Της Μαρίας Αγγελή*
Λίγα λόγια για την έκθεση με τίτλο «Μνήμες Απελευθέρωσης» που έλαβε χώρα στο χώρο εκθέσεων του «Theophano art hotel» στην καστροπολιτεία της Μονεμβασίας, 20-29 Αυγούστου 2021, σε συνδιοργάνωση με το Νομικό Πρόσωπο Δήμου Μονεμβασίας.
Φεύγω με μια ματιά
Ματιά πλατιά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται
Όμορφος από την αρχή στα μέτρα της καρδιάς.
(Οδυσσέας Ελύτης, «Ήλιος ο Πρώτος», 1943)
Μνήμη, ανάμνηση, υπόμνηση. Λέξεις με σθένος.
Συνειρμοί, συναισθήματα, εικόνες, αισθήσεις, συμπεριφορές, βιώματα εκκινούν από τη μνήμη και φωλιάζουν στη μνήμη. Όταν η μνήμη συντονίζεται σε μνήμη απελευθέρωσης, ο άνθρωπος συνδέεται βαθύτερα με την πνοή μέσα του, εμπνέεται και ωθείται αβίαστα σε δράση, δράση ευγενή, τιμητική στον Άνθρωπο και σε όλη τη δημιουργία.
Καλλιτεχνική δράση με βαθύ υπόστρωμα ψυχής και χάρη σε όλο το ταξίδι εκδηλώνουν οι Ιωάννα-Μαρία Γιακουμάκη και Φωτεινή Παναγιωτοπούλου, ήδη από τη σύλληψη και προετοιμασία της εικαστικής έκθεσης «Μνήμες Απελευθέρωσης» εν καιρώ εγκλεισμού στην Ελλάδα, απελευθερώνοντας το δυναμικό τους, τις ευαισθησίες και δεξιότητές τους, τον εαυτό τους, ως κυττάρων του σώματος της Ελλάδας και του πλανήτη, απελευθερώνοντας σε κοινή θέα τη δύναμη της δημιουργίας ως ιάματος και γιατρικού σε κάθε πληγή, υλική και άυλη, απελευθερώνοντας στο παρόν μας τον ευεργετικό πλούτο που διαχέεται προς κάθε κατεύθυνση από την πηγαία, βαθειά συνεργασία δύο ψυχών και μάλιστα θηλυκών.
Από την πρώτη στιγμή ο συνταξιδιώτης-επισκέπτης στο εν λόγω πρόσφατο εγχείρημα των δύο δημιουργών μέσα στον έμφορτο μνήμης τόπο της Μονεμβασίας απελευθερώνεται με τη σειρά του από κάθε τυχόν αίσθηση ρουτίνας, το καθημερινό, το γνώριμο (sic), βυθιζόμενος στη συμπυκνωμένη ενέργεια των έργων – όπως αυτή έχει γεννηθεί από την εστιασμένη, λεπτή, δεξιοτεχνική και ντελικάτη εργασία – και, κατανυκτικά, στην έκπληξη.
Χαρτιά, νήματα, γάζες, φύλλα χρυσού και ασημιού, υφάσματα, δαντέλες, γάζες, μέταλλα, αόρατα νερά & χώματα, όπλα, φορεσιές (σιγκούνι, φέρμελη, γελέκι, σελάχι, ζωνάρι, θώρακας), τάματα, συνυφαίνονται στην αφήγηση-οδοιπορικό της έκθεσης, εκπέμποντας το σθένος της ιστορίας, καταγεγραμμένης και μη, τον ανθρώπινο πόνο-κόπο-πόνημα, το μικρό μεγαλείο ή τη μεγαλειώδη μικρότητα του Ανθρώπου.
Αντλώντας η έκθεση από αντικείμενα και ντοκουμέντα, γνώριμα (μάλλον … στον Έλληνα τουλάχιστον επισκέπτη ή/και μελετητή της Ελλάδας) και εικονολογικά οικεία, με αδιαπραγμάτευτο ερευνητικό άγγιγμα και κατάθεση ματιάς αρχειοφύλακα παίρνει τον επισκέπτη από το χέρι και τον οδηγεί στην υπέρβαση, στην ανάταση που τόσο μοναδικά η Τέχνη γνωρίζει, υψηλή αναγκαιότητα, ειδικά στην corona-εποχή μας.
Γλυπτικές δημιουργίες συνυπάρχουν με επίτοιχες μικτές τεχνικές, μεγάλους καμβάδες, τρισδιάστατους μικρόκοσμους-σκηνές ηρωικών στιγμών με πρωταγωνιστή το χαρτί, αποπνέοντας την αποκλειστικότητα του δημιουργού κάθε έργου, για/από τις δύο καλλιτέχνιδες, περιττή.
Χρυσές τομές, τεχνικές αγιογραφίας, πλέξιμο, συνομιλία ‘χρισμένων’ ως ασύμβατων υλικών, κέντημα, η εφαρμοσμένη από την εποχή του Φ. Ρούσβελτ και, κατ’ όνομα, από τους Ντανταϊστές τεχνική της blackout poetry, κείμενα αγωνιστών, του Μακρυγιάννη, των Φιλικών, παλαιά βιβλία, διαστρωματώσεις, διαβρώσεις, επι-θέσεις, επικολλήσεις…μεταξύ άλλων, μεταστοιχειώνονται στο εικαστικό σώμα της έκθεσης.
Καλλιτεχνικά πονήματα στη χώρα μας με έντονη παρουσία τις υφάνσεις (νήμα, ύφασμα, χαρτί, μέταλλο), i.e. ενδεικτικά «Υφαίνοντας το Μέλλον», «Νήμα και Σκιές», «Booking στο βιβλίο», εκθέσεις της ομάδας ΑΦΗ, χάρτινα γλυπτά του μοντερνισμού, βιβλία-καλλιτεχνήματα (artists’ books)…, καθώς και αμέτρητα προτάγματα και δράσεις παγκόσμια με πρωταγωνίστρια την ύφανση συμπλέουν με την πρό(σ)κληση της έκθεσης «Μνήμες Απελευθέρωσης» αναφορικά με τον πλούσια συνδηλωτικό χαρακτήρα της. Ύφανση ως δημιουργία, ως ανάγκη, ως σύναψη σχέσεων, νοημάτων, μηνυμάτων, ως φυλακτό και αποτρεπτικό, ως συνύπαρξη, ως ερωτοτροπία. Ύφανση ως στημόνι, ως κράτημα και δεσμά, ως μίτος, ως χειρωναξία, ως προσ-ευχή.
Πόσο υπάρχει το εργόχειρο στη ζωή του (σύγχρονου) ανθρώπου, η προσήλωση, η λεπτή εργασία και ο σεβασμός στη λεπτομέρεια;
Ποια είναι η σχέση του με το παρελθόν σε διάλογο με το παρόν και μέλλον;
Πώς αναδύεται εντός μας το άρωμα της κληρονομιάς;
Πόσο τολμούμε να συνεργαστούμε;
Τι (καθ)ορίζει την απουσία και τι την παρουσία;
Πώς κατανοούμε την πολιορκία, τον εγκλεισμό και την ελευθερία, ατομική και συλλογική;
Μερικά ερωτήματα που ξυπνά η έκθεση «Μνήμες Απελευθέρωσης» καλούν τον θεατή-συνοδοιπόρο σε ένα τελετουργικό, σε ένα προσκύνημα στη Δημιουργία, στην τόλμη, στο άνοιγμα καρδιάς, νου, πεδίου, ακόμη και στο άγνωστο, με εμπιστοσύνη στο καλό και στο αστείρευτο θετικό δυναμικό που ενέχει κάθε ευγενών προθέσεων δράση, ώστε να ορθωθεί καθένας στο μοναδικό μεγαλείο του με την corona, ορατή ή αόρατη, καθάρια, ακτινοβόλα επί κεφαλής πλέον.
Ευχή μας είναι η έκθεση και η συνεργατική δύναμη των δύο δημιουργών να είναι καλοτάξιδες σε πολλούς-πολλούς τόπους ακόμη.
Κιβωτός Κορογώνα, Λακωνία, 31 Αυγούστου 2021
Η Μαρία α. Αγγελή είναι επιμελήτρια/θεωρητικός τέχνης, μέλος Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης, AICA