Προσαρμογή Στέλλα Τσέρρι
Δεύτερη Κυριακή του Μάη, κάθε χρόνο, σε μία κινητή γιορτή, γιορτάζουν οι μανούλες όλου του κόσμου. Πως όμως ξεκίνησε αυτή η γιορτή;
Όπως και άλλες εορτές της σύγχρονης εποχής, η Γιορτή της Μητέρας (ή Ημέρα της Μητέρας) αποτελεί μία νέα γιορτή με ρίζες που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, οι άνθρωποι τιμούν τη γυναίκα που τους έφερε στον κόσμο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, ακολουθώντας τη σύγχρονη αμερικανική παράδοση του 19ου και 20ου αιώνα και αγνοώντας σχεδόν ολοκληρωτικά τις αρχαιοελληνικές λατρείες προς τη γονιμότητα και τη μητρότητα, προσωποποιήσεων ουσιαστικά της ίδιας της φύσης.
Όλα οφείλονται στην Άννα Τζάρβις. Μία γυναίκα που βοήθησε στη δημιουργία μία ημέρας αποκλειστικά αφιερωμένης στις γυναίκες – μαμάδες, όλου του κόσμου και που τελικά η ίδια είχε τέτοια αποστροφή για τη γιορτή που δημιούργησε, κάνοντας σκοπό της ζωής της να μπορέσει να την καταργήσει. Η διόγκωση που πήρε η συγκεκριμένη γιορτή καθώς και η ακατάσχετη εμπορευματοποίηση έφτασαν την Άννα Τζάρβις να γίνει η μεγαλύτερη πολέμιος της γιορτής που η ίδια καθιέρωσε.
Σημείο έναρξης θα μπορούσε να οριστεί ο Αμερικάνικος Εμφύλιος Πόλεμος (1861-1865). Με μεγάλο έργο για τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών και την καταπολέμηση της παιδικής θνησιμότητας στη Βιρτζίνια των μέσων του 19ου αιώνα και με σημαντική αντιπολεμική δράση κατά τη διάρκεια του αιματηρότερου πολέμου στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ανν Τζάρβις (Ανν Μαρία Ριβς Τζάρβις) είναι κατά κάποιο τρόπο η «μητέρα» της γιορτής της μητέρας. Κατά την περίοδο της ακτιβιστικής δράσης της υπέρ της ειρήνης την περίοδο 1861-1865, η Ανν Τζάρβις φρόντιζε τραυματίες στρατιώτες τόσο της Ένωσης (Βόρειοι) όσο και της Συνομοσπονδίας (Νότιοι) μέσω των γυναικείων λεσχών εργασίας που είχε θεσπίσει πριν από τον πόλεμο σε διάφορες πόλεις της σημερινής Δυτικής Βιρτζίνια, διατηρώντας μία δύσκολη στάση ουδετερότητας σε μία στιγμή της αμερικάνικης ιστορίας που τα πάθη και ο διχασμός κυριαρχούσαν.
Στη μεταπολεμική εποχή, η Τζάρβις μετουσίωσε την κοινή περίθαλψη Βόρειων και Νότιων στρατιωτών σε μία ουσιαστική προσπάθεια καταλαγιάσματος και συμφιλίωσης, οργανώνοντας τον θεσμό της «Ημέρας Φιλίας της Μητέρας». Μέσω συγκεντρώσεων, εκδηλώσεων και πικνίκ, η «μητέρα όλων των στρατιωτών» έφερε κοντά πρώην εχθρούς, έβαλε μητέρες να θρηνήσουν μαζί τους αντίπαλους νεκρούς γιους τους και γενικότερα συνέβαλε στην επαναφορά της ειρήνης στη διχασμένη από τον αδελφοκτόνο σπαραγμό κοινότητα της.
Την ίδια περίοδο, η ίδια η Τζάρβις και μία άλλη ακτιβίστρια υπέρ της ειρήνης και των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών, η σουφραζέτα Τζούλια Ουάρντ Χάου, άρχισαν να ζητούν την επίσημη θέσπιση της Ημέρας της Μητέρας ως μία ημέρα για τον εορτασμό της ειρήνης, με τη μητρική ιδιότητα να προβάλλεται ως η εγγυήτρια δύναμη της ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των ανθρώπων. Το 1870, η δεύτερη προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, και με τη «Διακήρυξη της Ημέρας της Μητέρας» ζήτησε από τις μητέρες όλων των εθνικοτήτων να ενωθούν και να παρέμβουν καθοριστικά στην ανδροκρατούμενη και πατριαρχική πολιτική πραγματικότητα της εποχής. Εφόσον λοιπόν οι άνδρες είχαν επιλέξει να λύνουν τα πολιτικά προβλήματα με τα όπλα και τη βία, η γυναικεία/μητρική πολιτική παρέμβαση της Χάου ζητούσε την απαλλαγή από αυτά τα μέσα και την προώθηση του «φιλικού διακανονισμού των διεθνών ζητημάτων», ο οποίος θα αποφέρει στους ανθρώπους τους σπουδαίους καρπούς της ειρήνης.
Η Αν Μαρία Ριβς Τζάρβις, λοιπόν, είναι αυτή που είχε ιδρύσει σε πέντε πόλεις των ΗΠΑ ομάδες, οι οποίες αποτελούνταν αποκλειστικά από μητέρες, με σκοπό τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών. Οι ομάδες αυτές παρείχαν ιατρικές υπηρεσίες σε τραυματισμένους στρατιώτες, ρουχισμό και τρόφιμα, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου των ΗΠΑ.
Η θεσμοθέτηση της Ημέρα της Μητέρας
Μετά από σαράντα χρόνια «μητρικής» φροντίδας που επέδειξε προς τους αντιμαχόμενους στρατιώτες της εμφύλιας σύρραξης, το 1905 η Ανν Τζάρβις πέθανε στη Δυτική Βιρτζίνια. Η κόρη της Άννα Τζάρβις καθώς δεν είχε η ίδια παντρευτεί ή αποκτήσει παιδιά ένιωσε την ανάγκη να τιμήσει τη μνήμη της. Έτσι στις 12 Μαΐου του 1907, δύο χρόνια μετά τον θάνατο της μητέρας της, διοργάνωσε μία τελετή εις μνήμην της ενώ αργότερα διεξήγαγε μία εκστρατεία για να καθιερωθεί η μέρα της μητέρας σαν αναγνωρισμένη γιορτή.
Η εκστρατεία που έκανε το 1907 για την καθιέρωση της γιορτής είχε μεγάλη απήχηση και στις 10 Μαΐου εκείνης της χρονιάς, εκατοντάδες οικογένειες συγκεντρώθηκαν στο Γκράφτον, τη γενέτειρα της Τζάνις σε μία εκκλησία που αργότερα μετονομάστηκε «Διεθνής Ναός της Μητέρας» καθώς και σε άλλες πόλεις για να υποστηρίξουν την κίνηση της. Ουσιαστικά εκείνη η μέρα θεωρείται ο πρώτος εορτασμός της Ημέρας της Μητέρας, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
Το μνημόσυνο αυτό δεν μετέτρεψε βέβαια εν μία νυκτί τη μνήμη της Ανν Τζάρβις σε οικουμενική γιορτή της μητρότητας, όμως υπήρξε το σημείο εκκίνησης για τη σταδιακή διάχυση του εορτασμού της νεότευκτης Ημέρας της Μητέρας σε διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ. Τελικά η ιδέα της Τζάρβις έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και το 1914 όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον αναγνώρισε την Ημέρα της Μητέρας ως εθνική εορτή που θα εορτάζεται τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, τιμώντας, έστω και καθυστερημένα, την «πρώτη μητέρα» Ανν Τζάρβις και μαζί της κάθε μάμα, «τον άνθρωπο που έχει κάνει περισσότερα για σένα από οποιονδήποτε άλλον στον κόσμο», όπως είχε δηλώσει χαρακτηριστικά η Άννα Τζάρβις. Τα πρώτα χρόνια μάλιστα η γιορτή ήταν επίσημη αργία, ενώ ακόμα και οι ευγενείς έδιναν στους υπηρέτες τους άδεια προκειμένου να περάσουν την μέρα με τις μητέρες τους.
Η εμπορευματοποίηση της Ημέρας της Μητέρας και ο αγώνας για την κατάργησή της.
Μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, η γιορτή, έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής και όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, εξαιρετικά εμπορική. Η Άννα Τζάρβις, έχοντας απογοητευτεί από την εμπορική έκταση του εορτασμού, πιστεύοντας ότι η γιορτή έχει χάσει το πραγματικό της νόημα, ξεκινάει μία αντίστροφη εκστρατεία. Αυτή τη φορά προσπαθεί να πείσει τους πολίτες να μην αγοράζουν λουλούδια, σοκολάτες, ειδικές θεματικές κάρτες και άλλα δώρα για τις μητέρες του τη συγκεκριμένη ημέρα.
Η ίδια με δηλώσεις της στον τύπο της εποχής έλεγε πως: «το να στέλνεις τυπωμένες κάρτες στη γιορτή της μητέρας δείχνει ότι είσαι πολύ τεμπέλης για να γράψεις ένα γράμμα στη γυναίκα που έκανε για σένα περισσότερα απ’ όσα οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος στον κόσμο» όσο για τα γλυκά και τα σοκολατάκια τα θεωρούσε τελείως υποκριτικά, αφού τα περισσότερα εν τέλει τα έτρωγε ο ίδιος ο αποστολέας.
Το μένος της για τους εμπόρους έφτασε σε τέτοιο σημείο που την έκανε να χαρακτηρίσει τους ανθοπώλες ή αυτούς που έφτιαχναν εορταστικές κάρτες ως τσαρλατάνους, λωποδύτες, ληστές και πειρατές οι οποίοι με την απληστία τους υπονόμευαν μία από λαμπρότερες και αγνότερες γιορτές.
Ταυτόχρονα, απείλησε να μηνύσει τη βιομηχανία των λουλουδιών ώστε να μην χρησιμοποιούν τη φράση «ημέρα της μητέρας» για να πωλούν τα λουλούδια τους. Σε μία ένδειξη καλής θέλησης, μια ένωση ανθοπωλών της πρόσφερε ποσοστό από τα κέρδη της συγκεκριμένης ημέρας, αλλά αυτό είχε τα αντίθετα αποτελέσματα. Η Άννα Τζάρβις όχι μόνο αρνήθηκε αλλά εξοργίστηκε ακόμα περισσότερο.
Σε μία από τις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις της, η Τζάρβις μάζευε υπογραφές από σπίτι σε σπίτι για να καταφέρει να ακυρώσει την Ημέρα της Μητέρας και πέρασε τις τις τελευταίες ημέρες της σε ένα σανατόριο πνιγμένη από τα χρέη. Πέθανε στις 24 Νοεμβρίου 1948, χωρίς να μάθει ποτέ πως ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων για την παραμονή της στο σανατόριο εξοφλήθηκε από μία ομάδα ανθοπωλών.
Αξίζει λοιπόν να κρατήσουμε πως στην ιστορία δεν μένουν μόνο οι μεγάλοι στρατηγοί και οι σημαντικοί πολιτικοί ηγέτες, αλλά και οι καθημερινοί άνθρωποι, οι οποίοι με τις καθημερινές και φαινομενικά ασήμαντες πράξεις τους αλλάζουν τα δεδομένα.
Πηγές:
https://www.kathimerini.gr/society/561357220/imera-tis-miteras-mia-nea-giorti-me-rizes-poy-chanontai-sta-vathi-ton-aionon/
https://www.mothersblog.gr/egkymosyni/story/7194/anna-tzarvis-h-gynaika-poy-kathierose-kai-epeita-palepse-gia-na-katargisei-tin-imera-tis-miteras