Γράφει η Ευαγγελία Κάσδαγλη (επιμέλεια Στέλλα Σάμου και Βέρα Σιατερλή)
Το 2022, περίπου 48.800 γυναίκες και κορίτσια σε όλο τον κόσμο δολοφονήθηκαν από άτομα του στενού του περιβάλλοντος, τους συντρόφους τους ή άλλα μέλη της οικογένειάς τους (συμπεριλαμβανομένων πατέρων, μητέρων, θείων και αδελφών). Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, περισσότερες από 133 γυναίκες ή κορίτσια σκοτώνονται κάθε μέρα από κάποιον στην οικογένειά τους. Οι νυν και οι πρώην σύντροφοι είναι μακράν οι πιο πιθανοί δράστες γυναικοκτονίας, αντιπροσωπεύοντας κατά μέσο όρο το 55 τοις εκατό όλων των γυναικοκτονιών που σχετίζονται με οικείο πρόσωπο, σύντροφο και οικογένεια. (www.unwoman.org)
Ορισμός Γυναικοκτονίας
Η Διακήρυξη της Βιέννης για τις γυναικοκτονίες, του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ (ECOSOC) ορίζει τη γυναικοκτονία ως «τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω του φύλου τους» και αναφέρεται σε συγκεκριμένες εκφάνσεις του φαινομένου, όπως η δολοφονία γυναικών από τον νυν ή πρώην σύζυγο ή σύντροφο, η στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, οι δολοφονίες που συνδέονται με εγκλήματα τιμής ή προίκας, εξαιτίας του σεξουαλικού τους προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου τους, η δολοφονία των αυτόχθονων γυναικών και κοριτσιών με βάση το φύλο τους, η παιδοκτονία κοριτσιών και η θανάτωση θηλυκών εμβρύων, οι θάνατοι που σχετίζονται με τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, οι γυναικοκτονίες που συνδέονται με συμμορίες του οργανωμένου εγκλήματος, όπως εμπορία ναρκωτικών, ανθρώπων και όπλων κ.ά. (Vienna Declaration on femicide, 21 February 2013).
Πόσες γυναικοκτονίες έχουμε κάθε χρόνο;
Βασικά, δεν ξέρουμε.
Δεν είναι εύκολο να βρεις πόσες γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο γενικά, πόσο μάλλον για τις Γυναικοκτονίες. Ήταν αρκετά δύσκολο να βρεθούν στοιχεία και η πιο εμπεριστατωμένη έρευνα βασίζεται στην έρευνα του Γραφείου Ενωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) «Δολοφονίες Γυναικών και Κοριτσιών από Συντρόφους τους ή αλλά Μέλη της Οικογένειας τους» (Killings of women and girls by their intimate partner or other family members Global estimates 2020)
Γιατί το Κράτος και τα Όργανα Επιβολής του Νόμου δεν Καταγράφουν σωστά τις γυναικοκτονίες;
Οι λόγοι είναι πολύπλοκοι οπότε οι παρακάτω λόγοι είναι μια απλούστευση των βασικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ειδικοί στη συλλογή στοιχείων συμφωνα με την έρευνα «Δολοφονίες Γυναικών και Κοριτσιών από Συντρόφους τους ή αλλά Μέλη της Οικογένειας τους». Τα στοιχεία αφορούν το 2010 – 2020 εκδοθήκαν το 2021.
1. Τα στοιχεία παραμένουν αποσπασματικά και ασαφή γιατί η κάθε χώρα δεν έχει θέσει ακόμα στατιστικούς μηχανισμούς σε επίπεδο υπουργείων, αστυνομίας, κοινωνικών δομών (αν υπάρχουν), και ιατρικής περίθαλψης. Υπάρχουν εκτεταμένες έρευνες στο κατά πόσο η αστυνομία είναι σε θέση να καταγράψει σωστά τα περιστατικά. (Phoenix, A Journal of Policy and Practice, Volume 17, 2023).
2. Ιδίως οι ανδροκρατούμενοι χώροι όπως η αστυνομία, δεν θέλουν να ασχοληθούν με περιστατικά έμφυλης βίας (Toppin, ‘No support’: domestic abuse survivors on feeling ignored by police, Guardian, 2021). Υποθέτω αρκετές περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγράφονται καν στα πρακτικά γιατί προσπαθούν να τις διώξουν άρον άρον με την πατριαρχική προτροπή, «άνδρας σου είναι, να τα βρείτε για χάρη των παιδιών», κτλ.
3. Επιπλέον, για την σωστή ανάλυση των στατιστικών όλες οι χώρες θα πρέπει να εναρμονιστούν μεταξύ τους και να χρησιμοποιούν το ίδιο εργαλείο. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) μόλις το 2019 ανάπτυξε το Classification of Crime for Statistical Purposes (ICCS) και τα παρακάτω στοιχεία προκύπτουν από αυτό.
4. Υπάρχουν συνολικά 252 χώρες. Αυτή η έρευνα κατάφερε να συλλέξει στοιχεία για μόνο 95 χώρες. Δηλαδή τα στοιχεία είναι βασισμένα σε 95 χώρες με κάποια στοιχεία και από μερικές άλλες αγνώστου αριθμού.
5. Αξίζει να σημειωθεί η περίπτωση της Ασίας, η οποία είναι η περιοχή με τον μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων σε απόλυτους όρους, ενώ η Αφρική είναι η περιοχή με το υψηλότερο επίπεδο σε σχέση με το μέγεθος του γυναικείου πληθυσμού της. Αν και τα στοιχεία αυτά εξακολουθούν να επηρεάζονται από τους περιορισμούς που προκαλούνται από την κακή κάλυψη, χρήσιμες πληροφορίες για το μέγεθος του προβλήματος και, σε ορισμένες περιπτώσεις, πληροφορίες για τις τάσεις, είναι σοκαριστικές. Δεδομένα για τις δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο, οι οποίες διαπράττονται εκτός της οικογενειακής σφαίρας είναι πιο περιορισμένες και δεν πληρούν το ίδιο επίπεδο τυποποίησης και γεωγραφικής κάλυψης.
6. Η γυναικεία ανθρωποκτονία που διαπράττεται από τους συντρόφους ή άλλα μέλη της οικογένειας δεν είναι η μόνη μορφή δολοφονίας γυναικών και κοριτσιών λόγω φύλου. Αυτός ο τύπος ανθρωποκτονίας μπορεί επίσης να διαπραχθεί εκτός της ιδιωτικής σφαίρας, για παράδειγμα, στην περίπτωση ανθρωποκτονιών από πρόθεση, γυναικών που παρέχουν πορνικές υπηρεσίες, δολοφονίες γυναικών που σχετίζονται με διάφορες μορφές εμπορίας ανθρώπων και οργανωμένου εγκλήματος, και δολοφονίες γυναικών που κατηγορούνται για μαγεία!
Ποιο Έιναι το Μεγαλύτερο Πρόβλημα συλλογής στοιχείων;
Το βασικότερο πρόβλημα στη συλλογή στοιχείων είναι η εννοιολογική διαφορά του όρου γυναικοκτονία, η επιμέρους ορολογία, κατηγοριοποίηση και το νομικό πλαίσιο των παραμέτρων της έμφυλης βίας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, αρκετές Γυναικοκτονίες διαπράττονται με βάση κίνητρα που σχετίζονται με το φύλο αλλά δεν υπάρχει ακόμη τυποποιημένη προσέγγιση για τον ορισμό και την καταμέτρηση όλων των μορφών δολοφονιών γυναικών και κοριτσιών που σχετίζονται με το φύλο.
Τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα για αυτό το είδος ανθρωποκτονίας βασίζονται συχνά σε εθνικούς ορισμούς, πρακτικές ή ειδική νομοθεσία που δεν είναι συγκρίσιμη σε παγκόσμιο επίπεδο. Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, τα Ηνωμένα Έθνη πραγματοποίησαν μια σειρά διαβουλεύσεων με στόχο την ανάπτυξη μιας νέας στατιστικής προσέγγισης για τη βελτίωση των δεδομένων σχετικά με τις δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών που σχετίζονται με το φύλο.
• Σε γενικές γραμμές, οι δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών που σχετίζονται με το φύλο διαπράττονται με βάση «παράγοντες που σχετίζονται με το φύλο, όπως η ιδεολογία των προνομίων των ανδρών έναντι των γυναικών, οι κοινωνικοί κανόνες σχετικά με την αρρενωπότητα και την ανάγκη να επιβληθεί ο ανδρικός έλεγχος ή εξουσία, να επιβληθούν οι ρόλοι των φύλων ή τιμωρήσουν αυτό που θεωρείται απαράδεκτη γυναικεία συμπεριφορά».
• Δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο διαπράττονται σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια σφαίρα και εντός διαφορετικά πλαίσια της σχέσης θύματος-θύτη.
• Κατ’ αρχήν, αυτό που ορίζει μια δολοφονία που σχετίζεται με το φύλο δεν είναι μια συγκεκριμένη σχέση ή είδος δράστη, αλλά το γεγονός ότι μπορεί να έχει τις ρίζες του στο φύλο με κίνητρα που περιγράφονται παραπάνω.
• Τέτοιες δολοφονίες έχουν σαφές εννοιολογικό νόημα, αλλά είναι δύσκολο να λειτουργήσουν σε στατιστικά πλαίσια με στοιχεία και όρους καθώς αυτό απαιτεί κατανόηση των συμπεριφορών, του modus operandi και των περιστάσεων που σχετίζονται με μια δολοφονία που αφορά στην πραγματικότητα το φύλο.
• Το σύνολο των χαρακτηριστικών στοιχείων που έχουν εντοπιστεί, ως ενδεικτικό των κινήτρων που σχετίζονται με το φύλο, στις δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών, και τα οποία σχετίζονται με το modus operandi ή το πλαίσιο μιας ανθρωποκτονίας από πρόθεση, έχουν συμπεριληφθεί στην έρευνα.
Τελικά Συμπεράσματα
Άρα το βασικότερο συμπέρασμα είναι ότι ο όρος γυναικοκτονία πρέπει να αναγνωριστεί νομικά σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε να μπορέσουν οι αρμόδιες αρχές να ταξινομήσουν σωστά τα στοιχεία.
Είναι σοκαριστικό ότι η καμία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δε χρησιμοποιεί επίσημα τον νομικό ορό γυναικοκτονία (Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας Φύλων) (European Institute for Gender Equality – EIGE).
Η ΕΕ-27 δεν έχει ορισμό της γυναικοκτονίας σε νομικό πλαίσιο, οπότε οι δολοφονίες γυναικών ταξινομούνται με διάφορους τρόπους, όπως η ανθρωποκτονία από πρόθεση, η ανθρωποκτονία χωρίς πρόθεση, κτλ. Ορισμένα κράτη μέλη εισήγαγαν επιβαρυντικές περιστάσεις για τον καλύτερο εντοπισμό της γυναικοκτονίας, όπως μίσος, περιφρόνηση ή εχθρότητα προς ένα άτομο λόγω φύλου, ή έννοια της βίας με βάση το φύλο, ή σεξισμός, ανθρωποκτονία συντρόφου και σεξουαλική βία.
Το EIGE προτείνει ορισμένες συστάσεις για να μπορέσουν τα όργανα επιβολής του νόμου, οι δικαστικές αρχές και οι οργανώσεις υγείας των κρατών μελών να συλλέξουν συγκρίσιμα δεδομένα τα οποία μπορούν να μεταφραστούν σε στατιστικά δεδομένα με τυποποιημένο τρόπο, και τα οποία να αποκαλύπτουν τη διάσταση του φύλου (γυναικών και κοριτσιών) της δολοφονίας:
1. Ένας συγκρίσιμος ορισμός της γυναικοκτονίας
2. Ένα ελάχιστο σύνολο δεδομένων
3. Διαχείριση και συντονισμός δεδομένων
4. Πρωτόκολλο για γυναικοκτονία
Το Μωβ ζητάει για άλλη φορά να αναγνωριστεί ο όρος γυναικοκτονία ώστε να γίνει ορατό το πρόβλημα.
Από τους πίνακες που ακολουθούν παρατηρείται ότι ενώ οι δολοφονίες γυναικών έχουν μειωθεί, οι Γυναικοκτονιες έχουν αυξηθεί. Αυτό αναδεικνύει πόσο σημαντικό κοινωνικό ζήτημα είναι οι Γυναικοκτονίες και πρέπει να επιλυθεί σε νομικό και οικονομικό πλαίσιο για μια υγιή και ισότιμη κοινωνία.
Εικόνα 1: Εκτιμώμενος αριθμός γυναικών θυμάτων από σύντροφο ή οικογένεια ανά περιοχή (2020)
Εικόνα 3: Τάσεις σε Γυναικοκτονίες σε ιδιωτικό και δημόσιο χώρο στην Ανατολική Ευρώπη.
Εικόνα 4: Τάσεις σε Γυναικοκτονίες σε ιδιωτικό και δημόσιο χώρο στην Δυτική, Βόρεια και Νότια Ευρώπη.
Εικονα 5: Τάσεις σε Γυναικοκτονίες στην ιδιωτική και δημόσια σφαίρα στη Νότιο Αμερική (2017-2020)
(Σημείωση: Η έρευνα είχε πολύ περισσότερους πίνακες, εμείς βάλαμε μόνο 4, με τον αριθμό που είχαν στο αρχικό κείμενο)
Βιβλιογραφία
1. Jessica Phoenix, Improving Police Data Collection to Measure Repeat Demand: A Focus on Domestic Violence and Abuse, Policing: A Journal of Policy and Practice, Volume 17, 2023
2. Alexandra Toppin, No support’: domestic abuse survivors on feeling ignored by police, Guardian, 2021
3. UNODC, Killings of women and girls by their intimate partner or other family members Global estimates 2020, https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/statistics/crime/UN_BriefFem_251121.pdf
4. European Institute for Gender Equality (EIGE) https://eige.europa.eu/gender-based-violence/femicide?language_content_entity=en#:~:text=The%20EU%2D27%20have%20no,non%2Dintentional%20homicide%20and%20manslaughter.
5. https://www.unwomen.org/en/news-stories/feature-story/2022/11/five-essential-facts-to-know-about-femicide#:~:text=This%20means%20that%2C%20on%20average,partner%20and%20family%20related%20killings.
6. https://www.unodc.org/unodc/en/ngos/DCN5-Symposium-on-femicide-a-global-issue-that-demands-action.html
Περιγραφή φωτογραφίας για άτομα με οπτική αναπηρία: Είναι ένα σκίτσο, που περιέχει τάφους που γράφουν στη στήλη τους Me too και στο βάθος κυπαρίσσια.