αναστολή του δικαιώματος επικοινωνίας και διαμονής
Εκ του νόμου αναστέλλεται προσωρινά η άσκηση της γονικής μέριμνας και το δικαίωμα επικοινωνίας και στέγασης του τέκνου σε περίπτωση εγκλήματος από γονέα που διαπράχθηκε κατά του προσώπου του άλλου γονέα από την άσκηση ποινικής δίωξης μέχρι και την έκδοση καταδικαστικής απόφασης, χωρίς να χρειάζεται ειδική μνεία του ανακριτή ή του δικαστή για την αναστολή. Αξίζει να σημειωθεί πως τρία χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου αυτού, η γαλλική βουλή αναγκάζεται να προχωρήσει σε τροποποίησή του, προβλέποντας πως η εκ του νόμου αναστολή χορηγείται με την υποβολή μήνυσης.
Προσθήκη στο άρθρο 18, παρ. 1, εδάφιο α) του ν/σ Αναστέλεται το δικαίωμα επικοινωνίας με τα τέκνα εκ του νόμου (1)
III – Επιτηρούμενη απαγόρευση προσέγγισης του θύματος
Στην πολιτική διαδικασία, εφόσον έχει εκδοθεί απαγόρευση, ο δικαστής του οικογενειακού δικαστηρίου μπορεί να διατάξει την απαγόρευση προσέγγισης της ενάγουσας σε απόσταση μικρότερη από μια καθορισμένη απόσταση και, ως εκ τούτου, να διατάξει, αφού λάβει τη συναίνεση και των δύο μερών, το να φορέσουν ο καθένας μία κινητή ηλεκτρονική συσκευή που θα μπορεί να ενημερώνει ότι ο εναγόμενος βρίσκεται σε μια ορισμένη απόσταση από την ενάγουσα, μικρότερη από αυτή που καθορίζεται από την εντολή. Σε περίπτωση άρνησης του εναγομένου, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιβληθεί αυτό το μέτρο, ο δικαστής οικογενειακών υποθέσεων ειδοποιεί αμέσως τον εισαγγελέα.
IV – Αναστολή δικαιωμάτων επικοινωνίας και στέγασης του τέκνου στο πλαίσιο ανάκρισης
Σε άλλες περιπτώσεις πλην της παραπάνω περίπτωσης ΙΙ, δηλαδή πριν την άσκηση ποινικής δίωξης, μπορούν ο ανακριτής ή το δικαστικό συμβούλιο να αποφασίσουν, με αιτιολογημένη απόφαση, σχετικά με την αναστολή του δικαιώματος που έχει το υπό εξέταση άτομο ως προς την επικοινωνία και διαμονή με το ανήλικο παιδί του. Πράγματι, η άσκηση των δικαιωμάτων επίσκεψης και διαμονής δεν πρέπει να αποτελεί ευκαιρία για τον παραβάτη γονέα να ασκήσει περαιτέρω βία στο γονέα -θύμα”.
Παράρτημα 3. Παρατηρήσεις για την Εθνική Αρχή Αποζημίωσης
Τι είναι η Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης;
Είναι ένας φορέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης που αποφαίνεται επί των αιτήσεων αποζημίωσης θυμάτων εγκληματικών πράξεων που έχουν τελεστεί στην ελληνική επικράτεια. Οι εγκληματικές πράξεις για τις οποίες προβλέπεται αποζημίωση του θύματος είναι: εμπορία ανθρώπων, εργασιακή εκμετάλλευση, αφαίρεση οργάνων σώματος, και εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής, γενετήσιες πράξεις με ανηλικους ή ενώπιόν τους, πορνογραφία ανηλίκων κ.λπ.
Η αποζημίωση καλύπτει: ιατρικά έξοδα και νοσήλια, ψυχική και ψυχολογική υποστήριξη του θύματος, απώλεια εισοδήματος για εύλογο χρονικό διάστημα, δαπάνες αλλαγής περιβάλλοντος και κατοικίας, δαπάνες αγοράς απαραίτητων καταναλωτικών αγαθών για την μετεγκατάσταση σε ασφαλές περιβάλλον και έξοδα κηδειας.
Προϋποθέσεις αποζημίωσης:
α) Ο δράστης του εγκλήματος να μη διαθέτει τους οικονομικούς πόρους μετά την έκδοση εις βάρος του αμετάκλητης καταδικαστικής αποφάσεως.
β) Όταν δεν μπορεί να εξακριβωθεί η ταυτότητα του δράστη.
γ) Ο δράστης να μην μπορεί να διωχθεί ποινικά, επειδή η δικογραφία μπήκε για κάποιο λόγο στο αρχείο.
Όμως στις περιπτώσεις α΄ και γ΄ που είναι γνωστός ο δράστης, η αξίωση αποζημίωσης του θύματος θα πρεπει να έχει προσδιοριστεί με τελεσίδικη δικαστική απόφαση!
Είναι λοιπόν τέτοιες οι προϋποθέσεις που εγώ πραγματικά δεν ξέρω κάποια περίπτωση αποζημίωσης, ενώ πρόκειται για πραγματικά έξοδα που αποδεικνύονται με δικαιολογητικά και όχι για αποζημίωση ηθικής βλάβης, κάτι που κατά τη γνώμη μας θα έπρεπε να προστεθεί.
Προτάσή μας: Πραγματική οικονομική ανακούφιση των θυμάτων και των οικογενειών τους από την παραπάνω δημόσια αρχή σε όλες τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας με σοβαρές κακοποιήσεις και όχι μόνο στο πλαίσιο της ποινικής διαμεσολάβησης, ανεξαρτήτως της οικονομικής κατάστασης του δράστη, με δικαίωμα του δημοσίου να υποκατασταθεί στα δικαιώματα του θύματος και να στραφεί μετά το ίδιο κατά του δράστη για τα χρήματα που έδωσε ως αποζημίωση. Η αποζημίωση να περιλαμβάνει πέραν της κάλυψης των παραπάνω πραγματικών εξόδων και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης αλλα και λόγω ψυχικής οδύνης στην οικογένεια του θύματος.
24 ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΝΑΙΝΕΤΙΚΗ ΣΥΝΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ/ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ελληνικό Δίκτυο για την Φεμινιστική Απεργία – fotini.sianou@gmail.com; sakkaileana@gmail.com; sakkaileana@ath.forthnet.gr; katpapatheodorou@yahoo.gr;
Ελληνικό Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης – nroubani@gmail.com – 2109700814
Ένωση Γυναικών Ελλάδας (Ε.Γ.Ε.) – Δέσποινα Λογιάδου – egepds1@gmail.com – logiadoudena@gmail.com
Ένωση Ελληνίδων Νομικών – Χρυσηίς Σφανδού – sfandou@gmail.com
Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας (ΕΔκΒ) – Κική Πετρουλάκη – info@antiviolence-net.eu, – kiki@antiviolence-net.eu
W: www.antiviolence-net.eu FB:/EuropeanAntiViolenceNetwork
Σωματείο Γυναικείων Δικαιωμάτων «ΤΟ ΜΩΒ» – https://tomov.gr/ – info@tomov.gr
ΧΕΝ Ελλάδος – proedreio@xen.gr – τηλέφωνα 2103624291 και 2103606530
Πρωτοβουλία Γυναικών Πειραιά – protovouliagynaikonpeiraia@gmail.com
Ομάδα γυναικών του συλλόγου κοινωνικής και Πολιτιστικής Παρέμβασης θρυαλλίδα – https://thryallida.wordpress.com/
thryallidasyllogos@gmail.com – elpidasmail@gmail.com
ΜΗΤΕΡΑΣ ΕΡΓΟΝ Σύλλογος Πολύτεκνων Μητέρων – miterasergon@yahoo.gr – www.miterasergon.gr – fb: https://www.facebook.com/aikaterini.sidiropoulou – ekatoufa@gmail.com
Ένωση Διπλωματούχων Ελληνίδων Μηχανικών – Εφη Τριτοπούλου, Πρόεδρος – edem@tee.gr – efitrito@gmail.com – www.edem-net.gr
Σύνδεσμος Αλβανίδων γυναικών στην Ελλάδα – Αγάπη Γκίκα, Πρόεδρος – lidhjagruasgr@gmail.com – rovena_xhori@hotmail.com;
Fb:https://www.facebook.com/LidhjaeGruasShqiptareneGreqi
Γυναικεία ομάδα Αυτοάμυνας – Αντωνία Τσαρέα – atsarea1966@gmail.com;
NIMERTIS ACTIONART ΝΠΙΔ – Μαίρη Τσαρέα – nimertisart@gmail.com
Φεμινιστική Συλλογικότητα ΘΕΟΔΩΡΑ – https://www.facebook.com/groups/391995412113784 – aikape@gmail.com
Οι μαμάδες Mother’s Wings Greece – Mother’s Wings – motherswingsgreece@gmail.com – Χάιδω Ορφανού
Ομάδα Γυναικών Πτολεμαΐδας – Θεοδώρα Γουλιάρου – gouliaroutheodora@gmail.com
Σύλλογος εργαζομένων Γενικής Γραμματείας Ισότητας των φύλων «Δώρα Κατσιβαρδάκου» – Stellapal@ymail.com;
seggif@isotita.gr
Πανελλήνιο Σωματείο Εργαζομένων Δικτύου Δομών ΓΓΙΦ – somatio.domon.ggif@gmail.com;
Δίκτυο Γυναικών Συγγραφέων κατά της Έμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών, «η φωνή της» – Eleni Priovolou – priovolou_eleni@yahoo.com ; katpapandoniou@gmail.com;
Artivism Movement – artivism.movement2022@gmail.com; – Λίλι Πόνου Δημιουργός & Πρόεδρος Artivism Movement
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΕΣ – allhleggyes@gmail.com
STRONG ME – Κίνημα για την πρόληψη & καταπολέμηση της έμφυλης βίας. – strongme2021@gmail.com;
Εργαστήριο Σπουδών Φύλου, Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο – e-mail: genderpanteion@gmail.com; geopetr@panteion.gr; -Ιστοσελίδα: http://www.genderstudies-panteion.gr/ fb: www.facebook.com/genderpanteion